به گزارش خبرگزاری حوزه؛ چهارمین نشست از سلسله نشست‌های علوم اسلامی و انسانی دیجیتال به موضوع «شناسایی هوشمند آیات مرتبط در پایگاه جامع قرآن» اختصاص پیدا کرد. این جلسه با حضور کارشناس با سابقه گروه قرآن حجت الاسلام عزت الله مرتضایی و مدیر گروه قرآن حجت الاسلام تقی آسمانی و مهندس محمد بزرگ قمی به عنوان ارائه دهنده و دکتر محمد هادی منصوری و دکتر علیرضا کمالی به عنوان ناقد در محل همایش‌های مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور به صورت حضوری و همزمان در نور سافت به صورت آنلاین برگزار شد.
در ابتدای جلسه جناب آقای محمد امین الهی منش؛ دبیر علمی نشست، ضمن معرفی ناقدان و ارائه دهندگان و معرفی موضوع نشست از آقای مرتضایی به عنوان اولین ارائه‌دهنده درخواست کردند مطالبشان را ارائه بفرمایند.
جناب حجت الاسلام مرتضایی با ارائه گزارشی از روش‌ها و گرایش‌های تفسیری، و معرفی فهرست وار آن‌ها، تفسیر قرآن با قرآن را از دقیق‌ترین، قدیمی‌ترین و مهمترین روش‌های تفسیری اعلام کردند که پیامبر اسلام (ص) و ائمه معصومین (ع) بارها برای تبیین برخی از موضوعات قرآن به آیات دیگری استناد کرده‌اند همچنین برخی از صحابه و تابعین نیز از این روش در تفاسیر خود استفاده کرده‌اند ولی گام بزرگ و اصلی را علامه طباطبایی (رحمه الله) در این بین برداشتند و با عقبه علمی غنی و صرف عمر خود توانستند تفسیر المیزان را با این روش ارائه بکنند. برنامه آیات مرتبط در پایگاه جامع قرآنی در همین راستا قدم برداشته است و آیات موجود در متن تفاسیر را به صورت پاراگرافی و ذیل آیه به هم ارتباط داده است. طراحی اولیه این برنامه بر اساس پایان‌نامه کارشناسی ارشد آقای مهندس بزرگ قمی انجام شد. ایشان کل متون تفسیری را مبنای کار خود قرار داده بود که گروه علمی قرآن با پالایش آن، تعداد ۷۴ تفسیر مهم را انتخاب کرده و به همراه ارتباطات موضوعی که برگرفته از شش فرهنگ موضوعی فارسی و عربی موجود در پایگاه است با ضمیمه کردن ارتباط لفظی در پایگاه جامع قرآنی با عنوان آیات مرتبط ارائه نمود.
وی با ارائه گزارشی از روند کار و روش انجام آن به بحث آماری هم در قسمت‌های مختلف آیات مرتبط پرداختند و اینکه با تحلیل این برنامه متوجه شدیم که برخی از تفاسیری که اشتهار به تفسیر قرآن با قرآن ندارند از نظر ارتباط آیات در مواردی بیشتر از تفسیر المیزان و دیگر تفاسیر قرآن با قرآن می‌باشد.
دومین ارائه دهنده آقای مهندس بزرگ قمی توضیحاتی در مورد اهداف و ضرورت‌ها و پیشینه طرح خود و نیز علت انتخاب طرح آیات مرتبط در متون تفسیری پرداخت.
وی عناوین زیر را از مقدمات لازم برای این طرح برشمرد:
اول: جمع‌آوری ارتباطات بین آیات. دوم: توسعه نرم‌افزاری برای جمع‌آوری تکه آیات موجود در تفاسیر. سوم: انتخاب داده‌ها و تعیین فراوانی پاراگراف‌ها بر اساس تعداد آیات غیرتکراری. چهارم: طراحی و ایجاد جداول مورد نیاز جهت ارائه ارتباط‌ها در برنامه.
مراحل چهارگانه فوق منجر به تولید برنامه تشخیص ارتباط یک آیه از قرآن‌کریم با آیات دیگر گردید. این برنامه بعد از ارزیابی اولیه صحت ارتباط‌ها توسط گروه قرآن و اعمال درخواست‌ها و نظرات با ساختار متغیر و با فیلترهای متناسب روی متون تفسیری اعمال و ارائه شد.
وی در ادامه راجع به استفاده از روش‌های ماشینی به منظور کشف ارتباطات مفهومی میان آیات قرآن کریم طبق نظر مفسران، توضیحاتی ارائه نمود. دست آخر اینکه این روش می‌تواند در کتب علوم قرآنی، ترجمه‌های قرآن، ارتباط قرآن با دیگر کتب آسمانی و اشعار شعرا نیز پیاده‌سازی بشود.
