حجت الاسلام محمدباقر نائیجی، مدیر مرکز تخصصی تفسیر اسرای تهران، در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری «حوزه» در تهران، در پاسخ به این سوال که چرا موضوع جهاد تبیین در این برهه زمانی مورد تأکید قرار گرفته است، اظهار داشت: روشنگری و تبیین کردن، همواره از ابزارهای مهم در شناساندن حق و نشان دادن مسیر درست به مردم بوده است.
وی با اشاره به اهمیت تبیین در جهان معاصر، گفت: در حال حاضر به جهت گسترش رسانه‌ها و سرعت خبر رسانی و مخلوط شدن راست و دروغ و تحریف حق و باطل، جایگاه تبیین و روشنگری بیش از گذشته آشکار شده است.
از الزامات جهادتبیین، تبیین در زمان خود است
مدیر مدرسه علمیه امام حسن عسکری(ع) هروی تهران در بیان علت استفاده از واژه جهاد برای تبیین، عنوان کرد: تعبیر به جهاد تبیین نشان دهنده ارزش، اهمیت و جایگاه آن در دنیای معاصر است، زیرا تبیین در مقابل تحریف است و چنان که تبیین به موقع و به درستی صورت نگیرد، دیگران حقیقت را تحریف می‌کنند، بنابراین از الزامات جهاد تبیین، تبیین به هنگام و تبیین در زمان خود است.
وی افزود: اگر به موقع و به هنگام راست‌ها را پررنگ نکنیم، دروغ‌ها را پر رنگ می‌کنند و اگر حق را نشان ندهیم، در بین گرد و غبار شبهات و تحریف‌ها، باطل جای حق را خواهد گرفت، بنابراین با توجه به این مطلب ضرورت جهاد تبیین در مقابله با تحریف و بیان حقیقت روشن میشود.
جهاد تبیین جهاد روشنگری است
مدیر مدرسه علمیه امام حسن عسکری(ع) تهران یادآور شد: خداوند متعال در قرآن کریم از جهاتی اهمیت تبیین و روشنگری را برای ما آشکار می‌کند و در آیه ۱۹ سوره مجادله می‌فرماید «ٱسۡتَحۡوَذَ عَلَیۡهِمُ ٱلشَّیۡطَٰنُ فَأَنسَیٰهُمۡ ذِکۡرَ ٱللَّهِۚ أُوْلَـٰٓئِکَ حِزۡبُ ٱلشَّیۡطَٰنِۚ أَلَآ إِنَّ حِزۡبَ ٱلشَّیۡطَٰنِ هُمُ ٱلۡخَٰسِرُونَ، شیطان بر آنان چیره و مسلط شده و یاد خدا را از خاطرشان برده است، آنان حزب شیطانند، آگاه باش که حزب شیطان یقیناً همان زیان کارانند»
وی افزود: خداوند متعال در این آیه می‌فرماید؛ وقتی شما یاد خدا را کنار بگذارید، مسلماً به جای آن یاد شیطان و هم نشینی با شیطان جایگزین خواهد شد و زمانی که شیطان مسلط شود یاد خدا از ذهن‌ها و دل‌ها می‌رود و افرادی که شیطان را بر خود مسلط می‌کنند، در واقع همان حزب شیطان هستند که همواره در ضلالت و گمراهی خواهند ماند و لذا این آیه به ما می‌فهماند اگر هادیان یک جامعه اثر گزاری ذکر و یاد خداوند را در هدایت انسان‌ها به مردم تبیین کنند و عاقبت دروغگویی و نفاق را به مردم گوش زد کنند، شیطان امکان تسلط بر آن جامعه را نخواهد داشت.
استاد حوزه علمیه ابراز کرد: در همین رابطه خداوند در سوره زخرف آیه ۳۶ می‌فرماید «وَ مَنْ یَعْشُ عَنْ ذِکْرِ الرَّحْمنِ نُقَیِّضْ لَهُ شَیْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرینٌ، و هرکس از یاد خداوند رحمان، روی‌گردان شود شیطانی را بر او مسلّط می‌سازیم که همواره همنشین او خواهد بود».
