حجت‌الاسلام والمسلمین ابوالقاسم مقیمی حاجی، معاون پژوهش حوزه‌های علمیه در گفت وگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه به تفصیل فعالیت های این معاونت را تشریح کرده است که این گفت و گو در سه بخش تقدیم می شود که بخش اول را در ادامه می خوانید:

جشنواره‌های پژوهشی ناظر به سه حوزه فعالیت معاونت

همانطور که مستحضرید معاونت پژوهش حوزه در عرصه‌های مختلف فعالیت دارد که در سه بخش؛ «آموزش و ترویج بحث پژوهش به ویژه در سطح واحدهای آموزشی حوزه»، «ارتباط با مراکز پژوهشی و امور پژوهشی حوزه‌های علمیه اعم از واحدهای آموزشی در سطح حوزه به معنای کلان‌ آن» و در نهایت «در راستای سیاست‌گذاری و جهت‌دهی به عرصه پژوهش، تولید علم در سطح حوزه‌های علمیه و جامعه» تقسیم بندی می ‌گردد.

با در نظر گرفتن این سه بخش از فعالیت باید گفت که جشنواره‌های مختلف هم ناظر بر یکی از سه بخش در معاونت فعالیت، می‌کنند. اما در بخش اول، فعالیت‌های معاونت پژوهشی در واحدهای آموزشی و بحث آموزش و ترویج پژوهش صورت می گیرد، فرض کنیم که فعلاً برخلاف دیگرعرصه‌های علمی یعنی در ادبیات، فقه و اصول، قواعد، اخلاق و...، مبحث آموزش در واحدهای آموزشی برنامه‌ریزی شده تدوین می گردد و توسط معاونت آموزش به صورت متون ارائه می گردد و بخشی خارج از آن معاونت به صورت غیرمستقیم و رسمی متکفل آموزش می باشند. به عنوان مثال، اگر نیاز به کارگاه‌هایی باشد، خود معاونت آموزش در راستای کنترل درسی که طراحی شده این کار را انجام می دهد و یا مثلا معاونت تهذیب در امور اخلاقی و مشاوره، همچنین سایر بخش های مرتبط با خود مشارکت دارد.

ببینید:

جزئیاتی از طرح گفتمان معاونت پژوهش حوزه

تعامل معاونت پژوهش در امر آموزش/نگارش کتاب مهارت های پژوهشی برای اولین بار

اما در بخش پژوهش، همکاری با معاونت آموزش بیشتر است یعنی معاونت آموزش در ترویج امر پژوهش در معاونت آموزشی حضور پررنگ‌تری دارد. همکاری در تدوین متونی که برای طلاب ضرورت دارد، البته هنوز به صورت رسمی اعلام نشده، اما در حال انجام است، برای اولین بار کتب مهارت‌های پژوهشی نگارش با توجه به سنت‌های پژوهشی که در حوزه وجود داشته و دارد از دیرباز تاکنون با هدف حفظ میراث های کهن حوزوی در حال آماده سازی است.

دومین بحث، تربیت مربیان مهارت های پژوهشی است که برای اولین بار از زمستان سال ۱۴۰۰ اولین دوره تربیت مربی مهارت‌های پژوهشی برای تمامی حوزه‌های علمیه کشور طراحی و به اجرا در آمد. با شرایطی که گذاشته شد که قالب اساتید آموزشی بودند و کد استادی داشتند وارد دوره مربی مهارت‌های پژوهشی شدند، دوره‌ای که در زمستان به صورت متمرکز آغاز شد و مرحله تکمیلی آن در ماه جاری به اتمام رسید. در دوره اول که به صورت متمرکز انجام شد و برخی استان ها به صورت غیرمتمرکز، بخش متمرکز ۸۰ نفر از اساتید و کسانیکه به امر پژوهش علاقه مند بودند، شرکت کردند. این‌ها خوب امتحانات و مراحل را پشت سر می‌گذاشتند و برخی در همین دوره که شرایط پژوهشی‌ و مهارت‌هایشان بالاتر بود و سابقه بیشتر داشتند از این دوره فارغ‌التحصیل شدند و با امتحاناتی که دادند مجوز تدریس مهارت پژوهشی را خواهند گرفت.

