به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه در تهران، استاد علی‌اکبر رشاد، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و رئیس شورای مدیریت حوزه‌علمیه استان تهران طی سخنانی در درس خارج اصول و فقه حوزه علمیه امام رضا(ع) تهران، با اشاره به فرازهایی از دعای ابوحمزه ثمالی و دیگر ادعیه مأثور، اظهار کرد: ان شاءالله خداوند متعال روح و جان ما را با این ادعیه نورانی با این معارف غنی، با این معانی بلند ادعیه حضرات معصومین(ع) مأنوس گرداند تا این معارف را دنبال کنیم، متأسفانه ما نسبت به ادعیه و تببین مفاهیم آن کوتاهی کرده‌ایم؛ مراکز علمی، آموزشی و پژوهشی در حق ادعیه کم گذاشته‌اند.

رئیس شورای حوزه علمیه تهران ادامه داد: ما در حق ادعیه معصومین(ع) کم گذاشته‌ایم، پیش از این تأکید داشته‌ام حتماً در پژوهشکده حکمت در بخش «کلام»، «منطق فهم دین» و «عرفان» دوستان اهتمامی نسبت به ادعیه و مضامین بلند آن داشته باشند. حتی پژوهشکده های دیگر نسبت به این ادعیه اقداماتی درخور داشته باشند، باید در پژوهشکده نظام‌ها، یا گروه اخلاق، یا به طور کلی علی الاطلاق با نظام معنایی «نظام نیایشی اسلام» هم کار شود و هم تببین گردد، چون در پژوهشگاه فرهنگ به ترویج مضامین بلند ادعیه و محصولات مرتبط نیازمند هستیم و باید نسبت به آن اهتمام داشته باشیم. در حیطه پژوهشگاه بنده اول مقصرم و سپس بقیه همکارانم. ما این سرمایه‌ عظیم را داریم و اصلا به آن توجهی ندارم و هدر می دهیم.

وی با اشاره به فرازهایی از دعای ابوحمزه ثمالی افزود: در دعای ابوحمزه ثمالی، فرازهایی است که ضمن آن موانع اتصال به ساحت الهی و ارتباط به محضر خداوندمنان و آسیب‌هایش را بیان می‌کند، همچنین عللی که احتمالاً سبب این حال امتناع و منع می‌شود را برشماریم. حضرت می فرمایند؛ «اللَّهُمَّ إِنِّی کُلَّمَا قُلْتُ قَدْ تَهَیَّأْتُ وَ تَعَبَّأْتُ وَ قُمْتُ لِلصَّلاةِ بَیْنَ یَدَیْکَ وَ نَاجَیْتُکَ أَلْقَیْتَ عَلَیَّ نُعَاسا إِذَا أَنَا صَلَّیْتُ وَ سَلَبْتَنِی مُنَاجَاتَکَ إِذَا أَنَا نَاجَیْتُ مَا لِی کُلَّمَا قُلْتُ قَدْ صَلَحَتْ سَرِیرَتِی وَ قَرُبَ مِنْ مَجَالِسِ التَّوَّابِینَ مَجْلِسِی عَرَضَتْ لِی بَلِیَّةٌ أَزَالَتْ قَدَمِی وَ حَالَتْ بَیْنِی وَ بَیْنَ خِدْمَتِکَ، سَیِّدِی لَعَلَّکَ عَنْ بَابِکَ طَرَدْتَنِی» شاید من را از در خانه‌ات رانده‌ای. وَ عَنْ خِدْمَتِکَ نَحَّیْتَنِی شاید از خدمت تو که عبادت توست مرا دور کرده‌ای. أَوْ لَعَلَّکَ رَأَیْتَنِی مُسْتَخِفّا بِحَقِّکَ فَأَقْصَیْتَنِی شاید هم دیدی که من در حق تو استخفاف می‌کنم و حق تو را کوچک می‌شمارم، من را به جای دور پرتابم کرده‌ای. أَوْ لَعَلَّکَ رَأَیْتَنِی مُعْرِضا عَنْکَ فَقَلَیْتَنِی و شاید هم دیدی که من پشت به تو کرده‌ام، احراز از تو کرده‌ام، برای همین اقاله کرده‌ای. أَوْ لَعَلَّکَ وَجَدْتَنِی فِی مَقَامِ الْکَاذِبِینَ فَرَفَضْتَنِی شاید هم دیدی که من را اینچنین یافته‌ای که در مقام دروغگویانم و مرا دروغگو یافته‌ای و به همین جهت من را ترک کرده‌ای.

