به گزارش خبرگزاری «حوزه»، پاسخ به سؤالات و شبهات موجود در جامعه از وظایف مراکز حوزوی و دینی است که این خبرگزاری در شماره های گوناگون به ارائه برخی از پرسش ها و شبهات و پاسخ های آن، برگرفته از «مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم» خواهد پرداخت.
- سؤال
آیا بیماران، معلولین، جوانان و پیران پس از مرگ در عالم برزخ و همچنین در قیامت به همان صورت که از دنیا رفته‌اند محشور می‌شوند. مثلاً بیمار به صورت بیمار، پیر به صورت پیر و...؟
- پاسخ
پاسخ شما در چند محور ارائه می‌شود:
۱. بدن برزخی چگونه است؟
برای دریافت پاسخ مناسب اوّل باید تفاوت بدن دنیایی، برزخی و اخروی معلوم گردد. لذا پیش از شناخت بدن اخروی باید بدن برزخی معرفی شود:
در وصف بدن برزخی گفته شده: روح انسان بعد از مرگ و به مجرد جدا شدن از دنیا و از بدن مادی، خود را با بدن برزخی و قالب مثالی می‌یابد و می‌بیند،
روح هیچ گاه بدون بدن نخواهد بود در عالم دنیا بدن او مادی است و در برزخ بدن او مثالی است.
مقصود از بدن مثالی بدنی است که از جنس ماده نیست و جرم و حجم و وزن ندارد اما از برخی لوازم و خصوصیات اشیای مادی مانند شکل و اندازه برخوردار است.[۱]
۲. بدن اخروی چگونه است؟
گرچه درباره بدن اخروی بحث فراوان است امّا یکی از مباحثی که در این جا مناسب و قابل عرضه است این است که:
بعد از جداشدن روح از بدن مادی و انتقال به عالم دیگر، بدن در همین نظام مادی در شرایط جدیدی قرار می‌گیرد و مبدل به خاک می‌گردد و به صورت ذرات در می‌آید و در همین جا باقی است تا وقتی که نظام مادی در مراحل ابتدایی و مقدمات قیامت شروع به تحول کلی نموده و حرکت جدیدی را آغاز کند، حرکتی که در حقیقت سرفصل دیگری از حقیقت نظام مادی است. بر اساس آیه قرآن که فرمود: «یوم تبدّل الارض غیرالارض»؛[۲] یعنی روزی که این زمین به زمین دیگر تبدیل می‌شود.
در این انقلاب و تحول کلی زمین، ذرات بدنی انسان که به صورت خاک و ذرات خاکی و زمینی است نیز متبدل می‌شود و به صورت دیگر که صورت بالاتر و کاملتر و لطیف‌تر است در می‌آید. با این بیان معلوم خواهد شد که بدن اخروی و بدن ساخته شده در آخرت و در حشر، در عین این که همین جسم و بدن است و در عین این که از همان ذرات بدنی او بدن اخروی او تشکیل شده است، در عین حال در اثر تبدلّات دارای احکام و آثار جدید خواهد بود و آثار بدن دنیوی و مادی طبیعی را نخواهد داشت، لذا به آسانی می‌توان گفت: بدن دنیوی و مادی در اثر همان مادی بودن یک سلسله آثار و خواص به خصوص از باب کون و فساد واجد است که این آثار و خواص را در نظام اخروی و در عوالم بالا و در بهشت و جهنم ندارد و بالعکس خواص و آثاری در بدن اخروی است که در بدنهای دنیوی وجود ندارد. بدن اخروی متناسب با عوالم اخروی و با نظام‌های بالاتر و بهشتها و جهنم‌ها است. طبعاً باید نحوة وجود بدن اخروی و ساختمان وجودی آن غیر از نحوة وجود و ساختمان وجودی بدن دنیوی و مادی باشد، زیرا که بدن دنیوی و مادی با این خصوصیات که در عالم ماده داردو با این آثار و خواص که در این جا دارد، با آن نظام‌ها و عوالم بالاتر نمی‌سازد و متناسب نیست.[۳]
۳. نتیجه و پاسخ مستقیم سؤال:
از آنچه درباره بدن برزخی و بدن اخروی گفته شد به آسانی می‌توان گفت که پیری، معلولیت، بیماری و سایر مشکلات از این قبیل که از آثار و خواص بدن عنصری و مادی است در بدنهای اخروی و برزخی نخواهد بود.