شهریور دوره تکمیلی تربیت مربی تدریس مهارت های پژوهشی

برخی دیگر که سوابق کمتری داشتند، نیازمند به دوره آموزش تکمیلی هستند که شهریور ماه دوره تکمیلی آن برگزار می‌شود و برای مربیگری مهارت های پژوهشی فارغ‌التحصیل می‌شوند. همچنین برای ۶ ماه دوم سال شاهد برگزاری دوره دوم جذب مربی پژوهشی را آغاز خواهیم کرد. این دوره با اختصاص سهمیه هایی به تمامی استان های کشور شاهد حضور اساتید و کسانیکه دارای سوابق پژوهشی هستند به صورت متمرکز به این دوره معرفی می شوند.

یکی از شرایط دوره این بود که اساتید باید سطح ۳ را پشت سر گذاشته و یک نگاشته، مقاله و یک اثر پژوهشی همراه با کد استادی آموزش داشته باشند. فارغ‌التحصیلان در استان‌های مختلف خودشان پراکنده و مستقرند و هر استان برخوردار از چند مربی مهارت‌های عمومی پژوهش خواهد شد.

مهارت های پژوهشی به عنوان یک واحد درسی در سطح یک است، کسانیکه بخواهند این واحد درسی را تدریس کنند باید رسماً از معاونت آموزش مجوز تدریس داشته باشند و کسانیکه این دوره را می گذرانند دارای مجوز تدریس این درس در سطح یک می باشند.

از سرگیری فعالیت های کانون های علمی پژوهشی

نکته بعدی که در بخش ترویج اتفاق افتاد، آنست که در سال گذشته در راستای احیای سنت های آموزشی و پژوهشی حوزه به ویژه ارتباط استاد و شاگرد پس از کلاس درس است، اگر ما بخواهیم فرایند آموزش را به نقطه کمالش برسانیم شاگرد باید پس از شرکت در کلاس با استادش دمخور و در مباحث علمی با او مرتبط باشد تا شاگرد بتواند در ارتباط با استاد افزون بر استفاده‌های اخلاقی در بحث علمی هم اشکالات از نعمت یک گفتگو و مباحثه صمیمانه بهره مند شوند. برای احیای این سنت ما بحث کانون‌های علمی پژوهشی را که از قبل طراحی شده بود اما به جهت شرایط کرونایی کمرنگ بود را در سال گذشته مجدد پیگیری و احیا کنیم در این طرح، طلاب بیایند با محوریت یک استاد که از سوی شورای تربیتی مدرسه تعیین می شود در یک انسجام واحد نظام آموزشی را پیش ببرند. این طرح با حداقل ۶-۵ شاگرد یک کانون علمی را تشکیل می‌دهد. در این کانون علمی مباحثی که در سیستم آموزشی حوزه در حال آموزش هستند مانند ادبیات، فقه، اصول، عقاید، احکام و دیگر مواردی که در مورد علایق طلاب و آن استاد است به عنوان کانون‌های علمی مطرح می شود، این کانون در حال حاضر در سطح یک بیشتر فعال است.

تمرین پژوهش های گروهی

کانون های علمی پژوهشی در واقع مکمل نظام آموزشی همراه با تمرین پژوهش و نگارش است. این کانون‌ها طلاب را وادار به تبلیغ و جستجو در راستای مباحث علمی زیر نظر یک استاد می‌کند. یکی دیگر از ویژگی‌های این کانون تمرین پژوهش‌های گروهی است، یعنی افراد از همانجا یاد می‌گیرند که با هم برای حل یک مسئله، تقسیم کار کنند و پژوهش گروهی در کانون‌ها شکل بگیرد. موضوع را همان اساتید که کانون ها زیر نظر ایشان است مطرح می گردد. استاد فراخور آن منطقه، مسئله و درسی که داده است یک مسئله علمی مطرح می کند، در واقع ما موضوع را به عهده خود اساتید آن مدارس قرار داده ایم.