استاد حوزه بیان کرد: انسان گاهی به خودش هم دروغ می‌گوید و گاه ممکن است به خودش دروغ نگوید بیشر به خدا دروغ بگوید و خیال کند دارد سر خدا کلاه می‌گذارد. گاهی آدم خودش را فریب می‌دهد و یک چیزی را که دوست دارد آرزو می‌کند، اما نه قصد می‌کند که به آن عمل خیر بپردازد و نه در عمل اقدام می‌کند، ولی همین انگار او را اشباع می‌کند برای کارهای عادی هم هست.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: بعضی وقت‌ها کارهای علمی ما عقب می‌افتد، حالا کار علمی می‌خواهیم انجام دهیم، انجام نمی‌دهیم و به دیگران گاهی در گزارش‌هایمان می‌گوییم که فلانی در جریان است و می‌خواهم کاری انجام بدهم و یا یک چنین قصدی داریم بعد می‌بینیم نمی‌شود، چرا؟ چون آرزوی آن را داشته ایم نه برنامه ای برای انجام دادن.

گریه های دروغین

استاد رشاد در بخش دیگری از سخنان خود بیان کرد: گاهی سحر دو رکعت نماز می خوانیم و گریه هم می‌کنیم، ولی این گریه دروغین است؛ در بعضی از روایات داریم که گریه‌های دروغین، گریه ای که ظاهرا با اشکی همراه است، اما همانجا هم دروغ می‌گوییم، نشانه‌اش این است که آن لحظه که گریه می‌کنیم و به پیشگاه خداوند می‌رویم، اما فردا همان گناهی که شب قبل برایش گریه و توبه کرده‌ایم را باز مرتکب می‌شویم، این معلوم است که آن گریه دروغ بوده و به خدا هم دروغ می‌گوییم.

ارحم الراحمین بودن خدا را فراموش کرده‌ایم

رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: أَوْ لَعَلَّکَ رَأَیْتَنِی فِی الْغَافِلِینَ شاید مرا گرفتار غفلت دیده، دچارنسیان دیده‌ای که فَمِنْ رَحْمَتِکَ آیَسْتَنِی، وقتی من غافلم از تو، باید مأیوس شوم، برای اینکه به کانون کمال و خیر اتصال ندارم و لذا مأیوس می‌شوم، برای اینکه چیزی در اختیارم نیست، اگر ما از خدا بریده شویم به چه چیزی امید داشته باشیم؟ مگر مبدأ امید دیگری هم وجود دارد که آدم دل به آنجا ببندد؟ مبدأ امیدی نیست، هرچه امید است معطوف به ساحت قدسی احدیت است، وقتی خدایی با این عظمت بالای سر آدم است، چرا انسان باید ناامید شود.

به اندازه جیبمان یاد خدا نیستیم!

وی اضافه کرد: فردی از امام صادق(ع) سؤال کرد، خدا را برایم اثبات کنید؟ حضرت پاسخ دادند: سفر دریایی رفته‌ای آیا کشتی شکسته؟ آیا در شرایطی قرار گرفته‌ای که فکر کنی نجات پیدا نخواهی کرد؟ گفت بله، سفر رفته‌ام، طوفان شد، کشتی شکست و افتادم روی تخته ای شکسته وسط اقیانوس شناور بودم و امید اینکه یعنی در ظاهر بتوانم بیایم ساحل، نبود، حضرت فرمودند: در آن لحظه باز امید به نجات داشتی، فکر می‌کردی که بالاخره کسی تو را نجات خواهد داد؟ گفت بله، حضرت فرمودند: «این امید، همان خداوند است که منشأ امید همگان است».

استاد رشاد با تاکید بر این که مبداء و منشاء تمام امیدها خداوند متعال است و اگر غفلت کردیم از مبدأ امید غافل شده ایم، با ذکر مثالی اظهار کرد: کسی که مسافر در غربت است، یک مرتبه فرض کنید، جیبش را می‌زنند یکباره دیگر ناامید می‌شود من چکار کنم؟ حالا کجا بروم؟ از چه کسی پول بگیرم؟ از چه کسی قرض کنم؟ چه طور ماشین پیدا کنم و برگردم به وطنم؟ الآن گرسنه‌ام، با وجود اینکه پول ندارم، پولم را زده‌اند، با گرسنگی چه کنم؟ ناامید، ناامید است بعد یک مرتبه یادش می‌افتد که در جیب چپش یک مبلغ گذاشته بود و به یکباره امیدوار می‌شود. ما خدا را به اندازه آن جیب سمت چپ مان هم یاد نمی کنیم!.

رئیس شورای حوزه علمیه تهران یادآور شد: گاهی یادمان می‌رود که خدایی هم است، ناامید می‌شویم، والا کسی نباید ناامید شود. در هستی کسی ناامید نباید باشد برای اینکه مبدأ امید حق تعالی است در همین دعا بارها در مسئله‌ رجاء و اینکه رجاء حتماً واقعیت دارد و رجاء متعلق دارد و اگر رجاء و امیدی بود، خداوند متعال به آن رجاء جامع عمل می‌پوشاند، بارها در همین دعا و ادعیه دیگر تصریح شده است.

۳۱۳/۱۷