به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری «حوزه»،نشست هم‌اندیشی علمی بررسی منظومه فکری حکیم ملاعبدالله بهابادی یزدی مؤلف «الحاشیة علی تهذیب المنطق» در استانبول ترکیه برگزار شد.
در آغاز این نشست که با حضور بیش از ۳۰ نفر از علما و فضلای ترکیه برگزار شد، یوسف تازگون مدیر امور پژوهشی نمایندگی جامعة المصطفی در ترکیه که مدیریت و ترجمه این مراسم را به عهده داشت، متن سخنان رهبر انقلاب درباره ملاعبدالله را قرائت نموده و سپس میهمانان از جمهوری اسلامی ایران را معرفی کرد.
میهمانان این نشست، حجت الاسلام و المسلمین هروی در موضوع «اندیشه فقهی علامه»، دکتر ترحمی در موضوع «سیره علمی علامه»، دکتر عبدی پور در موضوع «اندیشه سیاسی اجتماعی علامه» و دکتر خادمی در موضوع «نقش تمدنی بهاباد در پرورش علامه» به سخنرانی پرداختند.
سخنان حجت الاسلام والمسلمین هروی
در ادامه حجت الاسلام والمسلمین هروی در سخنانی با موضوع «اندیشه فقهی علامه» به بیان کلمات بزرگان درباره علامه ملاعبدالله بهابادی از جمله سخن شیخ حر عاملی مبنی بر اینکه «کان علامة زمانه لم یدانه احد فی العلم و الورع» ( امل الآمل، ج۲، ص۱۶۰)، و آقا بزرگ تهرانی مبنی بر اینکه «ان قدوه المحققین و افضل المتاخرین المولی عبدالله الیزدی» (الذریعه، ج۱، ص۲۸۷) و همچنین معرفی اساتید و شاگردان زبده علامه، بیان اجمالی درباره کتاب ارشاد الاذهان الی احکام الایمان علامه حلی، بیان پنج حاشیه بر ارشاد الاذهان، بیان خصوصیات حاشیه نویسی در عصر ملاعبدالله، بیان تنوع علوم ملاعبدالله پرداخت.
وی سپس به خصوصیات حاشیه ارشاد الاذهان ملاعبدالله پرداخته و موارد ذیل را درباره این اثر برشمرد: ۱- آراء علما و اقوال فقها بیان شده است. ۲- به آراء شیخ طوسی توجه خاصی شده است. ۳- مبانی اصولی با تجزیه و تحلیل مباحث فقهی کشف گردیده است. ۴- صاحب حاشیه اصولی بوده و اخباری بودن وی منتفی است. ۵- در تمسک به روایات به جهت سند و رجال روایت دقت شده است. ۶- حاشیه وی اضافه بر تسهیل فهم متن، تعمیق و تکمیل جنبه استدلال او است. ۷- به آیات احکام تمسک کرده و آنها را بیش از آنچه معروف است دانسته است. ۸- تا حد امکان از روایات صحیحه سپس موثقه و بعد از آن از روایات حسن استفاده می‌شود. ۹- از قواعد اصولیه از قبیل حجیت ظواهر، عرف متشرعه، تبادر ، شهرت، تعارض با نص، قاعده لا ضرر، عمومیت قول شارع، حجیت قطع و مانند آنها استفاده می‌شود.
سخنان دکتر احمد ترحمی
در ادامه دکتر احمد ترحمی سخن خود را با موضوع «سیره علمی علامه» ایراد کرد و گفت: سخن گفتن در باب چنین شخصیتی با وجود قلت منابع و کثرت موضوعات، بسیار سخت و شناخت این عالم ربانی نیازمند تحقیق و تتبعی ژرف و ویژه است؛ چرا که نسل امروز ما بالندگی و رشد خود را مدیون همت والای رادمردان عرصه علم و دانش و فرهیختگان فقه و ادبا و فلاسفه و منطقیونی است که در جای جای ایران زمین بسان ستاره‌ای، روشنی‌بخش راهی بوده‌اند که هم‌اینک ما گام به آن نهاده و رهپوی آن راهیان علم و دانش و ستارگان پرفروغ آسمان تمدن اسلامی هستیم.
وی افزود: ملاعبدالله در بهاباد یزد دیده به جهان گشود و سپس از زادگاه پدری خود برای فراگیری علوم عقلی و نقلی به شهرهای مختلف ایران مسافرت نمود.
