حمیدرضا شوشتری پور معاون پارک علم و فناوری استان قم در گفت وگو با خبرگزاری حوزه، در خصوص شعار سال ۱۴۰۱ از سوی رهبر معظم انقلاب که بر لزوم اقتصاد و تولید دانش بنیان تاکید کردند، گفت: رهبر معظم انقلاب اسلامی با نگاهی حکیمانه، در پیام نوروزی خود با تمرکز بر مشکل اصلی کشور و مردم، شعار ۱۴۰۱ را با هدف رفع این مشکل تعیین و اعلام کردند. در واقع، ایشان با تشخیص درست، مشکل اصلی کشور در سال های اخیر از یک سو و با ریشه یابی این مشکل از سویی دیگر، شعارهای چند سال گذشته را با هدف حل این مشکل تعیین کردند.

وی افزود: در سالهای اخیر، مشکل آزاردهنده کشور، مشکل اقتصاد و معیشت مردم است و "تولید" همان راه حل اساسی این مشکل است. "تولید" برای حل مشکل اقتصادی کشور، راه حل پیشنهادی کارشناسان و صاحب نظران در حوزه اقتصاد است. از همین رو کلید واژه تولید در شعارهای سال های گذشته، به صورت پررنگ تکرار شده است. شعارهایی همچون: « تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه ایرانی » در سال ۱۳۹۱، « اقتصاد مقاومتی، تولید و اشتغال» در سال۱۳۹۶، « رونق تولید » در سال ۱۳۹۸، « جهش تولید» در سال ۱۳۹۹ و شعار « تولید؛ پشتیبانی ها، مانع زدایی ها » در سال۱۴۰۰ و تمرکز راهبردی بر موضوع « تولید » در شعارهای سال های گذشته، دارای یک منطق قوی علمی و تجربی بوده است.

معاون پارک علم و فناوری استان قم بیان کرد: تولید ملی در واقع راه اصلی عبور از سختی ها و دشواری های اقتصادی برای کشور است. یعنی کلید واژه "تولید" مهم ترین مسائل اقتصادی کشور را حل میکند. رشد اقتصادی را افزایش می دهد، اشتغال ایجاد می کند، تورم را کاهش می دهد، درآمد سرانه را افزایش می دهد و رفاه عمومی ایجاد می کند. علاوه بر این؛ دارای تاثیرات روانی است، اعتماد به نفس ملی را بالا می برد و احساس عزت مندی را در ملت بوجود می آورد.

وی گفت: اگر چه شعارها در سال های گذشته تا حدودی کارساز بوده و بعضا گره هایی را گشوده، اما در مواردی هم این شعارها، به طور شایسته و بایسته مورد توجه قرار نگرفت و به همین دلیل، مشکلات اقتصادی استمرار یافته است. ولی جای امیدواری وجود دارد که شعار سال ۱۴۰۱، به معنای دقیق کلمه مورد توجه واقع شود.

اقتصاد دانش محور چیست؟ شرکت دانش بنیان به چه شرکتی گفته می شود؟

شوشتری پور،اظهارکرد: اقتصاد دانش‌محور (Knowledge-based economy) به‌کارگیری دانش برای ایجاد کالاها و خدمات است. اقتصاد دانش‌محور را با تعاریف مختلفی می‌توان تبیین کرد اما به طور کلی به شیوه‌ای از تولید که برای ایجاد ارزش افزوده از دانش استفاده شده و سرمایه‌های به کار گرفته شده در صنایع با محوریت دانش بوده را اقتصاد دانش محور گویند. در این نوع اقتصاد، کلید اصلی رشد اقتصادی، دانش بهعنوان منبع رقابت است.

معاون پارک علم و فناوری استان قم، گفت: شرکت دانش بنیان، شرکت جوان و مستقلی است که بخشی از منابع خود را به تحقیق و توسعه اختصاص میدهد؛ بخش بزرگی از نیروی انسانی آنرا افرادی با توان علمی و تخصصی بالا تشکیل می دهند و بیشتر توسط یک کارآفرین و یا تیمی از کارآفرینان تشکیل می شود که تمرکز آن بر توسعه و بهره برداری تجاری از یک ایده نوآورانه است که بر پایه یک دانش فنی تکنولوژیک توسعه یافته و در بیشتر موارد از فناوری های متوسط یا پیشرفته و یا فرایندهای نوآورانه در محصولات، خدمات یا فرایندهای خود استفاده میکند.

چالش های شرکت های دانش بنیان در ایران

وی یادآورشد:  موضوع توجه به شرکتهای دانشبنیان بایستی هم از منظر کمی مدنظر قرار گیرد و هم از منظر کیفی. با نگاهی به روند افزایشی تعداد شرکتهای دانش بنیان از سال ۱۳۹۱ تا کنون می توانیم مشاهده کنیم هر سال نسبت به سال قبل تعداد شرکتهای دانش بنیان، افزایش قابل ملاحظه ای داشته است و لذا تجربه یک دهه اخیر نشان میدهد شاید هدف گذاری افزایش دو برابری تعداد شرکتهای دانش بنیان قابل دستیابی باشد، ولی قطعاً افزایش سطح کیفی آنها از اهمیت بیشتری برخوردار است.