ما در زمستان ۱۴۰۰ اولین جشنواره کانون‌ها را به منظور تشویق کانون‌ها برگزار کردیم، آماری که انتهای سال ۱۴۰۰ گرفتیم هزار کانون تشکیل شده بودند که از این تعداد ۷۰۰ کانون فعال بودند. امسال ما انتظارمان این است که انتهای ۱۴۰۱ این تعداد افزایش پیدا کند و فعالیت‌هایشان به بلوغ لازم رسیده باشد، چون مدارس دیگر از آن حالت مجازی غالباً بیرون آمده‌ و مدارس حضوری شده‌اند.

یکی از سنت های حوزه، سنت جستجو و داشتن روحیه تحقیق بود که دروس خارج ما هم بر مبنای همین تحقیق و جستجو است، استاد مسئله می‌دهد و طلابی که در درس‌های خارج شرکت می‌کنند می‌روند دنبال جستجو، در سطوح عالی و سطح ما هم همین رویه وجود دارد، طلبه‌هایی موفق می‌شدند که دارای روح جستجوگر بودند یک کتاب را رها نمی‌کردند، پیگیری می‌کردند، کتب متناظر با استاد پس از کلاس بحث را مجدد مطرح می‌کردند. اصلاً مباحثه بر همین مبنا شکل گرفته که پیگیری یک امر علمی و رها نشدنش و گفت وگو کردن این کانون هم می‌توان مکمل این فرایند باشد که این هم سال قبل احیا شد.

راه اندازی کارگاه های مهارتی/ضرورت حضور اساتید سطح و سطوح عالی در دوره ارتقایی

نکته سومی که از سال گذشته آغاز شد، برگزاری کارگاه‌های مهارتی درسطوح مختلف است. سطح اول برگزاری کارگاه‌های ماده واحده مهارت‌افزایی اساتید آموزشی است. طبق مصوبه‌ای که دارد و رسماً از سوی مدیریت ابلاغ شده از سابق هم این مصوبه بود اساتید واحدهای آموزشی در سطح و سطح عالی باید تا شهریور ۱۴۰۱ برای ارتقا تدریسشان حتماً این کارگاه مهارت‌افزایی پژوهشی را گذرانده باشند. کسانی که این کارگاه را گذراندند می‌توانند در بحث ارتقا ورود پیدا کنند.

این کارگاه در سال قبل پیگیری شد و در استان‌های مختلف و به صورت مستمر برپا گردید. شاید بشود گفت بیش از نیمی از استان‌های کشور تقریباً همه اساتیدشان که واجد شرایط بودند در کارگاه‌های مهارتی شرکت کرده‌اند، البته اساتید هر ساله در حال جابجایی هم هست. یک عده اساتید به قم منتقل می‌شوند یا به جای دیگر و یک سری اساتید جدیدی وارد نظام تدریس در واحدهای آموزشی می‌شوند. لذا آن‌ها دوباره شناسایی می‌شوند و در وقت لازم برایشان کارگاه‌هایی با همکاری خود استان‌ها در خود همان استان‌ها با توافقی که با معاونت آموزش و ابلاغیه ای که انجام گرفته است، برگزار می‌شود. اساتید به هنگام ورود از این بند در مصاحبه‌ها می بایست یک حداقل‌هایی پژوهشی را داشته باشند و حداقل‌های آشنایی با مبحث پژوهش در سطوح عالی و سطح را داشته باشد.

نکته دیگر اینکه، کارگاه‌های مهارتی ما ناظر به کسانی است که جز ستاد پژوهشی و بازوان فعال پژوهشی مدارس می باشند. برای این‌ها کارگاه‌هایی طراحی شده است که خود افراد توان‌افزایی شوند، رشد کنند، در حال حاضر بسیاری از معاونان استانی ما در همان دوره‌ تربیت مربی پژوهش حضور پیدا کرده اند و دارای مدرک تدریس هستند و در این مسیر به رشد علمی و پژوهشی مطلوبی رسیده اند و در عین معاونت ستادی و استاد پژوهشی هم می باشند.

دسته سوم کارگاه‌های ناظر به طلاب است، در حال حاضر مدارس مختلف دوره‌های مختلفی را برای آشنایی بیشتر طلاب با بخش پژوهش برگزار می‌کنند، لذا این امر هم امر مبارکی است که این کارگاه‌ها سبب می‌شود که طلاب در حین آشنایی با مهارت‌های پژوهش رشد کنند.

