به گزارش خبرگزاری حوزه، مرحوم آیت الله محمدعلی ناصری از اساتید اخلاق حوزه در یکی از دروس اخلاق خود به موضوع رحمت واسعه الهی پرداختند که متن آن بدین شرح است:

امام سجاد علیه السلام در دعای مکارم الاخلاق می ‏فرمایند: «وَ أَظِلَّنِی فِی ذَرَاک، وَ جَلِّلْنِی رِضَاک»

دعای مکارم الاخلاق یکی از دعاهای صحیفه سجادیه است که خیلی پرمحتواست و خود صحیفه سجادیه خیلی با عظمت است.

تمام صحیفه هایی که از امامان مانده است پرمحتوا و با عظمت است.

«وَ أَظِلَّنِی فِی ذَرَاک»؛ امام سجاد (علیه السلام) در این بند می‏‌فرماید: خدایا مرا در سایه رحمت واسعه خود قرار بده.

«وَ جَلِّلْنِی رِضَاک»؛ در ادامه می‏ فرمایند که مرا مشمول رضای خود قرار بده و وجود مرا در رحمت خود محفوظ بدار.

امام سجاد علیه السلام این دو جمله را از خداوند متعال تقاضا می‏ کند. در جمله اول «وَ أَظِلَّنِی فِی ذَرَاک»، ظل به معنای سایه است.، یعنی مرا در سایه رحمت خود قرار بده.

مراد از سایه در اینجا، سایه متداولی که ما استفاده می کنیم، نیست. در مورد معنای ظلّ، آیات و روایات متعدد وارد شده که معنای ظل، سایه نیست.

ظلّ که به معنی سایه است در بعضی جاها رحمت است و در بعضی جاها نقمت است.

کسی که در ماه گرمِ بیابان عربستان است سایه می‏خواهد، سایه در اینجا رحمت است.

در بعضی ممالک خورشید نعمت است و سایه نقمت است.

اینجا که حضرت می‏ فرمایند رحمت است؛ یعنی خدایا مرا مشمول رحمت خودت کن.

باید بررسی شود که سایه چرا رحمت است؟ به فرض مثال میخواهیم نامه برای یک دوست بزرگی بنویسیم، در آخر نامه می‏نویسیم: «عدائکم ظِلِّکم»؛ یعنی خدا سایه تو را بلند کند؛ در اینجا سایه معنی ندارد. یا خودمان به یک بزرگی که می‏ رسیم تشکر کنیم، می‏گوییم: زیر سایه جنابعالی هستیم. مراد در اینجا سایه نیست، بلکه مراد عفو و بخشش و رحمت واسعه و قدردانی از وجود مقدس آن شخص است. مراد از ظلّ، رحمت و عنایت است.

همه ما در ظلِّ الهی هستیم که در قرآن در سه سوره به همین موضوع اشاره دارد.

در سوره رعد و مرسلات و نساء که در این آیات مراد از ظل یعنی پناهنده رحمت الهی هستیم. معنی فی ظل الله نیز این است.

در ثواب الأعمال ج ۲، ص ۱۹۰ از پیامبر اکرم (ص) روایت است که می‏فرمایند :«اَلْجَنَّةِ تَحْتَ ظِلِّ اَلسَّیْفِ» بهشت زیر سایه شمشیرهاست.

یعنی شما به خاطر عقاید به حق و اصول و فروع دینتان در مقابل دشمنی که به اعتقادات شما حمله می‏کند، به وسیله شمشیر با دشمن مبارزه می‏کنی و او را از بین می‏ برید؛ لذا حضرت فرمودند که بهشت زیر سایه شمشیرهاست.

یعنی به وسیله شمشیر از عقاید حق خودت دفاع میکنی و عقایدت را تثبیت می‏کنی.

امیرالمؤمنین علیه السلام می فرمایند کسی که فرمانبرداری از حق بکند، در قیامت ظلُّ‏ الله است.

یکی دیگر از معنای ظل، فرمانبرداری الهی است. هر کس به انجام واجبات و ترک محرمات عمل کند، در آخرت فی ظل الله است و مشمول عفو و بخشش و عنایت خاص خداست.

