به گزارش خبرگزاری حوزه، روز پنج شنبه، 27 مهرماه، "قطب علمی فلسفه دین" با حضور اساتید و صاحب نظران حوزوی عرصه فلسفه اسلامی، در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گشایش یافت و رسما فعالیت آن آغاز شد، اما شاید سئوالاتی درباره جایگاه قطب های علمی در داخل و خارج از کشور، ضرورت، اهداف و فرایند تشکیل "قطب علمی فلسفه دین"، هسته اصلی قطب، کارکردهای "قطب علمی فلسفه دین" و ...، ذهن مخاطبان را به خود مشغول کند.
اینک برای پاسخگویی به پرسش های احتمالی، به معرفی "قطب علمی فلسفه دین" می پردازیم.
* معرفی قطب علمی
قطب علمی مرکزی است که در آن دانشمندان و اعضا هیات علمی برجسته یک رشته با همکاری و در قالب کار گروهی می‌کوشند تا با تولید دانش و نوآوری، پاسخگوی نیازهای علمی، اجتماعی و فرهنگی این رشته باشند.
اعضا رسمی و غیر رسمی قطب با فعالیت سازمان یافته خود در قالب یک موسسه با توان علمی بالا سعی دارند به فعالیت‌های علمی خود در این زمینه انسجام بخشیده و در سطح ملی، منطقه‌ای یا بین‌المللی تاثیرگذار باشند.
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به هر مجموعه علمی برخوردار از اولویت‌های لازم، مجوز قطب علمی را اعطا می‌کند تا حمایتی ویژه را در تحقق، بخشی از اولویت‌های پژوهشی و فناوری کشور ایفا نماید.
تفاوت قطب علمی با سایر مراکز و موسسات علمی ودانشگاه‌ها این است که مراکز علمی در یک رشته خاص می‌توانند متعدد باشند، اما قطب علمی در هر رشته‌ای واحد است و فقط مجوز آن به یک مرکز اعطا می‌شود که به عنوان مهمترین مرکز علمی به حساب می‌آید.
البته قطب علمی همچون موسسات علمی فرهنگی دارای تشکیلات آموزش و جذب هیئت علمی نیست، بلکه با اندیشمندان حاذق مرتبط است، اگر چه هر قطب فعالیت خود را زیر نظر یک موسسه شروع می‌کند، اما عملکردی فرا موسسه‌ای و فرا دانشگاهی دارد.
هر قطب دارای یک برنامه 5 ساله است که پس از پایان هر دوره، از طرف وزارت علوم مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و اگر فعالیت‌های این بازه 5 ساله مورد تایید وزارت قرار گرفت، امتیاز قطب تمدید و الا به سایر مراکزی که درخواست کرده‌اند و امتیاز لازم را دارند، واگذار می شود.
وزارت علوم تاکید دارد که با توجه به بیانات مهم مقام معظم رهبری در خصوص موضوع تحقق مرجعیت علمی جمهوری اسلامی ایران در جهان در50 سال آینده، انتظار می‌رود قطب‌های علمی کشور، حرکت و کوشش مضاعفی برای دستیابی به جایگاه مرجعیت علمی در کشور داشته باشند؛ منظور از این مرجعیت یعنی از یک میزان و آستانه از تولیدات علمی برخوردار باشند و در حوزه تخصصی خود به عنوان محل رجوع به حساب آیند.
* ضرورت تاسیس قطب در رشته فلسفه دین
با توجه به جایگاه ویژه قطب های علمی در داخل و خارج از کشور، تاسیس قطب در رشته فلسفه دین، ضرورتی ویژه دارد؛ زیرا در سالیان اخیر با توجه به پژوهش‌های گسترده غیر مسلمانان در مورد دین، شاخه فلسفه دین شاهد رویش و زایش فزاینده‌ای بوده است؛ ریشه این درخت تنومند در الاهیات مسیحی و تحولات گسترده آن قرار دارد و از اساس با بافت اسلامی تفاوت دارد.