مهارت‌های پژوهشی که پیش از این به آن اشاره داشتم در قالب یک کتاب با ۴ مهارت تدارک دیده شده است که شامل؛ «مهارت ناظر به روش مطالعه و تفکر، خب این نظام خودش یک امری است که جزو نظام آموزشی ما است»، «آشنایی با فناوری‌های موجود در بخش پژوهش، البته این دو بخش به صورت اجمالی آموزش داده می‌شود چون بخش تفصیلی‌ آن به سطح دو و سه منتقل شده است.»، «روش تحقیق و پژوهش است، که روش تحقیق و پژوهش را در سطح ۱ یاد بگیرند» و «مهارت چهارم، روش نگارش است» که چطور بند نویسی کنند و با قالب کوتاه آشنا شوند و بتوانند پس از تسلط به روش تحقیق یک مطلب را قلم بزنند. این ۴ مهارت که جمعاً ۱۶ جلسه به همراه کار علمی به ۴۸ ساعت نظری و علمی با محوریت طلاب سطح یک که در نظام جدید تحصیل می کنند، انجام می گیرد.

تدوین و تدریس ادبیات فارسی از گذشته تاکنون

بخش دیگری که در بخش ترویج و آموزش می‌توان از آن یاد کرد برای اینکه انگیزه‌بخشی و تشویق طلاب در سطح یک صورت پذیرید در واقع مصوبه ابلاغی معاونت آموزش است به منظور آشنایی بیشتر طلاب با ادبیات فارسی، کتابی که پیش از این تدوین شده و از قبل و در حال تدریس می شود.

برپایی کارگاه آشنایی با مهارت عمومی پژوهش در سطح یک، و همچنین در پایه ۳، ۴ و ۵ طلبه‌ها باید در ۵ دوره یکی از دروسشان فعالیت پژوهشی اعم از تحقیق و ارائه مقاله زیر نظر استاد خود به نگارش درآورند که در ترم اول آن‌ها طرح شان را می‌نویسند و تا انتهای سال آن بحث را به سرانجام می‌رسانند که در واقع ۵ نمره یک درس اختصاص را به خود اختصاص می‌دهند.

نمرات پژوهشی طلاب مستند می شود/جشنواره پژوهشی علامه حلی(ره)، بهانه ای برای تشویق

دربرنامه تحولی معاونت پژوهش در ابلاغیه ای که داشته ایم از تمامی مدارس درخواست کرده ایم که نمرات پژوهشی طلاب را ثبت و برای ستاد ارسال کنند که بحمدلله ۲۷ مدرسه این نمرات را ارسال کرده اند و باید توجه داشته باشید که ما هیچ انتظاری نداریم که تمام مدارس با هم یکی باشند و به یک کیفیت مستندات خود را ارائه کنند به هر حال شرایط متفاوت و مهم نفس انجام کارهای پژوهشی و توجه ویژه به آن در بین طلاب مدارس علمیه استان می باشد.

با توجه به اقدامات و برنامه های پایه ای و ریشه ای که در امر پژوهش در مدارس علمیه در حال انجام است به منظور انجام یک برنامه تشویقی و اینکه تلاش های پژوهشی طلاب به خوبی دیده شود، جشنواره علامه حلی طراحی شده است که ما تاکنون موفق به برگزاری ۱۳ دوره از آن را شده ایم که در ماه گذشته آیین اختتامیه آن را با حضور آیت الله اعرافی و تجلیل از برگزیدگان خواهرو برادر پشت سر گذاشته ایم. این جشنواره ابتدا به صورت کشوری بود یعنی در خود قم و به صورت متمرکز برگزار می‌شد، اما برای اینکه این مهم نهادینه شود و طلاب در سطح وسیع‌تری شرکت کنند از ۶ - ۵ دوره قبل به سمت برگزاری استانی رفت که بحمدلله امروز برخی استانها با سابقه ۵ -۶ ساله و برخی کمتر موفق به برگزاری این جشنواره پژوهشی در استان خود شده اند. منتخبان استانی‌ در جشنواره کشوری آثار خود را ارائه می کنند و دیگر کسی نمی تواند مستقیم آثار خود را جشنواره کشوری ارسال کند و می بایست در استان خود جزء برگزیدگان باشد.

