به گزارش خبرگزاری حوزه، کتاب ماه تابان به قلم حسن کشوردوست به رشته تحریردرآمده و در آن به زندگی امام خمینی (ره) پرداخته است که بخش های گوناگون آن تقدیم نگاه شما خوبان خواهد شد.

بخش هفتم: رحلت جانگداز

سالها قبل، امام خوابی دیدند و این خواب را برای همسرشان تعریف کردند و متذکر شدند: در زمان حیاتم راضی نیستم که برای کسی تعریف کنید.

ایشان در خواب دیده بودند که فوت کرده اند و حضرت علی (ع) ایشان را غسل و کفن کردند و بر ایشان نماز خواندند. سپس امام را در قبر گذاشتند و از ایشان پرسیدند: حالا راحت شدید؟ امام فرمودند: در سمت راستم خشتی است که ناراحتم می کند. در این موقع حضرت علی (ع) دستی به ناحیه راست بدن امام کشیدند و ناراحتی امام برطرف شد. (۲۸۶)

بیماری قلبی امام مربوط به ده سال پیش بود. قبل از آن، امام هر ماه یک تا دو روز فرصت استراحت داشتند. (۲۸۷)

در فروردین سال ۱۳۶۵، حضرت امام به علت انفارکتوس دچار ایست قلبی شدند و در بیمارستان بستری گردیدند که با آمادگی مرکز درمانی و پزشکان، ایشان معالجه و بهبودی حاصل شد.(۲۸۸)

اوایل بیماری آقا بود که یکی از بستگان ایشان، آقا مصطفی، فرزند امام را در خواب دید که به سر یک سفره بلند نشسته و می گوید: منتظر آقا هستم، چرا معطلش کرده اید و نمی گذارید بیاید؟ (۲۸۹)

دو هفته قبل از عمل جراحی امام، یک شب ناراحتی قلبی برایشان رخ داده بود. پزشکان خدمت امام رسیدند. فورا آقا را بستری کردند و مشغول معالجه شدند. همان طور که آقا استراحت کرده اند، وقتی فشار خونشان را گرفتند، فرمودند: هر چیزی پایانی دارد و این هم پایانش است.

یکی از همراهان امام می گوید: من گفتم آقا ! این حرفها را نزنید شما ان شاءالله عمر زیادی خواهید کرد. ما همه نگران شده بودیم ؛ ولی باز هم امام فرمودند: دیگر، آخر کار است. این نخستین باری بود که امام چنین حرفی می زدند. گویا ما را آماده وفاتشان می کردند. (۲۹۰)

یکی از دختران امام می گوید: آن روز آقا رو به من کردند و گفتند: بگو غذا بیاورند. در ظاهر خودشان هم متوجه این نکته شدند که بر خلاف همیشه غذا را مطالبه کرده اند، فورا گفتند: خیلی ضعف دارم، حتی قاشق را نمی توانم بلند کنم. با سابقه اخلاقی که فرزندانشان از ایشان داشتند که به هیچ وجه اهل این نبودند تا اظهار ضعف کنند، متوجه شدند که به طور حتم باید مورد خاصی باشد. به همین دلیل، فوری آمدند و مسأله را با آقای دکتر طباطبایی در میان گذاشتند و بعد هم به دکتر عارفی اطلاع دادند.

آقای دکتر طباطبایی خدمت امام رسید و گفت : ما می خواهیم از شما آزمایش بگیریم. امام رضایت نداده بودند. مجددا فردای آن روز اجازه آزمایش از امام گرفتند و ایشان راضی شده بودند. بعد از آزمایش وقتی که از وضعیت جسمی امام سؤال کردند، ایشان فرمودند: شاید سی آزمایش روی من انجام دادند و خیلی مرا اذیت کردند.

البته به طور ضمنی این را فرمودند و نشان می داد که خیلی اذیت شده بودند. در حالی که چند سال پیش که ایشان کسالت پیدا کرده بودند، هیچ شکایتی از کارهای آقایان پزشکان نمی کردند. (۲۹۱)

یکی از نوه های امام می گوید: سه روز قبل از عمل، صبح روز یکشنبه خبردار شدم که امام کسالت دارند و معده شان خونریزی کرده است. با عجله خود را به خانه ایشان رساندم. طبق معمول شاد و سر حال به نظر می رسیدند و در اتاق قدم می زدند. دستشان را بوسیدم. گفتند: فاطمه کجاست؟ دیگر بدون فاطمه اینجا نیایی. منظورشان دختر چهار ساله ام بود هر چه سعی کردم از بیماری شان بپرسم، نتوانستم. در واقع نمی توانستم به خودم این جرأت را بدهم.