وی افزود: موضوع تولید در قالب‌های مختلف در سال‌های اخیر مورد تأکید رهبر معظم انقلاب قرار گرفته است. تاکنون رهبر معظم انقلاب شش بار در شعار سال بر موضوع تولید تمرکز کردند. در سال‌های گذشته، عمده تأکید رهبر انقلاب بر مانع‌زدایی در مقابل تولید و جهش تولید داخلی قرار داشت. تأکید امسال رهبر انقلاب بر تولید مبتنی بر دانش و فناوری است. در واقع؛ این تأکید به دلیل این است که ایشان خواستار کیفی‌سازی محصولات تولیدی داخلی هستند تا رضایت مردم از تولیدات داخلی و در نتیجه میزان مصرف محصولات تولیدی داخلی افزایش یابد.

معاون پارک علم و فناوری استان قم، عنوان کرد: اگر چه وجود برخی مشکلات از قبیل کمبود زیرساخت ها و بودجه حمایتی مناسب بعنوان چالش های پیش رو مطرح هستند ولی بنده معتقدم اگر همه ارکان علمی، صنعتی و حاکمیتی در استانهای کشور در کنار پارک علم و فناوری هر استان قرار بگیرند و همه از زیست بوم نوآوری و فناوری هر استان حمایت کنند افزایش سطح کمی و کیفی شرکتهای دانش بنیان قابل دستیابی است.

عوامل رشد و ارتقای سطح کیفی طرح های دانش بنیان در کشور

شوشتری پور،اظهارکرد: از طریق سه عامل اساسی زیر می‌توان موجب رشد طرح‌های دانش‌بنیان شد: نخست حمایت مناسب دولت و پرداخت تسهیلات، دوم، فروش محصولات و خدمات دانش ‌بنیان و سوم، تأمین سرمایه‌ مورد نیاز.

وی گفت: همچنین برخی از چالشهای پیش روی اقتصاد دانش‌محور و شرکتهای دانشبنیان عبارتند از ،عدم آشنایی فضای کسب ‌و کار کشور به دانش روز و در نتیجه عدم‌ حمایت از طرح‌های نوآورانه و فناورانه شرکت‌ های دانش ‌بنیان، فقدان استانداردهای ملی و صنفی برای محصولات دانش ‌بنیان، فقدان سرمایه‌ی کافی در شرکت‌ های دانش ‌بنیان و چالش تأمین مالی مناسب و بهنگام، نوپا بودن فرهنگ سرمایه‌گذاری خطرپذیر در کشور، کمبود مشارکت دادن شرکت ‌های دانش ‌بنیان در پروژه‌های دولتی، مشکلات عدیده حقوقی، بیمه‌ای و مالیاتی شرکت ‌های دانش ‌بنیان نوپا، واردات بی‌رویه‌ی کالاهای خارجی مشابه کالاهای تولید شده توسط شرکت ‌های دانش ‌بنیان داخلی، نبود بانک اطلاعاتی جامع و فراگیر و به‌روز از نیازهای فناورانه دستگاه‌ها و وزارتخانه‌ها، کمبود تقاضای کالاها و محصولات دانش بنیان در کشور و ناتوانی در بازاریابی و تجارت محصولات توسط شرکتهای دانش بنیان.

این فعال عرصه مدیریت صنایع دانش بنیان بیان کرد: دلیل اصلی کاهش تقاضای شرکت های دانش بنیان، عدم شناخت محصولات تولید شده و همچنین عدم تمایل شرکت های داخلی به خرید محصولات دانش بنیان داخلی است. به عنوان مثال یک شرکت دانش بنیان، یک قطعه به منظور کاهش مصرف سوخت تولید می کند؛ اما خودرو ساز داخلی به علت ابهام در کارکرد خوب دستگاه،‌ کیفیت آن، توانایی تولید در تعداد بالا، قیمت ارزان کالای مشابه خارجی و … از این کالا حمایت نمی کند و آن را خریداری نمی نماید.

وی گفت: کمبود تقاضای کالاها و محصولات دانش بنیان را می شود از دو منظر مورد بررسی قرار داد: نخست عدم حمایت دولت از فروش محصول شرکت دانش بنیان و رایزنی با خریداران داخلی و دوم ضعف در بازاریابی محصولات از شرکت های دانش بنیان است.

معاون پارک علم و فناوری استان قم بیان کرد: علی رغم اینکه فعالان در حوزه شرکت های دانش بنیان از جمله دانش آموختگان و نخبگان کشور هستند، اما بسیاری از آنها با مسائل بازاریابی محصول از جمله مراحل معرفی محصول، تبلیغات، مذاکرات جهت ثبت سفارش، ارتباط با بازارهای بین المللی جهت صادرات و غیره آشنا نبوده و به همین دلیل در مرحله فروش محصول با مشکل مواجه می شوند.

وی گفت: مشکل بازاریابی برای محصول در شرکت های دانش بنیان نوپا بیشتر از شرکت های با سابقه وجود دارد که به همین دلیل شرکت های نوپا بیشتر به حمایت از سوی دولت در این زمینه نیاز دارند.