او با تأکید بر اینکه شناخت آثار علمی ملاعبد الله بدون شناخت موقعیت زمانی و مکانی این عالم وارسته امکان‌پذیر نیست، تصریح کرد: در تاریخ ایران پس از اسلام، ظهور سلسله صفویه نقطه عطف مهم و سرنوشت‌سازی در حکمرانی و حکومتداری است؛ چرا که پس از قرن‌ها فرمانروایی بیگانگان، ایران دوباره به کشوری قدرتمند و مستقل در شرق اسلامی بدل شد و با امپراطوری عثمانی به رقابت پرداخت. اعلام تشیع اثنی‌عشری به عنوان مذهب رسمی کشور تازه تأسیس صفویه از سوی شاه اسماعیل در تبریز سرآغاز تحولاتی عظیم در رشد و بالندگی تمدن اسلامی و شیعی در ایران آن روز و درخشش علما و فقهای بنام شیعه در عصر صفوی شد.
وی در ادامه اظهار داشت: در دوره‌ای فشار حاکمان در شامات چنان عرصه را بر علمای جبل عامل تنگ کرد که ناچار به مهاجرت و عزیمت به ایران شدند و این مهاجرت نوید بخش شکل‌گیری رسمی حوزه علمیه اصفهان پس از رسمی شدن مذهب تشیع و انتقال پایتخت به اصفهان بود.
او افزود: رشد آموزه‌های سلفی‌گری ابن تیمیه و شاگردانش آنچنان عرصه را بر دانشمندان علوم عقلی تنگ کرده بود که ابن قیم جوزی، شاگرد ابن تیمیه حکم به حرمت آموزش منطق داد.
وی در ادامه گفت: در چنین فضایی ملاعبدالله رسالت خود را در رشد علوم عقلی و منطق و فلسفه می‌بیند و حاشیه معروف خود به تهذیب المنطق علامه تفتازانی را به رشته تحریر در می‌آورد که بعدها به عنوان منبع درس منطق در حوزه‌های علمیه مشهور، تدریس می‌شود.
دکتر حسن عبدی پور، دبیر علمی کنگره علامه ملاعبدالله درباره «اندیشه سیاسی و اجتماعی علامه» سخنانی را ایراد کرد.
وی در ابتدا ضمن قدردانی و سپاس از اتحادیه علمای اهل بیت «اهلادر» و نمایندگی جامعة المصطفی در ترکیه و موسسه علمی فرهنگی کوثر اظهار داشت: جهان مدرن بزرگ‌ترین چالش برای جوامع دینی است و جوامع انسانی را به سرعت به سمت سکولاریسم، نهلیسیم و آتئیسم می‌کشد؛ از این‌رو مسئولیت ادیان توحیدی بسیار سنگین است و دین و مذهبی موفق خواهد بود که بتواند پاسخ‌گوی مسائل جامعه معاصر باشد.
دکتر عبدی پور با تأکید بر اینکه مذهب تشیع مبتنی بر معارف مکتب اهل بیت(ع) این ظرفیت را دارد تا همگام با پیشرفت علوم، پاسخ‌گوی انسان معاصر باشد، خاطرنشان کرد: شواهد تاریخی نشان می‌دهد که اندیشمندان شیعی در قرون گذشته به وظایف و رسالت تاریخی خود عمل کرده و صفحه‌های زرینی را در تاریخ تمدن اسلامی ثبت کرده‌اند.
وی افزود: یکی از این ستارگان درخشان علامه ملاعبدالله بهابادی است که در قرن دهم می‌زیسته است. او ملا، آخوند و علامه زمانه خود و جامع علوم عقلی و نقلی بود.
عبدی‌پور بیان داشت: علامه یزدی فقط دانشمند حوزه دانش نبود، بلکه دارای امتداد اجتماعی نیز بود و با قبول مسئولیت تولیت حرم مقدس امام علی(ع) عملا وارد عرصه سیاسی و اجتماعی شد.
دبیر کنگره علامه بهابادی گفت: اکثر حکمای اسلامی، ایرانی و شیعی بودند و جوامع اسلامی بیش از گذشته به حکمت و تعقل نیاز دارند و یکی از کارویژه‌های حکمای اسلامی ایرانی ارائه دیدگاه‌ها در حوزه سیاست و تدبیر امور حکومت با روش عقلانی بوده است. بی‌تردید تجربه و سیره علمی و عملی علامه یزدی می‌تواند به مسئولین و کنشگران سیاسی و اجتماعی ما کمک کند.
وی تاکید علامه بر اعتدال و عقلانیت را، راز موفقیت او در عصر خویش دانست تا جایی که پیروان مذاهب و ادیان در شهر نجف از عملکرد و حسن تدبیر علامه رضایت داشتند و دولت‌های صفوی و عثمانی نیز از او و اولادش که حدود ۲۰۰ سال این مسئولیت مهم را داشتند حمایت و پشتیبانی می‌کردند.
عبدی‌پور هدف از برگزاری کنگره علامه را الگوگیری از روش و منش علامه برای نسل جدید دانست و خاطر نشان کرد: ما باید از تاریخ و تجربه‌های موفق بزرگان جهان تشیع درس بگیریم و آنها را سرمشق خود در حوزه اندیشه و عمل سیاسی قرار دهیم.