بیشتر فلاسفه دین یا مسیحی و یا دارای گرایش‌های الحادی و دست کم لاییک هستند. طبیعی است که چنین فضایی و تحت سیطره فرهنگ مدرنیته، آنچه محصول مباحث است انطباق حداقلی با فرهنگ و تفکر اسلامی موجود دارد، از سوی دیگر با هجوم این افکار به فضای آکادمیک و ترجمه‌های فراوان از آثار غربی که در دو دهه اخیر رایج شده و بدون هر گونه نقد و بررسی دقیقی به چاپ رسیده‌اند؛ فضای جامعه از این شرایط تاثیر پذیرفته و آرام آرام دین‌پژوهی با چالش‌های جدی مواجه شده است. در حقیقت، در موضوع فلسفه دین و به تبع آن کلام معاصر، لطمه‌های جدی در حال شکل‌گیری است. به این ترتیب ضرورت دارد متفکران دینی با سازماندهی نیروهای فکری خود در قالب "قطب فلسفه دین" به تولید و بازآرایی افکار اسلامی روی آورند و در زمینه‌های مختلف با جایگزینی فکر فاخر اسلامی، هم معضلات اجتماعی حاصل از فرهنگ و اندیشه غربی را پیشگیری نمایند و هم در عرصه بین‌المللی، حضور علمی اثرگذار داشته باشند.
* تشکیل "قطب علمی فلسفه دین"
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به عنوان نهادی علمی و فکری است که در سال 1373 حسب‌الارشاد مقام معظم رهبری(دام ظله العالی) تاسیس شده است. نقادی و بازپیرایی مواریث معرفتی، علمی بازمانده از سلف صالح در حوزه دین‌پژوهی، حکمت، معرفت دینی و نظامات اجتماعی اسلام، نوآوری و نظریه‌پردازی در این عرصه و دفاع علمی از حکمت و اندیشه و فرهنگ دینی را پی می‌گیرد.
این پژوهشگاه در زمینه فلسفه دین تاکنون بیش از 200 اثر علمی منتشر کرده و همایش‌ها و نشست‌های علمی متعددی برگزار نموده و طرح‌های فراوانی در دست تحقیق دارد.
مجله علمی پژوهشی "قبسات" ویژه فلسفه دین است که تاکنون بیش از 60 شماره آن منتشر شده است، نمونه از این فعالیت هاست.
پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با توجه به فعالیت‌های گسترده در رشته فلسفه دین و عنایت خاص به توسعه و تاسیس فلسفه دین اسلامی، به تاسیس "قطب علمی فلسفه دین" همت گماشت و بحمدالله مجوز آن از سوی وزارت علوم صادر شد.
* هسته اصلی "قطب علمی فلسفه دین"
اعضای هسته اصلی "قطب علمی فلسفه دین" عبارتند از حجج اسلام و المسلمین آقایان علی‌اکبر رشاد، عبدالحسین خسروپناه، ابوالفضل ساجدی، حمیدرضا شاکرین،علی‌رضا قائمی‌نیا، محمد حسن قدردان قراملکی و محمد محمدرضایی.
با توجه به ضرورت تلاش‌های علمی، فرهنگی و اجتماعی در رشته فلسفه دین، قطب علمی این رشته در نظر دارد تا در راستای تاسیس و توسعه فلسفه دین اسلامی گام بردارد؛ این قطب در نظر دارد با تاکید بر استفاده از ظرفیت علمی کشور در مراکز آموزشی و پژوهشی و با ساماندهی پژوهش و آموزش تخصصی در راستای بسط حوزه معرفتی فلسفه دین به خصوص فلسفه دین با گرایش اسلامی در چارچوب اهداف تعریف شده و ناظر بر رفع نیازها و معضلات فکری جامعه فعالیت نماید.
* اهداف "قطب علمی فلسفه دین"
الف) اهداف کلی
1- نقد فلسفه دین غربی
2- تاسیس و توسعه فلسفه دین
3- پاسخ به سوالات و شبهات در زمینه مسایل فلسفه دین در عرصه جهانی و داخلی
4- تغذیه و جهت‌دهی فعالیت‌های علمی در حوزه فلسفه دین در حوزه و دانشگاه در دو ساحت آموزش و پژوهش برای احراز مرجعیت
5- پشتیبانی نظری از مبانی عقلی و برون دینی نظام اسلامی و کاربردی کردن فلسفه دین اسلامی از این رهگذر
6- کشف و تبیین و دفاع از مبانی علوم انسانی اسلامی و نقد مبانی رقیب
7- ارتقا سطح کمی و کیفی آموزش فلسفه دین اسلامی در دانشکده‌های مربوط در سراسر کشور
8- سوق دادن محققین برجسته فلسفه دین به سمت مساله‌یابی در زمینه‌های مرتبط با حوزه فلسفه دین و تبیین تاثیر آن بر زندگی فردی و جمعی و ارائه راه حل برای آن
9- بسترسازی مناسب برای تربیت اندیشمندان متمحض و تراز اول در حوزه مسایل فلسفه دین اسلامی.