امّا نکته‌ای که باید بدان توجه داشت این است که گرچه بیماری‌های جسم طبیعی و بدن مادی در آن عالم (برزخ و قیامت) برای انسان نخواهد بود، امّا نقایص متناسب با بدن و خواص آن عالم برای عده‌ای از انسانها وجود دارد، به عنوان نمونه برخی با این که در دنیا بینا بوده و چشم او سالم بوده است، امّا در قیامت کور و نابینا محشور می‌شوند. (البته نابینائی متناسب با آن عالم) قرآن کریم در این باره می‌گوید: «من اعرض عن ذکری فان له معیشةً ضنکاً و نحشره یوم القیامة اعمی»؛ یعنی کسی که از یاد حق اعراض کند دچار زندگی تنگ شده و همیشه در فشار است و در قیامت کور محشور می‌شود.[۴] این افراد وقتی می‌بینند کورند سؤال می‌کنند با این که در دنیا بینا بوده چرا کور محشور شده‌اند، مگر قرار نبود که هر کس هر چه است به همان صورت در قیامت زنده شود؟ از این مسئله به تجسم اعمال در معارف دینی نام برده شده است.
جواب داده می‌شود: در این جا جز حقایق چیزی دیگر نیست، همین حقایق به صورت دستورات و معارف و احکام و آیات برای شما آمد ولی تو آنها را ندیدی. همانها در قیامت ظهور کرده، حالا نیز آنها را نمی‌بینی. (برای اطلاع از تفصیل این بحث به منبع ذیل مراجعه شود.[۵]
بنابراین بیماری و معلولیت‌های متناسب با دنیا و مربوط به بدن دنیایی در آنجا (عوالم برزخ و قیامت) نیست، امّا نقائصی چون کوری که متناسب با شرایط آن عالم است در آن جا و جود خواهد داشت.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
۱. سید محمد حسین طهرانی، معادشناسی، نشر علامه طباطبایی، مشهد، سال ۱۴۱۷ ق.
۲. امام خمینی، معاد از دیدگاه امام خمینی، دفتر ۳۰ تبیان، نشر موسسه آثار امام، سال ۱۳۷۸.
۳. فلسفی، محمد تقی، معاد از نظر روح و جسم، ج ۳، نشر هیئت، نشر معارف اسلامی، تهران، سال ۱۳۶۲ ش.
۴. زین العابدین قربانی، به سوی جهان ابدی، نشر کتابفروشی علامه طباطبایی، چ ۲، ۱۳۸۷ ق.
۵. محمد شجاعی، معاد یا بازگشت به سوی خدا، نشر شرکت سهامی انتشار، سال ۱۳۶۲، (این کتاب برای شما مفید است).
۶. ناصر مکارم شیرازی، پیام قرآن، بخش معاد، ج ۱ و ۲، نشر دارالکتب الاسلامیه، تهران، چ ۵، سال ۱۳۷۷ ش.
پی نوشت ها:
[۱]. سعیدی مهر، محمد، آموزش کلام اسلامی، ج۲، ص ۲۴۲.
[۲] . ابراهیم/ ۴۸.
[۳] . شجاعی، محمد، معاد یا بازگشت به سوی خدا، نشر شرکت سهامی انتشار، چاپ اوّل، سال ۱۳۶۲.
[۴] . طه/ ۱۲۴.
[۵] . جوادی آملی، یاد معاد، مرکز نشر فرهنگی رجاء، چ ۳، ۱۳۷۵، ص ۲۶۸.