بیش از ۲۵۰ مدرسه مجری برگزاری جشنواره علامه حلی هستند

۳-۲ سالی است که به سمت جشنواره علامه حلی در مدارس رفته ایم و امروز این نوید را باید بدهم که از ۵۰۰ مدرسه، بیش از نیمی از مدارس ما جشنواره علامه حلی مدرسه‌ای را برگزار می‌کند یعنی طلبه در مدرسه خودش شرکت می‌کند، برترین‌ها در مدرسه خودشان تشویق می‌شود، مقاله برتر را مدرسه می‌فرستد برای استان خود و استان‌ها باز دوباره بین مقالات جشنواره برگزار می‌کنند و برترین‌ها به مرحله کشوری راه پیدا می کنند.

روند برگزاری این جشنواره از مدرسه به استان و کشور یک فرایند منظمی پیدا کرده است با یک ساختار منسجم و منظم ارزیابی به منظور توانمند سازی مدارس در شهرها و استان ها، این یعنی در مدرسه اساتیدی که دارای مهارت های پژوهشی هستند مقالات را ارزیابی می کنند یا بهتر بگویم خود برگزاری جشنواره یک کار علمی پژوهشی است، ارزیابی مقالات یک کار حرفه‌ای پژوهشی بوده و اینکه در داخل استان‌ها یک جشنواره علمی برگزار می گردد به منظور تشویق طلاب موفق و پژوهشگر، خود اساتید و کادر پژوهشی مدرسه که برگزار کننده جشنواره هستند، با حضور در دوره هایی مهارت های لازم را کسب کرده تا به بهترین وجه ممکن اقدام به برگزاری جشنواره استانی خود کنند. در حال حاضر در جشنواره کشوری آثار رسیده دارای دو معدل ارزیابی هستند، یکی ارزیابی استان ودیگری ارزیابی مرحله کشوری و طی این سالها به این نکته رسیده ایم که ارزیابی های استانی به این بلوغ رسیده اند تا محصول تلاش پژوهشگران خود را ارزیابی و به مرحله کشوری هدایت کنند. نتیجه این دو ارزیابی می شود انتخاب آثار برگزیده و از سوی دیگر بحث توانمند سازی پژوهشی می باشد که به صورت مویرگی در سراسر کشور در حال رشد و نمو است.

درجشنواره علامه حلی هیچ ارزیابی محرمامه نیست

در ۳-۲ سال اخیر نیمی از مدارس کشور را درگیر برگزاری جشنواره علامه حلی مدرسه‌ای کرده ایم و این یک رقابت سالم و شور ونشاطی است که در مدرسه با هدف رشد پژوهشی طلاب ایجاد کرده ایم، طلبه‌ای که مقاله می‌نویسند می‌گوید، مقاله ام را به جایی عرضه کردم و دیده و ارزیابی شد، خود ارزیابی‌ها در جشنواره علامه حلی بر خلاف ارزیابی دیگر جشنواره‌های رسمی، ارزیابی‌های ما یک جنبه نظارت آموزشی دارند، یعنی در جشنواره علامه حلی، ارزیابی‌ها محرمانه نیستند، به خود طلبه ومدرسه نتیجه ارزیابی داده می‌شود، از ابتدا هم به ارزیاب و طلبه می‌گوییم، لذا هیچ ارزیابی‌ای محرمانه نیست.

راه اندازی سامانه کشوری ارزیابی فعالیتهای پژوهشی طلاب

در حال راه اندازی سامانه ای برای ارزیابی کشوری فعالیت های پژوهشی طلاب در طول سال هستیم و ان شاءالله درصددیم این سامانه به اختیار ارزیابی های استانی نیز قرار بگیرد. علمکرد این سامانه چه گونه است؟ طلبه که مقاله ارسال کرد کد خودش را می‌زند فرایند ارزیابی‌اش را می‌بیند که در استان ارزیابی چه نمره‌ای گرفت و از کدام شاخصه‌ها کم گرفته است، سپس اگر مقاله شما آمد در کشور دوباره محصول ارزیابان کشور را هم مشاهده می‌کند و آنجا متوجه می‌شود که از ۱۶ شاخص علمی و پژوهشی مدنظر جشنواره چه نمره‌ای گرفته و از کدام محورها چه نمراتی اخذ کرده است، یا اگر نتوانسته منتخب شود، علت آن چیست؟ لذا فرایند ارزیابی های استانی و کشوری در حال سامانه ای شدن است و هر طلبه که مقاله ارسال کرد، می‌تواند با مراجعه به سامانه، پرونده شخصی خود و ارزیابی‌ها را ببیند.