جهاد تبیین، راهکار مقابله با جریان تحریف است
حجت الاسلام نائیجی با بیان اینکه جهاد تبیین، راهکار مقابله با جریان تحریف است، ادامه داد: چنانچه در مسئله‌ای تحریف پدید بیاید و افرادی که باید در مقابل این تحریف بایستند، غفلت کنند و به موقع تبیین انجام نشود، در آن صورت کم کم تحریف رنگ حقیقت به خود می‌گیرد، مثلاً اگر در یک واقعه تاریخی و یا یک مسئله سیاسی یا دینی اجازه تحریف بدهیم و تحریف رواج پیدا کند و جریان‌هایی که تحلیلگر هستند نیز در برابر این جریان تحریف سکوت کنند، مسلم است که کسان دیگری آن واقعه را به آن شکلی که دلشان می‌خواهد مطرح می‌کنند، و در نهایت آن واقعه تاریخی بر اثر روایت‌های نادرست به تدریج و در طول زمان از آن حقیقت خود فاصله گرفته و برخلاف آن چیزی روایت خواهد شد که در واقع اتفاق افتاده است.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی تهران، خاطرنشان کرد: مثلاً در جریان عاشورا و قیام امام حسین(ع) اگر روایت این واقعه که جنبه تاریخی، فرهنگی، اجتماعی، دینی و سیاسی دارد، توسط حضرت زینب(س) و امام سجاد(ع) به درستی تبیین نمی‌شد و این جهاد تبیین صورت نمی‌گرفت، قطعا تحریفات دشمنان اسلام وارد روایت‌های تاریخی قیام عاشورا می‌شد و مسئله از آن حالت ارزشی به یک ضد ارزش تبدیل می‌شد، چرا که در همان ایام نیز جریانات تحریف‌گر در پی این بودند که اهل بیت(ع) را به عنوان یک خارجی معرفی کنند، حال فرض کنیم اگر این تحریف ادامه‌دار می‌شد و افرادی همچون حضرت زینب(س) در مقابل این تحریف‌گران نمی‌ایستادند، امروز ممکن بود که در باور مردم قیام امام حسین(ع) اشتباه تلقی می‌شد و این تحریفات در جامعه پذیرفته می‌شد.
این استاد حوزه علمیه تصریح کرد: عدم تبیین، موجب تحریف است و نتیجه تحریف غفلت و گمراهی خواهد بود و غفلت نیز موجب تاریکی و دور شدن از نور و حقیقت میشود و این تاریکی در نهایت تباهی و نابودی سرنوشت یک جامعه را رقم می‌زند، بنابراین اگر هر مسئله‌ای را به درستی تبیین نکنیم در واقع آن نگاه تحریف را پر رنگ کرده‌ایم.
در جهاد تبیین، باید حقایق اسلام را بیان کنیم
وی با اشاره به جایگاه جهاد تبیین در بیانات مقام معظم رهبری، گفت: ما باید در راستای تحقق منویات رهبری در موضوع جهاد تبیین قدم برداریم و لذا یک معلم مسلمان، یک دانشجو و یک طلبه دیندار هم باید در همین راه یعنی در راه خدا، قرآن، نبوت و با بهرمندی از علم و منطق و عقلانیت به جهاد تبیین و روشنگری در موضوعات ضروری جامعه بپردازند.
مدیر مرکز تخصصی تفسیر اسرای تهران، با بیان اینکه در جهاد تبیین، باید حقایق اسلام را به درستی بیان کنیم، عنوان کرد: امروز برخی رسانه‌های معاند با هدف تحریف در اصول و مبانی اسلام، می‌گویند اسلام دین خشونت است یا بلعکس برخی دیگر می‌گویند اسلام دین رحمانی است و هیچ جنبه مجازات و تنبیه در تعالیم اسلامی وجود ندارد، خب در اینجا ضرورت دارد جریان حق بیاید و با جهاد تبیین در مقابل این تحریفات بایستد و اسلام را همانگونه که هست و مورد تایید قرآن و اهل بیت(ع) می‌باشد، به جهانیان معرفی کند.