سومین ارائه دهنده حجت الاسلام آسمانی بودند که سخنان خود را با توضیح کوتاهی از نحوه ارائه برنامه در پایگاه و فیلترها و عنوان موجود آغاز کرد و سپس با ارائه یک مثال و انتخاب یک آیه و نمایش آیات آن با استفاده از مستندات، نحوه کار با این برنامه را برای حضار توضیح داد.
آخرین بخش صحبت‌های ایشان چشم‌انداز و برنامه‌های آینده قسمت آیات مرتبط بود که استفاده از برنامه آیات مرتبط در نرم‌افزار جامع التفاسیر، افزایش تعداد کتب تفسیری از ۷۴ عنوان به کل دیتای پایگاه و جامع التفاسیر، اضافه شدن کتب علوم قرآنی به برنامه آیات مرتبط همنشین، ایجاد امکان محدود کردن کتب موجود به لیست دلخواه کاربر و ایجاد امکان فیلتر کتب با نوع تفسیر و مذهب و.... از مهمترین آن‌ها بود.
در ادامه اولین ناقد، جناب آقای دکتر منصوری سخنانشان را با تقدیر و تشکر از مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور آغاز نمودند و محصولات مرکز نور را بهترین معین برای پژوهشگران داخلی و خارجی در عرصه علوم انسانی و اسلامی یاد کرد.
وی پایگاه جامع قرآنی را بسیار برای پژوهشگران قرآنی مفید و قابل استفاده دانستند و از آن به عنوان یک پایگاه بین المللی یاد کرده و پیشنهاداتی را در جهت هر چه بهتر شدن ظاهر و چشم‌نواز شدن پایگاه ارائه نمودند.
برطرف کردن ابهام‌ها، ایجاد قسمت راهنما، مشخص شدن دسته‌بندی‌ها، ایجاد عنوان برای مستندات، امکان مشاهده ارتباطات در تفسیر خاص از جمله درخواست‌های ایشان بود.
از جمله اشکالاتی که ایشان وارد کردند بحث جستجوی سایت و ترتیب نداشتن و منظم نبودن نمایش نتایج جستجو بود. دیگر اینکه جستجوهای مفهومی و معنایی نیز در سایت شکل بگیرد. همچنین کنار گذاشتن سیاق و آیات همجوار در قسمت آیات همنشین باعث نقص کار می‌شود و بهتر است این موارد نیز اضافه گردد. همچنین ورود به بحث‌های علوم قرآنی و نظام ساختاری قرآن را از جمله نیازمندی‌های پایگاه جامع قرآنی اعلام کردند.
دومین ناقد آقای دکتر کمالی هم سخنان خودشان را با تقدیر و تشکر از پژوهشگران مرکز نور و پایگاه جامع قرآنی آغاز نمودند.
وی اشکالاتی به شکل و ظاهر و ترتیب تب و فست‌های پایگاه داشتند و اینکه برخی از اشکالات نگارشی و ویرایشی زیبنده این پایگاه نیست.
بیشترین اشکالاتی که ایشان با ذکر مثال‌های متعدد وارد نمودند به قسمت جستجوی پایگاه بود که جستجوها جامع و مانع نیست. عدم استفاده از منابع روایی مانند کتب اربعه در قسمت حدیث از دیگر اشکالات ایشان بود.
رایگان بودن خدمات پایگاه، جستجوی هوشمند همانند نرم‌افزار جامع التفاسیر، ارتباط پایگاه به جامع الاحادیث و منقح شدن نوع تفاسیر جهت استفاده بهتر پژوهشگران از جمله پیشنهادات ایشان بود.
سپس در پاسخ به اشکالات زیادی که به قسمت جستجو شد جناب آقای آسمانی اشاره‌ای به تنظیمات این بخش کردند که می‌توان با استفاده از آن، عبارتی که به دنبال آن هستیم را بدون هیچ نتیجه اضافه‌ای به دست آوریم.
جناب آقای مهندس بزرگ قمی هم توضیحاتی در مورد فیلترها و جستجوهای ترکیبی در قسمت آیات مرتبط ارائه کردند.
آخرین بخش جلسه هم به صحبت‌های حجت الاسلام مرتضایی اختصاص داشت که در مورد حجم و بزرگی کار آیات مرتبط پرداخت و اینکه این قسمت قابلیت ارائه به صورت یک پایگاه مستقل را دارد.
وی راجع به استفاده از برخی فیلترها مانند آیات همجوار گفتند: ناگزیر از حذف این فیلد هستیم زیرا که نتایج جست و جو بسیار گسترده می‌شود و کاربر به نتیجه مطلوب خودش نمی‌رسد. در بخش‌های دیگر پایگاه مانند قسمت حدیث هم پژوهشگران گروه قرآن و حدیث پژوهش‌های مفصلی در کتب روایی انجام داده‌اند که به زودی در پایگاه ارائه خواهد شد.