در همین جشنواره سیزدهم، ارزیابی کشوری را به صورت سامانه‌ای انجام داده ایم و امید است برای دوره چهاردهم نیز ارزیابی های استانی را توسط سامانه و سپس مدرسه ای به سرانجام برسانیم.

ارسال بیش از ۱۵ هزار ۵۰۰ مقاله توسط طلاب زیر ۳۱ سال سن

با توجه به تجربیاتی که داشته ایم همانطور که مستحضرید طی یکی دو سال گذشته شاهد شیوع ویروس منحوس کرونا درکشور و تعطیلی مراکز علمی و آموزشی بوده ایم، اما ما بر حسب تجربه و وجود زیرساخت های موجود، موفق به برگزاری دوره های دوازدهم و سیزدهم جشنواره شده ایم، یعنی زمان نگارش مقالات به دوران کرونا همزمان شده بود و حتی آثار رسیده به جشنواره سیزده در واقع مقالاتی بود که یک سال ونیم گذشته و ایام کرونایی به رشته تحریر درآمده، توسط داوران ارزیابی و ارائه شده بود.

طبق آئین نامه جشنواره علامه حلی، هرسال طلاب زیر ۳۱ سال می توانند با ارسال یک اثر پژوهشی در جشنواره حضور پیدا کنند لذا چون منظور حمایت از طلاب جوان و تشویق نوجوانان و جوانان در امر پژوهش می باشد، امسال نیز، ۱۵ هزار و ۵۰۰ اثر شامل: کتاب، مقاله، و پایان نامه سطح سه از طلاب خواهر و برادر به دبیرخانه جشنواره ارسال گردید و این عدد طی سالهای اخیر ثابت مانده و چندان تفاوتی با دوران قبل از کرونا نداشته است. البته در سال های پیش از کرونا آثار رسیده به مرز ۱۷ هزار اثر رسیده بود که با شیوع کرونا این عدد چندان کاهش نیافت و حتی نصف نشد، چون بسیاری از فرایندهای آموزشی، بهره‌وری‌هایشان به ۶۰ درصد، ۷۰ درصد رسیده است و این یک اتفاق مهم و ارزشمند است.

تحقیق پایانی در سطح یک نشان دهند توانایی فردی است/ انتظار ما از رساله های سطح چهار، حل مشکلات کشور است

در خصوص مباحث پژوهشی و نگارش مقالات و تحقیق در سطح یک، در واقع نوعی مشق پژوهش و نهادینه کردن این مهم است. شما مستحضرید در کل کشور پایان نامه‌های سطح ۳ یا ارشد که جز واحد و فرایند آموزشی می باشند، هیچ انتظاری برای باز کردن مشکلات و گره ای از مشکلات کشور را نداریم چرا که مهم انجام این اقدام پژوهشی بوده و ناظر به نیاز جامعه هم اگر نباشد ایرادی ندارد، یک پایان‌نامه ارشد یا یک تحقیق سطح ۱ در واقع یک تمرین است و یک خروجی که نشان‌دهنده توانایی فرد است، می باشد.

اما انتظار ما از پایان نامه های سطح ۴ و دکتری می باشد که به سمت نیازهای جامعه و حل معضلات حرکت کرده و گره گشایی داشته باشد و در خصوص پایان‌نامه‌های سطح ۳ یا تحقیق پایانی سطح ۲، سطح ۱ هدف‌گذاری ما حل مسئله نیست بلکه هدف‌گذاری ما اینست که طلبه تمرین پژوهش کرده و یک گواهی باشد که این مرحله را به خوبی پشت سر گذاشته است.