انقلاب اسلامی را با جهاد تبیین به دنیا معرفی کنیم
وی با بیان اینکه باید با جهاد تبیین ماهیت و اهداف انقلاب اسلامی را به دنیا معرفی کنیم، افزود: از جمله مسائل مهمی که دشمنان درصدد ایجاد تحریف در آن هستند موضوع انقلاب اسلامی است، مثلا در موضوع پیروزی انقلاب همه می‌دانند که آمریکا و انگلیس با همه توان و امکانات و تا آخرین لحظات از خاندان پهلوی حمایت کردند تا مبادا انقلاب مردم ایران به رهبری امام خمینی(ره) به پیروزی برسد، اما در سال‌های اخیر تحریف‌گران و بدخواهان ملت ایران در پی القاء این دروغ بزرگ هستند که انقلاب اسلامی ایران با هدایت و حمایت‌های آمریکا و انگلیس سر کار آمد و این بزرگترین دروغ و تحریفی است که دشمنان ملت ایران در پی عادی سازی آن هستند، در حالی که اسناد بسیار مستند و دقیقی وجود دارد که ثابت می‌کند آمریکا و انگلیس نه تنها از انقلاب مردم ایران حمایت نمی‌کردند بلکه در سال‌های بعد از پیروزی انقلاب، با دخالت در امور داخلی ایران و غائله حادثه طبس و اعمال تحریم‌ها علیه ملت ایران و دیگر مسائل، چه جنایت‌هایی در حق ملت ایران مرتکب شده‌اند، که در این موضوع نیز بحث جهاد تبیین ضروری است و نباید نسبت به آن غفلت کرد.
الزامات و ویژگی‌های افراد تبیین‌گر در جهاد تبیین
مدیر مرکز تخصصی تفسیر اسرای تهران در ادامه با اشاره به ویژگی‌های افراد تبیین کننده، اظهار داشت: افرادی که درصدد ارائه پاسخ به شبهات هستند و می‌خواهند با روشنگری مانع تحریف حقیقت شوند، باید توانایی این کار را داشته باشند، یعنی در این امر تخصص داشته باشند و نحوه استفاده از ابزارهای تبیین را بلد باشند و بتوانند با هنر و مهارت خود نسبت به تبیین حقیقت اقدام کنند.
حجت الاسلام نائیجی در ادامه با اشاره به علل عدم موفقیت جهاد تبیین در برخی مسائل، گفت: یکی از این دلایل ممکن است به دلیل ورود قوی، هدفمند و برنامه ریزی شده جریان باطل به صحنه باشد که می‌تواند با کمک ابزارهای رسانه‌ای و ایجاد شبهات و تحریف‌گری در حقیقت مطالب، فضای مسموم تبلیغاتی در سطح جامعه را ایجاد کند.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی تهران، افزود: علت دیگر این است که جریان حق به دلیل عدم استفاده از ظرفیت‌های خود، عدم برنامه ریزی هدفمند و ورود دیر هنگام به موضوع، موجب میشود تا آثار و اقدامات صورت گرفته در عرصه جهاد تبیین آنطور که باید اثرگزار نباشد و در صورت تداوم غفلت در این موضوع، باید منتظر عواقب نگران کننده آن نیز باشیم.