صبح روز دوشنبه با اعضای خانواده ناهار را با خوشی و شادی خوردیم. هنوز تصمیم عمل جراحی امام قطعی نبود؛ اما بعدازظهر انجام آن حتمی شد.

همان شب، قلبشان کمی ناراحت شده بود. من جرأت نگاه کردن به صورت آقا را نداشتم. پس از آن هم بعضی اوقات ناراحتی قلبی پیدا می کردند؛ به همین دلیل ما فکر کردیم که مانند دفعه های قبل است ؛ اما آن شب با همیشه فرق داشت. طبق معمول خانم را خواستند تا در خدمتشان باشد. موقع شام بود گفتند: خانم ! من در یک سرازیری دارم می روم که دیگر راه برگشت ندارد. این را به شما بگویم که من دیگر دارم می روم. این چیز مسلمی برای من است ؛ ولی چیزی که از تو می خواهم این است که در مرگ من هیچ هیاهو نکن. صبر داشته باش، می دانم صبر داری ؛ چون همیشه در زندگی ات صبر داشته ای ؛ ولی این دفعه هم صبر داشته باش.

آن شب هر کاری کردیم که آقا شام بخورند، نخوردند. بالاخره علی - پسردایی - را صدا کردیم. فکر کردیم شاید به علت علاقه ای که امام به او دارند، به خاطر او کمی غذا بخورند؛ که موفق هم شدیم و ایشان مقدار خیلی کم غذا خوردند. (۲۹۲)

امام شب قبل از عملشان، اصرار داشتند که اگر قرار است عمل فردا صبح انجام شود، ایشان شب به بیمارستان نروند و برای انجام عبادات، آزادی عمل بیشتری داشته باشند که این خواسته به دلیل مصالح پزشکی از جانب پزشکان معالج پذیرفته نشد. (۲۹۳)

پس از آنکه پزشکان تصمیم خود را مبنی بر بستری شدن امام در بیمارستان اعلام کردند، ایشان در هنگام وداع با اهل منزل خطاب به آنان گفتند: من برای همیشه از نزد شما می روم و هرگز باز نخواهم گشت. اهل منزل گفتند: شما باز خواهید گشت و سلامتی خود را دوباره خواهید یافت ؛ ولی امام دوباره تکرار کردند: اما این بار می دانم که بازگشتی در کار نیست و سپس خطاب به همسر حاج احمد آقا گفتند: به پدرتان که فرد بسیار مؤمن و عالم است، تلفن بزنید و بگویید برایم دعا کند و از خدا بخواهد مرا بپذیرد و عاقبت مرا ختم به خیر بگرداند. (۲۹۴)

در راه رفتن به بیمارستان، احمد آقا را بغل کرد و چندین بار بوسید؛ حالت آن دو چنان بود که انگار نمی خواهند از یکدیگر جدا شوند. هنگامی که از سرازیری کوچه پایین می رفتند، گفتند: این سرازیری که من می روم، دیگر بالا نمی آیم. در هنگام رفتن به بیمارستان، خانم سعی می کرد که ظاهرش را حفظ کند. صبح همان روز، امام سراغ خانم را گرفته بودند. خانم با اینکه به علت درد ستون فقرات در استراحت مطلق به سر می برد، وقتی صدای آقا را شنید، به بالکن آمد؛ امام که در آن لحظه در حیاط قدم می زندند، گفته بودند خانم، قرار است فردا مرا عمل کنند؛ و خانم گفته بود: شما که مثل کوه استوارید. من باید بخوابم.

