به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، نشست بنیاد قم‌پژوهی یا موضوع «عالمان قمی در سده اخیر: بررسی آثار حجت‌الاسلام و المسلمین ناصرالدین انصاری قمی» با حضور حجت‌الاسلام و المسلمین ناصرالدین انصاری قمی و قم پژوهان در دانشگاه طلوع مهر قم برگزار شد.
در این نشست حجت‌الاسلام و المسلمین ناصرالدین انصاری قمی به تشریح تاریخچه علمی قم، معرفی علمای بزرگ قم و فعالیت ها و اقدامات و تأثیرات اجتماعی آنان پرداخت.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین ناصرالدین انصاری قمی با اشاره به اینکه صدمین سالگرد تاسیس حوزه علمیه قم سبب شد که به جمع‌آوری، ثبت و ضبط اسامی علمای سد سال اخیر قمی مشغول شوم، بیان کرد: در جلد اول «اختران قم» علمای سال‌های ۱۳۰۰ تا ۱۴۰۰ قمری را شرح دادم که در میان آن‌ها شخصیت‌های بزرگی مانند سید صادق قمی، شیخ عباس قمی و... هستند و در جلد دوم علمای ۱۴۰۰ تا ۱۴۴۲ معرفی شدند که در این جلد خاندان شناسی فضلا نیز مورد بحث قرار گرفته است.
وی تأکید کرد: در این کتاب فقط علمای قمی الاصل معرفی شدند و آن‌هایی که فقط در قم به دنیا آمدند و مادر قمی داشتند آورده نشده‌اند.
وی ادامه داد: حضور، حمایت و خلوص علمای قمی سبب موفقیت آیت‌الله عبدالکریم حائری در تأسیس حوزه علمیه قم شد و اگر علمای قم حمایت نمی‌کردند این کار شدنی نبود.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین انصاری قمی اضافه کرد: علمای قم، منصب‌ها و مقام‌های خود را برای تحقق این امر کنار گذاشتند و آیت‌الله شیخ مهدی حکمی و آیت‌الله شیخ عباس قمی اعلام کردند که مقلدهای ما وجوهات را برای ما نیاورید و به آیت‌الله حائری بدهید.
وی با بیان اینکه اگر دعوت علمای قم و اصرار آن‌ها برای نگه‌داشتن آیت‌الله حائری در قم نبود حوزه علمیه جایگاه فعلی خود را نداشت، ادامه داد: آیت‌الله ابوالقاسم قمی رساله خود را برای چاپ فرستاده بود اما با ورود عبدالکریم حائری رساله خود را پس گرفت؛ این‌ها برای نقل تاریخی خوب است و دیگر اتفاق نمی‌افتد.
این پژوهشگر بیان کرد: زمانی که آیت‌الله حائری وارد قم شد مدتی را در منزل آیت‌الله مهدی حکمی ساکن بود و علمای قم برای بحثی پیش ایشان رفتند و بعد از اتمام بحث‌ها متوجه شدند که ایشان می‌تواند حوزه‌ای ماندگار تشکیل بدهد به همین خاطر مجدد نزد ایشان برگشتند و اصرار کردند که در قم بماند و ایشان نیز استخاره‌ای کرد که آیه «وَ اتُونی بِاَهلِکُم اَجمَعینَ» آمد.
وی یادآور شد: حوزه علمیه قم در رجب ۱۴۰۰ قمری تاسیس شد و احمدشاه قاجار، محمد حسن میرزای ولیعهد و سردارسپه برای تبریک به قم آمدند؛ زیرا نقطه عطفی در تاریخ تشیع در ایران و قم شکل گرفت.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین انصاری قمی اظهار کرد: ایجاد ۲۲ بیت علمی که در اثر حرکت و تاسیس حوزه علمیه صورت پدید آمده بودند، برگزار مجالس خطابه و پرورش علمای بزرگ از جمله برکات حضور آیت‌الله عبدالکریم حائری در قم بود.
این پژوهشگر با بیان اینکه شهرقم از قرن دوم، سوم و چهار پیشینه و سابقه علمی داشته است، گفت: از زمانی که اشعریون به قم آمدند زمینه علمی قم شکل گرفت و اکثر محدثین از خاندان اشعری هستند.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین انصاری قمی ادامه داد: قم محل نزول و اقامت محدثین سایر شهرها بوده است و از گذشته پیشینه علمی داشته است به همین خاطر عبارت بازتاسیس حوزه علمیه نیز درست است.