مدیر مدرسه علمیه امام حسن عسکری تهران، در ادامه با اشاره به نمونه تاریخی جهاد تبیین در واقعه عاشورا، اظهار کرد: امام حسین(ع) در روز عاشورا سوار بر مرکب به سمت لشکر دشمن می‌روند و در مقابل سپاه دشمن می‌ایستند و قصد دارند تا لحظه آخر به جهاد تبیین و وظیفه تبیین‌گری خود عمل کنند، امام(ع) با بیانات روشنگر خود می‌خواهند مسئله را برای سربازان دشمن روشن کنند و به آن‌ها بگویند که شما با این اقدام خود دارید از نور به تاریکی می‌روید و من شما را به سمت نور و راستی دعوت می‌کنم، اما در مقابل و در سپاه دشمن چه اتفاقی می‌افتد؟
وی افزود: سپاه دشمن با ایجاد سر و صدا و همهمه سعی دارد تا مانع از رسیدن ندای حق به سربازان خود شود و نگذارد تا صدای امام معصومِ تبیین‌گر به گوش سپاهیان برسد، بنابراین همانجا بود که امام حسین(ع) فرمود شکم‌های شما از حرام پر شده و بر دل‌های شما مُهر غفلت زده شده و این مانع اجازه نمی‌دهد حقیقت برای شما آشکار شود.
جهاد تبیین، از آسیب شناسی تا رویکردهای جدید علمی
حجت الاسلام نائیجی در جمع بندی آسیب شناسی از عدم تحقق درست جهاد تبیین در جامعه، تصریح کرد: اول اینکه، ما هنوز اهمیت جهاد تبیین را درک نکرده‌ایم، یعنی تبیینِ تبیین، به عبارت دیگر خود جهاد تبیین نیاز به تبیین دارد، دوم اینکه، ما هنوز اثر منفی تحریف را متوجه نشده‌ایم یعنی تبیینِ تحریف و لذا باید ماهیت تحریف و ابعاد آن را تبیین و مشخص کنیم، سوم اینکه، هنوز برنامه ریزی درست، دقیق و هدفمند نداشته‌ایم، به بیان دیگر تبیینِ برنامه و چهارم اینکه همچنان در بسیاری از مسائل قبل از تحریف دشمن اقدام به تبیین نمی‌کنیم یعنی تبیین باید پیشگیری قبل از درمان باشد و قبل از اینکه دروغ، تحریف و تاریکی بخواهد ورود پیدا کند باید روشنگری در موضوع مربوطه صورت گرفته باشد تا آسیب‌های دروغ دشمنان به حداقل برسد و مانع از تحقق اهداف آنان شود.
مدیر مرکز تخصصی تفسیر اسرای تهران افزود: پنجمین مورد اینکه ما هنوز برای موضوع "تبیین" روش مناسبی معرفی نکرده‌ایم، یعنی ما به تبیین روش شناسی نیاز داریم و مورد ششم و آخر اینکه ما نمی‌دانیم در زمان حاضر، نسل ما، جامعه و جهان امروز ما چه نیازها و دغدغه‌هایی دارند تا تبیین را مطابق ذائقه ایشان انجام دهیم، یعنی باید تبیین زمان شناسی کنیم.
این استاد حوزه علمیه با اشاره به ابزارهای جنگ نرم و عملیات جنگ روانی دشمنان توسط تبلیغات در فضای مجازی، گفت: هدف دشمن در جنگ روانی، تضعیف روحیه، نابودی انگیزه و شکستن اقتدار جامعه هدف می‌باشد، بنابراین هر چقدر جهل مخاطب بیشتر باشد، اثرات جنگ روانی هم بیشتر خواهد شد.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی تهران افزود: در جهان معاصر اهمیت جنگ‌های روانی روشن و مشخص است و یکی از راه‌های تسلط کشورهای قدرتمند و استعمارگر بر دیگر ملت‌ها استفاده از همین شیوه است، ابزار اصلی جنگ روانی و نرم نیز رسانه، تبلیغات و هنر است.
مدیر مدرسه علمیه امام حسن عسکری تهران ادامه داد: دشمنان با استفاده از ابزار فضای مجازی به عنوان یک فضای حقیقی اثرگذار و با اتکاء بر جهل مردم و نیز با ایجاد تحریف در واقعیت‌ها و پر رنگ کردن امور کم اهمیت، درصدد تسلط بر روان افراد یک جامعه، خانواده و جوانان هستند.