با این همه شب که امام را به بیمارستان می بردند، همینکه ایشان رد شدند، خانم دست به شیون زدند. (۲۹۵)

ساعت ده شب به علت ضعف شدید امام، به ایشان خون تزریق شد. ساعت یازده که استراحت کرده بودند، وضو گرفتند و بعد آن نماز شب مفصل را به جا آوردند که مردم، فقط یک پنجم آن را از تلویزیون مشاهده کردند. اولین شبی بود که امام نماز شب می خواندند و چراغ اتاق روشن بود و به همین دلیل توانستند با دوربین مخفی فیلم تهیه کنند. (۲۹۶)

می گویند در نماز شبی که امام در بیمارستان خوانده بودند، گریه و زاری می کردند و می گفتند: خدایا ! مرا بپذیر. (۲۹۷)

یکی از اعضای دفتر امام نقل می کرد: مدتی به اذان صبح مانده بود که وارد اتاق امام در بیمارستان شدم. ایشان را در حالت عجیبی یافتم. امام آنقدر گریه کرده بودند که تمام چهره منورشان خیس شده بود. هنوز هم اشکهای مبارکشان چون بارانی جاری بود و چنان با خدای خود راز و نیاز می کردند که من تحت تأثیر قرار گرفتم. وقتی متوجه من شدند با حوله ای که بر شانه داشتند، صورت خود را خشک کردند.

ایشان می گوید: ساعت پنج صبح خدمت ایشان رسیدم و سلام کرده و حالشان را جویا شدم. کلام الله و مفاتیح در کنار تخت امام توجه مرا جلب کرد. وقتی خوب دقیق شدم، دیدم امام تا پیش از آن مشغول خواندن دعای عهد بوده اند. ناگهان حالم دگرگون شد؛ ولی با تلاش بسیار بر خود مسلط شدم. در همان لحظه به امام لباس اتاق عمل پوشاندند و ایشان به راه افتادند. دیگر گریه امانم را برید و از حرکت بازماندم و نتوانستم ایشان را تا اتاق عمل همراهی کنم.(۲۹۸)

ساعت هشت و نیم صبح روز سه شنبه، امام را عمل کردند، عمل تا ساعت ده و نیم صبح طول کشید. اعضای خانواده را به بیمارستان دعوت کردند که جریان عمل را در تلویزیون مدار بسته ببینند. (۲۹۹)

لحظه ها به سنگینی کوهها، سینه حاضران را می فشرد. آن زمزمه دعا بر زبان و ذکر خدا در دل و اشک بر دیدگان داشتند. بتدریج سران سه قوه وارد شدند، همچنین چند نفر از اعضای دفتر و حاج احمد آقا و یکی از خواهران نیز حضور داشتند، چشمها بر صفحه تلویزیون دوخته شده بود و اشک، مجال دیدن را نمی داد. آرامتر از همه، فرزندان امام بودند که دل شیر را به ارث برده بودند. توان دیدن نبود، تیغ جراحی بود که سینه او را می شکافت یا خنجری که جگر عاشقان امام را می درید. سرانجام فضا از خوشحالی پر شد و عمل بدون عارضه قلبی با موفقیت پایان یافت. (۳۰۰)

عمل که تمام شد، پزشکان اعلام کردند که آقا حالشان خوب است و به هوش آمده اند. فوری موضوع را به اطلاع همسر ایشان رساندند. همه شاد بودند. عصر همان روز گفتند: هر کس بخواهد، می تواند خدمت آقا برود.

امام در آن ده روز آخر زندگی شان، در روزهای پس از عمل خیلی درد کشیدند. بعضی اوقات می دیدیم که اشک در چشمانشان است. یک بار همسر امام گفت : آقا ! چه می خواهید؟ امام پاسخ دادند: مرگ می خواهم. مثل اینکه آقا تمام عزمشان را جزم کرده بودند که از این دنیا بروند. دیگر طاقت نداشتند. به هر حال رسیدن به حق تعالی است. ایشان خودشان طالب ذوب شدن در خداوند بودند. همانطور که در اسلام ذوب شده بودند. (۳۰۱)

هر کس خدمت ایشان می رفت، اظهار ناراحتی و درد نمی کردند. البته بستگی داشت چگونه از ایشان سؤال کنند. اگر می پرسیدند حالتان چطور است؟ در جواب می گفتند: خوب است، بد نیستم ؛ یا جواب مناسب دیگری می دادند؛ ولی اگر می پرسیدند: درد دارید؟چون اهل دروغ گفتن نبودند، جواب می دادند: درد دارم. (۳۰۲)

یکی از پزشکان می گوید: در موقعی که امام روی تخت عمل جراحی قرار می گرفتند، یک آرامش کامل روحی در همه سکنات ایشان اعم از حالت ظاهری و یا ریتم قلبی مشاهده می شد؛ گویا ایشان می دانستند که به طرف زمان موعود که همان وعده دیدار حق و رستگاری و پیوستن به ملکوت اعلاست، نزدیک می شوند؛ و در همان زمان در خیال خود حالت درونی امام را به طور مجسم، مصداق جمله فزت و رب الکعبه حضرت علی (ع) می دیدم.