طلاب و مشق پژوهش

مسیری که ما ترسیم کرده ایم برای ورود طلاب به انجام مشق پژوهش و تمرین با دریافت بیش از ۱۵ هزار اثر تولید شده توسط طلاب زیر ۳۱ سال به نظرم به بخش عمده ای از هدف خود رسیده ایم، همین تمرین چند هزار طلبه است بر استمرار به امر نگارش و پژوهشی، این خودش یک هدف است البته جنبه دیگر کار کشف و شناسایی استعدادهای پژوهشی مدارس می باشد.

راه‌اندازی نشریه واحدهای آموزشی اقدام دیگری بود که توسط شورای پژوهشی در مدارس انجام شد. ۴-۳ سال قبل در کل واحدهای آموزشی کشور، وقتی از مدارس و اساتید درخواست می کردیم مقالاتی را نوشته و ارائه کنند شرایط آن وجود نداشت اما امسال در جشنواره علامه حلی مقالاتی با رتبه های ممتازی را شاهد بودیم و همچنین برای اولین بار در جشنواره علامه حلی بخش اساتید سطح ۱ و ۲ را راه‌اندازی کرده ایم. تا کنون جشنواره علامه حلی ناظر به آثار طلاب جوان بود، امسال برای اولین بار از جشنواره چهاردهم که به نوعی ارسال آثار آن بسته شده است و در فرایند ارزیابی مدرسه ای ورود کرده ایم و ان شاءالله مدارس باید در مهر و آبان جشنواره مدرسه ای را برگزار کنند را شاهد هستیم.

در جشنواره چهاردهم علاوه بر رقابت طلاب جوان شاهد ارائه مقالات اساتید سطح یک و دو با هم و سطح سه با هم خواهیم بود، به عبارتی یک استاد در یک مقطع تحصیلی با سایر اساتید به رقابت علمی می پردازد و ان شاءالله در اختتامیه دوره چهاردهم از مقالات اساتید هم تجلیل خواهیم کرد و آنجا هم منتخب خواهیم داشت.

همچنین جشنواره مجلات واحدهای آموزشی را در کنار جشنواره علامه حلی شاهد هستیم که از سال ۹۸ با مشارکت ۳۸ نشریه از سراسر کشور در آن مشارکت کردند، این جشنواره دوسالانه و با حضور ۵۰۰ مدرسه علمیه می باشد که ماحصل آن فعالیت یا حضور تنها ۳۸ نشریه بود. سال ۹۹ با مشارکت ۵۹ نشریه و زمستان ۱۴۰۰ با مشارکت ۹۹ نشریه برگزار شد و ما از برگزیدگان به صورت حضوری و مجازی با حضور حجت‌الاسلام و المسلمین ملکی، قائم‌مقام حوزه های علمیه تقدیر به عمل آوردیم، نکته حائز اهمیت آن که قریب به ۱۴ هزار نفر به صورت برخط در مراسم اختتامیه حضور مجازی داشتند. و در آن جشنواره، حضور کانون‌های علمی که به صورت مویرگی در میان طلاب سراسر کشور ورود کرده است ۳۲ هزار نفر به صورت مجازی پیگیر مراسم جشنواره کانون ها علمی حوزه بودند.

۹۹ نشریه با موضوع پژوهش

در ۱۴۰۰ تعداد مجلات آموزشی به ۹۹ نشریه که ۲۰۴ شماره چاپ کرده اند، رسید و امسال نیز زمستان شاهد برگزاری دوباره آن خواهیم بود. امید این است پس از مشارکت ۹۹ نشریه پژوهشی در سال ۱۴۰۰ امسال بسیاری از استان ها وعده حضور و مشارکت جدی را در این بخش داده اند.

بسیاری از فعالیت های پژوهشی در گذشته شکل گرفته بود اما در همین یکی دوسالی که در خدمت آقایان هستیم به این فعالیت ها سرعت داده و شاهد رشد ارزشمندی هستیم.