در تحف العقول روایت است که پیامبر اکرم (ص)می‏فرمایند: «یَا عَلِیُّ ثَلاَثَةٌ تَحْتَ ظِلِّ اَلْعَرْشِ یَوْمَ اَلْقِیَامَةِ رَجُلٌ أَحَبَّ لِأَخِیهِ مَا أَحَبَّ لِنَفْسِهِ وَ رَجُلٌ بَلَغَهُ أَمْرٌ فَلَمْ یَتَقَدَّمْ فِیهِ وَ لَمْ یَتَأَخَّرْ حَتَّی یَعْلَمَ أَنَّ ذَلِکَ اَلْأَمْرَ لِلَّهِ رِضًا أَوْ سَخَطٌ وَ رَجُلٌ لَمْ یَعِبْ أَخَاهُ بِعَیْبٍ حَتَّی یُصْلِحَ ذَلِکَ اَلْعَیْبَ مِنْ نَفْسِهِ فَإِنَّهُ کُلَّمَا أَصْلَحَ مِنْ نَفْسِهِ عَیْباً بَدَا لَهُ مِنْهَا آخَرُ وَ کَفَی بِالْمَرْءِ فِی نَفْسِهِ شُغُلاً» :ای علی! روز قیامت سه کس در زیر سایۀ عرش خواهند بود:مردی که آنچه برای خود می‌پسندد برای برادرش نیز بپسندد؛مردی که با کاری مواجه شود ولی گامی پس و پیش ننهد مگر آنکه بداند این کار مورد نظر و پسند خداست یا نه؛و مردی که از برادر خود عیبی نگیرد تا آنکه آن را در خود اصلاح نماید، چرا که هر عیب خود را اصلاح کند عیب دیگرش ظاهر می‌شود و مرد را همان بس که به خود پردازد.

امیرالمومنین (ع) از پیامبر اکرم (ص) روایت می‏ کنند که یا علی، چند طایفه در روز قیامت زیر سایه عرش الهی می ‏باشند.

در قیامت که همه جا نور است و سایه وجود ندارد، وجود مؤمنین نور است. وجود حضرت زهرا (س) به قدری در بهشت احاطه دارد که برای سایه جایی پیدا نمی ‏شود، اما حضرت در اینجا که می‏فرماید چند طایفه در روز قیامت زیر سایه عرش الهی می‏ باشند یعنی از عرش الهی به صورت مداوم رحمت و عفو بخشش و عنایات الهی نازل می ‏شود، نه اینکه در قیامت سایه وجود داشته باشد.

امیرالمومنین (علیه السلام) می ‏پرسند که چه کسی در زیر سایه الهی هستند؟ که پیامبر اکرم (ص) پاسخ می‏ دهند: اول اینکه آنچه آسایش، راحتی و خیر برای خودت می‏خواهی، برای برادر دینی ات هم بخواه. به همین سبب خدای متعال می‏فرمایند: «انَّ المومنونَ اِخوَه» همه مومنین برای هم برادر هستند.

طایفه دوم که بعد از مرگ در سایه عرش ظل الهی هستند، کسانی‌اند که هر عملی می‏ خواهند انجام بدهند، نگاه می‏ کنند که آیا خدا و امام زمان علیه السلام راضی هستند یا خیر؟ اگر راضی نباشند انجام نمی‏دهند.

خداوند متعال، امام زمان علیه السلام، ائمه اطهار علیهم السلام و ملائکه همگی شاهد تمام اعمالمان هستند، حتی نفس کشیدنمان را هم می‏بینند.

در بحارالانوار روایت است که پیامبر اکرم (ص) می‏ فرمایند: «النَّظَرُ سَهمٌ مَسمومٌ مِن سِهامِ إبلیسَ» نگاه به نامحرم یکی از تیرهای زهر آلود ابلیس است.

با نگاه به نامحرم شیطان تیر زهرآلودی به قلب ما می‏زند، به همین سبب دنباله‏‌رو حرام می‏ شویم و اصلاح اعمال بد سخت می‏ شود.