پس از عمل جراحی، ایشان هر روز و در روزهای آخر چند بار در روز، حاج احمد آقا و بعضی از اعضای خانواده و بعضی از پزشکان و اعضای دفتر را احضار می فرمودند و خصوصی با آنها به صحبت می پرداختند (احتمالا وصایایی را مطرح می فرمودند). (۳۰۳)

در این مدت کارهای مربوط به دفتر امام مرتب انجام می شد و مسئولان مربوطه برای انجام کارهای دفتر و مهر کردن قبوض به خدمتشان مشرف می شدند. (۳۰۴)

یک روز، امام در اواخر عمرشان از عروسشان پرسیدند که علی کجاست. به ایشان گفتند: علی هم سراغ شما را می گیرد و می گوید می خواهم با آقا بازی کنم و دوست ندارم که خوابیده باشند؛ ولی به او گفتم که صبر کن، ان شاءالله تا چند روز دیگر می آیند و مثل همیشه با هم بازی می کنید.امام در پاسخ فرمودند: چند روز دیگری نمانده، به او وعده نده. (۳۰۵)

عروس امام می گوید: امام یک بار در مقابل یک گل دیواری ایستادند و گفتند: هر وقت که من به این گل نگاه می کنم، می گویم این علی است که دارد شکفته می شود. همان جا گل بزرگی هم بالای درخت بود که پژمرده شده بود و تا حدودی برگهایش ریخته بود. ایشان به آن گل اشاره کردند و گفتند: آن هم خودم هستم که دیگر پژمرده شده ام و دارم می روم. همیشه بین این دو تناسبی می بینم. این غنچه، علی است که دارد باز می شود و آن هم من هستم که سرازیر شده و دارد پژمرده می شود. (۳۰۶)

یکی از دختران امام می گوید: جمعه به دیدن امام آمدم که چندان حالی نداشتند. دکتر گفت: باید مراقب غذای آقا بود، گفتم: من مراقبت غذای را به عهده می گیرم پیش از من خواهرم مراقبت از غذای آقا را به عهده داشت. گفت : آقا باید روزی هفت - هشت بار غذا بخورند؛ ولی هر بار خیلی کم.

روز جمعه مقداری سوپ درست کردم و سه - چهار قاشق از آن را خوردند. از صبح شنبه آقا اصلا به هوش نبودند. دکتر گفت : بیایید دست آقا را بمالید بعد از مدتی که دست آقا را ماساژ دادم، چشمشان را باز کردند و به دکتر اشاره کردند که این از اینجا برود. من بیرون رفتم. پشت در اتاق بودم. (۳۰۷)

صبح روز شنبه به امام صبحانه دادند؛ ولی در پایان صبحانه یکدفعه شروع به سرفه کردند. (۳۰۸)

ساعت هشت صبح بود که حال امام رو به وخامت گذاشت و مرتب می فرمودند: احساس حرارت در قلبم می کنم. به همین دلیل، کیف آب گرم را پر از آب سرد کردند و روی قلب امام گذاشتند.

امام فرمودند: حالا خوب شد. بعد به تجویز دکترها به ایشان آب کمپوت دادند. امام دو - سه جرعه تناول کردند. (۳۰۹)

یکی از نوه های امام می گوید: ساعت نه صبح بود که پیش امام رفتم. سلام و علیک و احوالپرسی کردم. گفتند: شکر، شکر، ساعت یک بعدازظهر قرار بود برایشان غذا ببرم. وقتی به بیمارستان رسیدم، دیدم درها باز است و دکترها با لباس سبز در تلاش و رفت و آمدند. دایی احمد اشک در چشم داشت و گوشه ای نشسته بود. معلوم بود که دکترها کاری از دستشان بر نمی آمد. چهره امام زیبا و نورانی شده بود. اینقدر زیبایی را هرگز ندیده بودم. گویی تمام صفات خدا، تمام کمال و جمالش در صورت امام متجلی شده بود.