طراحی الگویی آموزشی و پژوهشی برای سطح ۴

نکته مهم آنست که تمامی فعالیت های معاونت پژوهشی ناظر به واحدهای آموزشی است در حالیکه پیش از این تمام فعالیت‌های پژوهشی را فقط برای پژوهش می دانستند و به چشم کسی هم نمی آمد، اما یک بخشی است زیرساختی، تحول‌آفرین در طلاب آینده و اساتید آینده و طلبه آینده‌ای که به سطح ۳ می‌رسد و وارد رشته‌های تخصصی می‌شود خیلی از مهارت‌ها شاید از دوره تخصصی اگر کلاس‌ها تحقیقی باشد، پژوهش‌محور باشد، ما در سطح ۳ و ۴ رشد علمی خواهیم داشت. اصلاً شما در هدف‌گذاری الگوی سطح ۴ حوزه مشاهده کنید. اصلاً یک الگوی برای سطح ۴ طراحی شده کلاً این الگو آموزشی پژوهشی است. در دوره جدید یک مدل سطح‌۴، یک الگوی آموزشی پژوهشی است که اگر طلبه پیش از این کار و فعالیت پژوهشی نداشته باشد با مهارت های پژوهشی آشنا نباشد قطعا نمی تواند آن گونه که شایسته است خروجی علمی مطلوبی داشته باشد ولی در طرح و برنامه های تحولی جدید، طلاب از سطوح پایین با تمامی مهارت های پژوهشی آشنا شده و وقتی وارد سطح ۴ می شوند کاملا مسلط به فرامین پژوهشی وعلمی خواهند بود. لذا عرض بنده این است که مجموعه فعالیت‌های مهارت‌های عمومی پژوهش در سطح ۱ در واقع به رشد و ارتقای طلبه در نظام آموزش خواهد پرداخت و در آثار خود را در سطح ۳ و ۴ نشان خواهد داد. اصلاً نظام قدیم حوزه و سنت‌های حوزه ما دنبال تربیت و پرورش طلابی عالم‌پرور باشند، محقق تربیت کنند و این فرایند در تربیت محقق مؤثر است یعنی ما طلبه‌های محقق را با رویه جستجوگری و تحقیق و پی‌جویی تربیت کنیم، این طلبه در نظام آموزش رشد می‌کند. اگر هم بفرض نخواهیم نویسنده حرفه ای شود دست کم به سنت آموزشی و پژوهشی دیرین حوزه پرداخته ایم. لذا نباید آموزش را از پژوهش جدا کرد، شاید آموزش و پژوهش در نظر از هم جدا باشند اما در مرحله عمل پژوهش و آموزش در هم تنیده‌اند، جدا نیستند.

برگزاری مسابقات کتابخوانی در مدارس، برپایی کارگاههای علمی و همچنین بازدیدهای علمی از دیگر فعالیت های این معاونت می باشد، شما در کل کشور یک جریان رو به فزونی برگزاری نشست علمی می‌بینید که متناسب با دروس سطح یک انجام می شود، نشست های علمی یک مکمل آموزشی هستند چراکه استادی با آن ظرفیت علمی و پژوهشی آخرین پژوهش های خود را در معرض استفاده طلاب قرار می دهد و قطعا این دستاوردها برای طلاب تازگی داشته و باعث نشاط بیشتر استاد و شاگرد نیز می شود.

شرایط حال حاضر طلاب جوان در دوران طلبگی اساتید وجود نداشت و الآن بخشی از این فعالیت‌ها که بیان می‌شود برایشان بسیار تازگی دارد و بسیار امیدوارکننده است.

سالانه یک هزار مقاله پژوهشی نوشته می شود

نشریات ما دو شماره در سال تولید می‌شوند، نه یک شماره، بعضی‌ها ۳ شماره در سال تولید کرده اند. لذا ۹۹ نشریه ما ۲۰۴ شماره تولید کردند، ۲۰۴ شماره در هر نشریه متوسط بگیریم مثلاً ۵ یا ۶ مقاله در آن درج کرده باشند شما این ۲۰۰ را ضربدر ۵ هم کنید می‌شود، هزار مقاله، پس واحد آموزشی ما فقط هزار مقاله بگویید یا همان مشق مقاله، مشق مهارت و دانش داشته اند، البته در این میان مقالات بسیاری خوبی هم وجود دارد اما این حرکت یک جهش علمی و پژوهشی ارزشمند است که ۸۰ درصد آن را طلاب سطوح یک و دو به نگارش در می آورند.

پایان بخش اول