سخنان محمدرضا خادمی
همچنین محمدرضا خادمی در سخنانی با موضوع «نقش تمدنی بهاباد در پرورش علامه» گفت: حکیم الهی، ملاعبدالله بهابادی، صاحب حاشیه، عالمی عامل، فقیهی منطقی، فیلسوفی عارف، ادیبی فرزانه، مدیری مدبر و به گواهی تاریخ، سرآمد دانشمندان و علامه عصر خود بوده است. وی حکیمی است که حکمتش تجلی ورع و تقوای اوست و علامه‌ای است که علومش حاصل ممارست و مهاجرت و عبودیت و بندگی است.
وی سپس به چرایی گمنامی و ناشناخته بودن علامه پرداخته و اظهار داشت: انسان بدون روایت مرده است و جامعه بدون روایت در گذر تاریخ فراموش می‌شود. یکی از علل این گمنامی نبودن تاریخ‌نگاران محلی در زادگاه علامه بهابادی است. بهاباد به‌رغم تاریخ کهن خود و برخورداری از غنای تاریخی و فرهنگی مهجور و ناشناخته مانده است و چه اندیشه‌های بسیار تابناک و آثار ارزشمندی که از این خطه مستور مانده و نسل‌های امروز و فردا از آن محروم مانده‌اند.
خادمی درباره زادگاه علامه بهابادی یزدی گفت: بهاباد سرزمین سنگ‌نگاره‌های تاریخی با قدمت هزاران ساله است؛ یعنی سایت موزه‌ی سنگ‌نگاره‌های استان یزد است و موزه آفرینش آن نمادی از این طبیعت زیباست. بهاباد مهد آرامستانی باستانی به طول ده‌ها کیلومتر از دوره میترائیسم تا دوره اسلامی است که هزاران شیئ تاریخی گرانبها و منحصر به فرد، یادگاری از آن دوران‌هاست و موزه تاریخ بهاباد نمایشگاه این اصالت و هویت و شکوه و عظمت است. بهاباد سرزمین آبادی‌های قبل از اختراع خشت خام است و آثاری از شهری تاریخی و زیرزمینی دارد. این منطقه خطه آباد اسناد تاریخی و متون ادبی و نظم و نثرهای فاخر است.
او در ادامه با اشاره به بیان مقام معظم رهبری در یزد که فرموده بودند: «یزد را دارالعباده گفته‌اند، اما اگر یزد را دارالعلم هم بنامیم سخنی به گزاف نگفته‌ایم. مثلاً فرض بفرمایید ملاعبدالله صاحب حاشیه که مال همین بهاباد شماست، استاد شیخ بهایی، معاصر با مقدس اردبیلی، استاد منطق، فلسفه، ریاضیات و استاد صاحب مدارک است. می‌دانید در بین فقهای ما جزو برجسته‌هاست. استاد علوم عقلی صاحب مدارک همین ملاعبدالله است» به لزوم احیای آثار علامه بهابادی پرداخته و گفت: اگر امروزه ابن سینا، ابن سینا و علامه دهر است به خاطر آثاری است که از او باقی مانده است مانند قانون و شفا و اگر حافظ، حافظ و لسان الغیب است به خاطر اثر ماندگارش، دیوان حافظ است. از این رو باید آثار علامه موجود و در دسترس همگان باشد چرا که ابعاد وجودی هر انسانی با اثرش شناخته می‌شود.
او افزود: شورای سیاستگذاری و دبیرخانه بین المللی کنگره علامه ملاعبدالله بهابادی بر آن است که با بازشناسی، بازیابی و انتشار آثار علامه به ویژه کتب خطی و اسناد تاریخی علامه، منبعی مناسب برای روایتی واقعی از آن شخصیت والا مقام فراهم آورده و با برگزاری کنگره بزرگداشت آن حکیم علی الاطلاق آغازی جهت روایتگری صادق از آن عالم فاضل باشد.
وی در ادامه اظهار داشت: از جمله اهداف نهایی دیگر کنگره، معرفی الگویی مناسب از سبک مدیریت عقلانی و تعامل سازنده با تمامی ادیان، مذاهب و سلایق است، زیرا عقلانیت علامه بر مدیریتش حاکم بود. همچنین ترویج اندیشه و کلام منطقی و استدلالی به جای تفکر و کلام جدلی در بین آحاد مردم است که علامه تجسم الگوی رفتار و منطق استدلالی بود.
او در پایان گفت: علامه و زادگاهش هر دو نیازمند روایتگری راویان توانمند و آگاه هستند.
این نشست علمی با پاسخ به پرسش‌های حاضران پایان یافت.