وقتی به ایشان سلامی کردم، با چشم فقط اشاره کردند. وقتی دقت کردم در آن لحظه ذکر می گفتند. فقط نشستم. گفتم: خدایا ! می دانم که این آخرین لحظاتی است که می توانم امام را ببینم، نمی خواستم، فرصت را از دست بدهم، تازه فهمیده بودم که نوه چه کسی بوده ام، در آن لحظه احساس کردم که قدر و ارزش وجودی را که سالها در کنار داشتم، نفهمیدم. در اقیانوس غرق بودم و نمی داشتم آب تمام می شود و به خشکی نزدیک می شوم. دست امام را گرفتم و چندین بار بوسیدم ؛ ولی از بوسیدن سیر نمی شدم عاقبت دایی آمد و گفت زهرا! بدان که آقا الان به هوش هستند و تو نباید اینطور بکنی.

آهسته گفتم: دایی، اجازه بدهید این لحظات آخر، دست امام در دستم باشد. بگذارید دست آقا روی قلبم باشد؛ شاید مرا اندکی تسکین بدهد؛ ولی متأسفانه حالم بد شد و مرا بیرون بردند. (۳۱۰)

صبح، آقا به دکترها گفته بود: من می دانم زنده نمی مانم. اگر مرا برای خودم نگه داشته اید، به حال خود بگذارید؛ اما اگر برای مردم است، هر کاری می خواهید بکنید. (۳۱۱)

ساعت حدود ده صبح بود که حال امام بدتر شد؛ ولی به هوش بودند. ایشان بعدازظهر آقایان : آشتیانی و توسلی و انصاری را خواستند و با آقای آشتیانی در رابطه با حکم دو مسأله شرعی : وضوی قبل از وقت نماز و بلاد کبیر صحبت کردند و تذکراتی دادند. البته کلام امام بسیار سخت قابل فهم بود؛ زیرا هم صدای ایشان خیلی ضعیف بود و هم از پشت ماسک اکسیژن صحبت می کردند. آقای آشتیانی می گفتند: چشم، چشم ! بعد فرمودند: من با شما دیگر کاری ندارم. (۳۱۲)

روز دوشنبه سیزدهم خرداد (آخرین روز) مراجعه ها به دفتر امام زیاد بود و در عین حال، مسئولان دفتر قبضها و کارها را برای انجام در روز یکشنبه طبق معمول گذشته آماده کردند؛ ولی قبضها و کارها برای همیشه ماند و دیگر انجام نشد. (۳۱۳)

ساعت یک ربع به یازده بود که آقا سؤال کردند: ساعت چند است؟ پاسخ دادند، بعد فرمودند: من می خواهم وضو بگیریم. گفتند: چون وقت زیادی به ظهر مانده است، یک ساعت استراحت کنید. فرمودند: پس به آقای انصاری بگویید، ساعت بیست دقیقه به دوازده بیاید که من می خواهم وضو بگیرم. پس به آقای انصاری خبر دادند و در همان ساعت خدمت امام رسید و امام وضو گرفتند، فرمودند: می خواهم نماز بخوانم. آقای انصاری گفتند: آقا می خواهند نماز نافله بخوانند و فعلا نیازی به مهر نیست.امام پس از خواندن نافله و نماز ظهر و عصر، همچنان به نماز خواندن (همراه با اذان و اقامه) و ذکر گفتن ادامه دادند.

ساعت حدود یک بعدازظهر بود که اهل بیت را خواستند و فرمودند: به اهل بیت بگویید بیایند. برای اولین بار لفظ اهل بیت را درباره خانواده شان به کار می بردند. همسر و فرزندان و نوه هایشان همه آمدند و دور تخت امام را گرفتند. ایشان بعد از چند کلامی که راجع به مسائل شرعی صحبت کردند، فرمودند: این راه خیلی راه سخت و واقعا مشکلی است ؛ مواظب راه خودتان، کار خودتان و گفتار خودتان باشید. بعد فرمودند: من دیگر کاری با شما ندارم. چراغ را خاموش کنید و هر کدام می خواهید بمانید، و هر کدام می خواهید، بروید. چراغ را خاموش کردند و امام چشمهایشان را روی هم گذاشتند. (۳۱۴)

حدود ساعت چهار بعدازظهر دچار ایست قلبی شدند که با همت پزشکان و با کمک دستگاه تنفس و قلب مصنوعی مشکل برطرف شد. صدای الله اکبر بلند شد، همه خوشحال شدند. (۳۱۵)