وی عنوان کرد: میرزا قمی حوزه کوچکی در قم ایجاد کرد و افراد مختلفی به قم آمدند؛ اما با فوت ایشان شاگردانش پراکنده شدند و حوزه علمیه قم افول کرد و علما برای تحصیل به شهرهای دیگر از جمله تهران و نجف می‌رفتند و در قم فقط علمای محلی بودند که در خانه‌ها و مساجد تدریس می‌کردند.
این پژوهشگر اضافه کرد: با ورود شیخ عبدالکریم حائری به قم، حوزه علمیه قم جان دوباره گرفت و این حوزه کنونی با گذشته قابل مقایسه نیست به همین خاطر از عبارت تأسیس حوزه‌های علمیه استفاده می‌شود.
وی ادامه داد: از قرن دوم و سوم تألیفاتی از قمی‌ها موجود است و قدیمی‌ترین کتاب شیعه از نواده احمدبن محمد بن عیسی اشعری قمی است و اگر روایت‌هایی که قمی‌ها جمع‌آوری کردند را از کتاب کافی کلینی استخراج کنیم هزاران روایت از اشعری‌ها به دست می‌آید.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین انصاری قمی با اشاره به اینکه ۱۸۰ محدث اشعری در قرن دوم، سوم و چهارم داریم، بیان کرد: در نظرم دارم که فهرستی از خدمات و کتاب‌های قمی ثبت و ضبط کنم.
وی با بیان اینکه در حال حاضر حوزه قم چیزی کمتر از حوزه نجف ندارد، اظهار کرد: حوزه علمیه نجف بسیار درخشان است و کمتر حوزه علمیه‌ای به پای گذشته حوزه نجف می‌رسد؛ زیرا علمای بزرگ و نام آور فراوانی دارد که در حوزه قم کمتر هستند اما در قم نیز بعد از آیت‌الله بروجردی با موسوعه‌های فخرآفرین روبه رو می‌شویم.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین انصاری قمی با بیان اینکه حوزه نجف مادر حوزه‌های علمیه است، افزود: حوزه‌های علمیه قم و نجف مکمل یکدیگر هستند و هر کدام ویژگی های خود را دارند.
وی یادآور شد: حوزه علمیه قم در زمان آیت‌الله بروجردی و بعد از ایشان اوج گرفت و حوزه قم فقیه پرور است و تولیدات سال‌های اخیر حوزه علمیه قم با پیشینه طولانی حوزه علمیه نجف برابری می‌کند.
خدمات اجتماعی علما در قم
وی بیان کرد: بعد از ورود آیت‌الله عبدالکریم خدمات اجتماعی متعددی صورت گرفت برای مثال اولین بیمارستان به سبک جدید در قم ساخته شد، کتابخانه منظم (کتابخانه مدرسه فیضیه) در قم تاسیس شد، وقتی در خرداد ۱۳۱۳ در قم سیل آمد آیت‌الله عبدالکریم حائری، آستین همت بالا زد و برای سیل زدگان یک محله مهندسی ساز و منظمی به نام محله معصومه پشت میدان نو تاسیس کرد.
این پژوهشگر با اشاره به اینکه مسجد و مدرسه سازی‌های متعددی توسط علما انجام شده است، ادامه داد: ساخت مسجد اعظم و ساخت کتابخانه مسجد اعظم از جمله اقدامات آیت‌الله بروجردی بوده است.
وی با بیان اینکه بعد از آیت‌الله بروجردی نیز بنیادهای اجتماعی جهانی در قم تاسیس شد، عنوان کرد: بیمارستان آیت‌الله گلپایگانی، کتاب خانه آیت‌الله مرعشی و دارالتبلیغ اسلامی از دیگر اقدامات اجتماعی علما در قم است و امروزه نیز آیت‌الله سیستانی در کشورهای مختلف اقدام به انجام کارهای عام المنفعه مختلفی کرده است.
وی ادامه داد: آیت‌الله مرتضی حائری در دو زمینه تدریس و پرورش شاگردان و فقیه‌های بزرگ و انجام کارهای اجتماعی حضوری پررنگ داشته که تاسیس انجمن مبارزه با فقر، انجمن سرپرستی و تکفل ایتام، محله یزدانشهر و صندوق ذخیره علوی از جمله آن‌ها است که هنوز هم فعال هستند و از آن ها الگوبرداری می‌شود.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین انصاری قمی یادآور شد: علما در طول تاریخ در خدمات اجتماعی و عام المنفعه فراوانی انجام دادند اما این خدمات به درستی معرفی نشده است و مردم از آن ها آگاهی ندارند.
۶۲/۳۱۳