وی اظهارکرد: دلیل اصلی ضعف در بازاریابی، اندازه کوچک و منابع محدود شرکت های دانش بنیان است و از این رو این شرکت ها توانایی نفوذ به بازارهای استانی و بین المللی را ندارند. ضعف بازاریابی محصولات، ضعف در قوانین و ساز و کارهای تجارت الکترونیک، نبود بازاریابان تخصصی برای کالاهای دانش بنیان از موانع اصلی این حوزه محسوب می شود.

شوشتری پور یادآورشد: یکی از اقداماتی که در جهت رفع این مشکل، اعطای یارانه یا اعتبارات به محصولات دانش بنیان به منظور کاهش قیمت، اعطای کارت های اعتباری خرید محصولات دانش بنیان، شناخت مشتریان این کالاها، خواسته آنان و در نهایت افزایش تقاضا محصولات و خدمات دانش بنیان است.

وضعیت قم در زمینه تولید دانش بنیان

وی گفت: اکنون هم استان قم یکی از استانهای موفق در حوزه تعداد شرکتهای دانشبنیان است. بهطوریکه با داشتن ۱۰۷ شرکت دانشبنیان رتبه هفتم را در میان ۳۱ استان کشور دارا است که البته از لحاظ جایگاه، نسبت به خیلی از استانهای صنعتی و بزرگ کشور بهتر است ولی با توجه به ظرفیت بسیار خوب استان قم در زمینههای مختلف فناوری‌های سخت و نرم هنوز جای پیشرفت و ارتقاء جایگاه مذکور وجود دارد.

معاون پارک علم و فناوری استان قم، عنوان کرد: از نظر رشتههای تخصصی و نوع فناوریها استان قم علاوه بر حوزه تخصصی علوم انسانی و اسلامی که از دیرباز دارای پیشینه درخشانی در فناوریهای نرم، صنایع خلاق و فرهنگی بوده است؛ دارای ظرفیت بسیار خوبی در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT)، فناوریهای حوزه صنایع شیمیایی، تجهیزات پزشکی و داروهای گیاهی نیز میباشد. حتی بعضی از فناوران استان قم در بخش صنعت قطعهسازی یا ساخت دستگاههای با فناوری پیشرفته (High Tech) به حدی از استانداردهای بینالمللی دست یافتهاند که حتی محصولات دانشبنیان خود را به پیشرفتهترین کشورهای صنعتی اروپایی صادر میکنند و این موضوع باعث افتخار استان است.

نقش مراکز علمی در توسعه مراکز دانش بنیان در کشور

وی گفت: دانشگاه‌ها بعنوان زایشگاه های علم و فناوری و نقطه آغاز ایجاد هسته‌های فناورانه و شکلگیری اقتصاد دانش‌بنیان هستند. برنامه‌ریزی و اجرای درست برنامه‌ها در دانشگاه‌ها نقش مهمی در میزان موفقیت حرکت‌های فناورانه در ادامه مسیر خواهد داشت. زمانی در اوایل سالهای ۹۱ و ۹۲ فقط دانشگاه قم بود که با داشتن اولین مرکز رشد استان در حوزه نوآوری و فناوری قدم خوبی برداشت. اما خوشبختانه با تأسیس پارک علم و فناوری استان قم از ابتدای سال ۹۱ و قرار گرفتن "توسعه زیست بوم نوآوری و فناوری استان قم" بعنوان یکی از مأموریتهای این پارک، به تدریج فرهنگ نوآوری و فناوری در استان ترویج شد و دانشگاههای استان به سمت دانشگاه های فناور و کارآفرین حرکت کردند.

معاون پارک علم و فناوری استان قم، افزود: بطوریکه هم اکنون همه دانشگاه های بزرگ دولتی و خصوصی استان از جمله دانشگاه قم، دانشگاه آزاد اسلامی، دانشگاه صنعتی، دانشگاه علوم پزشکی، دانشگاه شهاب دانش دارای مرکز رشد یا مرکز نوآوری هستند و بسیاری از دانشگاهها و حتی پژوهشگاه های استان نیز در حال رایزنی و مشورت با پارک علم و فناوری استان هستند تا در این زمینه قدم بردارند.

وی گفت: در واقع، ورود دانشگاهها، پژوهشگاهها و مراکز آموزش عالی به حوزه نوآوری و فناوری در شرایط کنونی نه تنها یک ضرورت بلکه الزام است. زیرا آشنایی نیروهای کار آینده با نوآوری و فناوری که همان دانشجویان امروز هستند بایستی از دوران دانشجویی و چه بسا قبل از آن از دوران دانشآموزی انجام شود. به همین دلیل، ما در پارک علم و فناوری استان قم از یکی دو سال پیش به دنبال رایزنی با اداره کل آموزش و پرورش استان برای تأسیس پارک نوآوری و فناوری کودکان و نوجوانان استان قم بودهایم که ان‌شاءالله بتوانیم در سال ۱۴۰۱ به این هدف دست یابیم.