هنگام مغرب، اعضای خانواده بالای سرشان بودند و با توجه به آنکه حساسیت ایشان را می دانستند، صدایشان کردند و گفتند: آقا وقت نماز است. مثل اینکه یک کوه روی پلکهایشان باشد، با سختی چشمهایشان را باز کردند. خانم هم ایستاده بودند، صدا زدند: آقا! آقا ! منم، منم آقا چشمهایشان را باز کردند؛ یک نگاه کردند. (۳۱۶)

امام که از یک و نیم بعدازظهر بیهوش شده بودند، نسبت به این صدا عکس العمل نشان دادند. همه حاضران شاهد بودند که ایشان در آن حالت با حرکات دست و ابروها نماز مغرب را به جا آوردند. (۳۱۷)

یکی از دختران امام می گوید: ساعت هشت بود که ضربان قلب ایشان یکدفعه به هیجده و بعد به دوازده رسید و رنگشان سفید شد. باز همه ناراحت شدند. من آن ساعت در اتاق نبودم. وقتی رسیدم، دیدم دکترها روی سینه امام مشت می زنند که دیگر صدای من بلند شد: چقدر به سینه آقا مشت می زنید؟ چرا چنین می کنید؟ باز قلب ایشان شروع به کارکرد و خوب شدند. (۳۱۸)

پزشکان تا ساعت ده و بیست و دو دقیقه شب توانستند امام را زنده نگه دارند. تمام پاسدارهای بیت یکی یکی آمدند امام را زیارت کردند و رفتند. نگاه کردن به این افراد، دل سنگ را کباب می کرد. تمام جمعیت و مسئولان، از کشوری و لشکری، مثل مسجدی داخل صحن بیمارستان نشستند. تمام بچه های حفاظت بیت آمدند. احمد آقا همه را خبر کرده بود. می گفت : من باید فردا جواب اینها را بدهم ؛ اگر این کار را نمی کردم در مقابل این حرف آنها که ما ده سال از آقا محافظت کردیم، باید آقا را در ساعات آخر می دیدیم، جوابی نداشتم.

بنابراین، همه را خبر کردند بیایند آقا را ببینند. منظره دیدار جمعیت، منظره عجیبی بود، می دیدم که جمعیت می آیند آقا را بینند؛ اما... اما به چه وضعی برمی گشتند... نفس از دیوار در می آمد و از آنها در نمی آمد. شاید دو هزار نفر آمدند تا امام را ببینند؛ ولی شما بگویید نفس از دیوار در می آمد، در نمی آمد. گویی برگ درختان هم تکان نمی خورد. بچه های حفاظت بیت صف به صف می آمدند، یک نگاه به آقا می کردند... بعضیها به زانو برمی گشتند، بعضیها به حالت رکوع، بعضیها اصلا به زمین کشیدن می شدند، بعضی از شدت ناراحتی دهانشان باز بود، و دهانشان را گرفته بودند که صدایشان بلند نشود. یکباره صدای خود دکترها به فریاد بلند شد. تمام آن سکوت سنگین به فریاد تبدیل شد. همه آنان که در جماران بودند فریاد می زدند لا اله الله، لا اله الاالله. (۳۱۹)

تقریبا ساعت ده - ده و نیم شب بود. یکی از دختران امام می گوید: من ساعت را نگاه نکردم. داشتم به طرف بیمارستان می رفتم که دیدم صدای فریاد از بیمارستان بلند است ؛ همینطور دویدم، دویدم، دیدم تمام آقایانی که در محوطه بیمارستان بودند، دارند می دوند، یکی می دود رو به دیوار، یکی رو به این طرف، یکی رو به آن طرف ؛ به سالن رسیدم، دیدم همه دارند می دوند؛ هر کس به یک طرف می دود. من اصلا نمی توانستم تصور کنم که چنین اتفاقی افتاده است. اصلا نمی دانم چه کار می کردم ؛ داشتم می دویدم.