مدیر مرکز تخصصی تفسیر اسرای تهران گفت: در این فضایی که توسط دشمنان ترسیم شده ما هم وظیفه داریم با جهاد تبیین از همان ابزار رسانه، هنر و فضای مجازی در مقابل عملیات جنگ روانی دشمن استفاده کنیم.
نقش جامعه حوزوی در جهاد تبیین
وی با بیان اینکه جهاد تبیین در جامعه‌ای می‌تواند اثرگزار باشد که آن جامعه عاقل باشد، گفت: بنا به تعبیر آیت الله العظمی جوادی آملی، جامعه‌ای که در آن عدل و عقل وجود نداشته باشد، جهاد تبیین تأثیر حداقلی خواهد داشت.
حجت الاسلام نائیجی اظهار کرد: بنا به تعبیر آیت الله العظمی جوادی آملی، انقلاب اسلامی جامعه را به سمت عقلانیت سوق داد، زیرا جامعه عاقل نه اسیر میشود و نه اسیر می‌گیرد و چنانچه بخواهیم تبیین در جامعه اثرگزار باشد باید دو معیار عدالت و عقلانیت در جامعه جاری باشد.
مدیر مرکز تخصصی تفسیر اسرای تهران با بیان اینکه جامعه حوزوی باید در مقوله جهاد تبیین ورود جدی و قوی داشته باشند، افزود: نکته اول اینکه جامعه حوزوی ابتدا باید ساختار فکری خود را بر پایه درست و حقیقی شکل دهد، زیرا با ذهن و نفس آلوده نمی‌توان وارد جهاد تبیین شد.
مدیر مدرسه علمیه امام حسن عسکری تهران ادامه داد: نکته بعدی، گسترش منطق و عقلانیت در جامعه حوزوی است و نکته سوم کمک به رشد عقلانی جامعه است، به عبارت دیگر بعد از اینکه خود را ساختیم و به رشد منطقی و عقلانی رسیدیم در مرحله بعد باید کمک کنیم تا زمینه رشد منطقی و اخلاقی جامعه نیز فراهم شود و این جز با جهاد تبیین و اقدامات عمیقِ مبتنی بر عقل و عدل محقق نمی‌شود.
طلاب اهمیت فلسفه را در تحقق جهاد تبیین درک کنند
عضو هیات علمی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی تهران عنوان کرد: نکته بعدی که باید به آن اشاره کنیم این است که جامعه حوزوی باید با ذائقه جامعه معاصر و افکار جدید و ابزار نوین ارتباطی آشنا باشد، از همین جا میشود این نکته را بیان کرد که اهمیت فلسفه در جهاد تبیین انکار ناپذبر است و همه طلاب باید اهمیت جایگاه فلسفه را در جهاد تبیین درک کنند.
مدیر مرکز تخصصی تفسیر اسرای تهران خاطرنشان کرد: منظور از فلسفه صرفا تدریس درس فلسفه نیست، زیرا ممکن است کسی مدرس فلسفه باشد اما فهم فلسفی درستی از مسائل جامعه نداشته باشد، خواندن فلسفه به تنهایی فایده ندارد هر چند که خوب است اما این مقدمه‌ای است برای اینکه بتوانیم با کمک نظام فکری و فلسفی، از جریان سازی نوین برای نیل به اهداف جهاد تبیین بهرمند شویم و آشنایی با ابزارهای فضای مجازی و ابزار هنر و فضای بین الملل و آگاهی از کید دشمنان در این مسیر مهم و ضروری است.
حجت الاسلام نائیجی با اشاره به جایگاه تحقیق و پژوهش علمی در موفقیت جهاد تبیین، گفت: طلبه‌ای که مجهز به علم روز باشد و متعهد به جهاد علمی و فرهنگی باشد، در آن صورت می‌تواند با جهاد تبیینِ درست و قوی، جامعه را به سمت روشنی و درک حقیقت هدایت کند.
گفتگو: مهدی زارعی شبخانه