ب) اهداف جزیی
1- تبیین مبانی و مسایل فلسفه دین اسلامی.
2- بررسی نوع رابطه دین و معنویت(تعامل، تعارض و ابتناء)، مقایسه عرفان‌های صادق و کاذب یا معنویت دینی و غیر دینی.
3- تبیین ابعاد رابطه وحی، تجربه عرفانی و دینی ناظر به شبهات جاری در باب اعتبار وحی قرآنی.
4- بررسی میزان تاثیر دین در پارادایم‌های علوم طبیعی و انسانی.
5- کسب شناخت بهتر از عرصه‌های جدید پژوهش در فلسفه دین اسلامی مانند رابطه دین با هنر، رسانه، ارتباطات، و تکنولوژی
6- پاسخگویی به شبهات در عرصه معقولیت و مطلوبیت علم دینی و نوع مناسبات علم و دین در روش و محتوا
7- توسعه تحقیقات در عرصه کارکرد، کارآمدی، و کارایی دین در برابر تئوری‌های رقیب در عرصه فرهنگ، اقتصاد، سیاست، اجتماع، تعلیم و تربیت و خانواده
8- استخراج و پاسخ به معضلات ناگشوده در عرصه فهم و تفسیر دین و متون مقدس
9- راه اندازی پایگاه اینترنتی قطب علمی "فلسفه دین اسلامی" جهت معرفی توانمندی‌های علمی و پژوهشی آن به مراکز علمی و پژوهشگران داخلی و خارجی مرتبط به فلسفه دین
10- ایجاد ارتباط میان تئوری‌پردازی‌های علمی و نیازهای کاربردی در قلمرو فلسفه دین اسلامی.
11- دیده وری و پیشرانی حوزه فلسفه دین اسلامی و ورود به فضاهای ناشناخته در این عرصه
12- آیند‌ه‌پژوهی و تدوین راهبرد علمی در این رشته
"قطب علمی فلسفه دین" برای نیل به اهداف کلی خود در برنامه 5 ساله خود 5 محور کلی چالش‌های فلسفه دین را استخراج کرده و ذیل آن ریز موضوعات چالش برانگیز در فضای فکری جامعه علمی را گردآورده است. این 5 محور کلی هر یک هدف و شعار کاری یک سال از فعالیت قطب فلسفه دین قرار گرفته تا بتوان به نتیجه نهایی مطلوب دست یافت که عبارتند از:
1- دین، اخلاق و معنویت(1391)
2- علم و دین، علمی دینی (1392)
3- قلمرو، کارآمدی و کارکردهای دین (سال 1393)
4- حقانیت و عقلانیت ایمان و باروهای دینی (سال1394)
5- چالش‌های فهم دین(سال1395)
در همین راستا ریز موضوعات محل نزاع و چالش برانگیز، در هر یک از سال‌ها به عنوان پروژه تحقیقاتی، کارگاه، نشست تخصصی، دوره کلاس تخصصی، همایش یا پیش نشست‌های همایش تعریف گردیده و در برنامه تفصیلی خود به وزارت علوم انعکاس یافته است، لذا برنامه قطب برای رسیدن به هدف نهایی در 5 گام اساسی (هر گام در یک سال) که هر کدام دغدغه‌های اساسی اندیشمندان مسلمان در فلسفه دین است، تعریف شده است.
* نحوه همکاری محققین با "قطب علمی فلسفه دین"
صاحب نظران، محققین و پژهشگران، اساتید و دانشمندان این رشته، "قطب علمی فلسفه دین" را متعلق به خود بدانند و جهت اعلام همکاری و اطلاع از برنامه‌های قطب می‌توانند به پایگاه اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به نشانی www.iict.ac.ir مراجعه و یا با شماره تلفن‌های 5-7603571-0251 داخلی 337 و 325 تماس حاصل نمایند.