رفتم و به تخت رسیدم، دیدم مثل اینکه آقا خوابند. آقا خیلی لاغر شده بودند. پزشکان می گفتند: به خاطر این است که ایشان غذا نمی خورند. ما هم نمی توانیم به ایشان غذا بدهیم. نصف استکان غذا را به اسم دوا به ایشان می دهیم بدنشان خیلی لاغر شده بود. فقط به خاطر تزریق سرم قدری روی دستهایشان ورم داشت ؛ ولی خدا شاهد است که آن ساعات دیدم صورت آقا بزرگ شده، هیکل آقا درشت شده، سینه آقا پهن شده و قد آقا از تخت بلندتر بود و از دور صورتشان نور می تابید. من جیغ می زدم، خودم را روی جنازه آقا انداختم، و نمی دانم به چه نحوی بلندم کردند. تخت و دست آقا را ول نمی کردم. آمدند سرم را از دست آقا باز کنند، خواهرم نگذاشت. (۳۲۰)

عروس امام می گوید: آن شب علی خواب بود. از صدای شیون و گریه از خواب پرید و گفت: چیه؟ من گفتم: هیچ، علی جان ! دسته آمده است. علی بلند شد و گفت: خوب، پاشو، پاشو پیش آقا برویم. گفتم: نه آقا خواب هستند بغلش کردم، نمی دانم چه حالی به او دست داد که یکباره گفت : بیا برویم توی آسمان ! برویم توی آسمان ! گفتم : چرا علی؟ ! گفت: آخر آقا رفته اند توی آسمان. (۳۲۱)

آری، امام به آسمان رفته بود، پیش محبوب خود رفته بود، بلکه امام پیش خدا رفته بود. آخر خود امام در وصیتنامه خود فرموده بودند: با دلی آرام و قلبی مطمئن و روحی شاد و ضمیری امیدوار به فضل خدا از خدمت خواهران و برادران مرخص و به سوی جایگاه ابدی سفر می کنم.

پی نوشت ها:

۲۸۶-پابه پای آفتاب ؛ ج ۱، ص ۲۵۷

۲۸۷- همان ؛ ص ۲۰۵.

۲۸۸- حضور؛ ش ۱۵ (بهار ۱۳۷۵)، ص ۲۹۴

۲۸۹- پابه پای آفتاب ؛ ج ۱، ص ۲۲۴

۲۹۰- همان ؛ ج ۲، ص ۱۸۳ - ۱۸۴

۲۹۱- همان ؛ ج ۱ ص ۱۲۷ - ۱۲۸ (تلخیص)

۲۹۲- همان ؛ ص ۲۰۵ - ۲۰۶ (تلخیص)

۲۹۳- حضور؛ ش ۱۵ ص ۳۰۶

۲۹۴- پابه پای آفتاب ؛ ج ۱، ص ۲۵۵ - ۲۵۶

۲۹۵- پابه پای آفتاب ؛ ج ۱ ص ۲۰۶

۲۹۶- همان ؛ ج ۲، ص ۱۳۳ (تلخیص)

۲۹۷- همان ؛ ج ۱ ص ۲۰۷

۲۹۸- همان ؛ ص ۲۵۶

۲۹۹- همان ؛ ص ۲۰۷

۳۰۰- در سایه آفتاب ؛ ص ۲۵۷

۳۰۱- پابه پای آفتاب ؛ ج ۱، ص ۲۰۷ - ۲۰۸ (تلخیص)

۳۰۲- همان ؛ ص ۱۳۰ - ۱۳۱

۳۰۳- حضور؛ ش ۱۵ ص ۳۰۶

۳۰۴- در سایه آفتاب ؛ ص ۲۶۱

۳۰۵- پابه پای آفتاب ؛ ج ۱ ص ۱۹۲

۳۰۶- همان ؛ ص ۲۵۶ (تلخیص)

۳۰۷- همان ؛ ص ۱۱۷ - ۱۱۸

۳۰۸- همان ؛ ص ۱۳۲

۳۰۹- همان ؛ ج ۲ ص ۱۳۴ (تلخیص)

۳۱۰- همان ؛ ج ۱ ص ۲۰۶

۳۱۱- همان ؛ ص ۲۱۰

۳۱۲- همان ؛ ص ۱۳۲ - ۱۳۳ (تلخیص)

۳۱۳- در سایه آفتاب ؛ ص ۲۶۱

۳۱۴- همان ؛ ج ۱ ص ۱۳۳ - ۱۳۴. (تلخیص)

۳۱۵- حضور؛ ش ۱۵ ص ۳۰۷

۳۱۶- پابه پای آفتاب ؛ ج ۱، ص ۱۱۸- ۱۱۹

۳۱۷- همان ؛ ص ۲۲۵

۳۱۸- همان ؛ ص ۹۰

۳۱۹- همان ؛ ص ۱۱۹

۳۲۰- همان ؛ ص ۹۰

۳۲۱- همان ؛ ص ۱۹۲