به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا برته، مسئول دبیرخانه انجمن های علمی حوزه های علمیه امروز نهم بهمن ماه طی سخنانی در هشتمین پیش‌نشست همایش «دین، فرهنگ و رسانه‌های نوین» با عنوان «مواجهه اجتماعات شیعی با رسانه‌های نوین» برگزار شد، با طرح این سؤال که رسانه نوین چیست، اظهارکرد: پاسخی که می‌تواند به این پرسش داده شود، مولود گفتمانیِ هر اجتماعی است. تلقی این است که در این زمینه، هویت رسانه‌ای دیجیتالی شده مشارکتی همه رسانه‌ها اعم از شبکه‌های اجتماعی، نوروساینس و ... مورد بحث است و وقتی جریانات شیعی در رابطه با رسانه‌های نوین مطرح می‌شود، دعوا سخت‌تر می‌شود.

وی با بیان اینکه ورود روشمند به یک پژوهش می‌تواند کمک‌کننده باشد، افزود: در یک رسانه که در گذشته، رسانه نوین تلقی می‌شد، حجت الاسلام حسینعلی راشد خطیب، وارد رسانه رادیو می‌شود و بیش از یک دهه به فعالیت خود ادامه می‌دهد و در همین راستا ۱۹ جلد کتاب نوشته می‌شود.

حجت‌الاسلام والمسلمین برته ادامه داد: رسانه، کانال مدیریت توجه است و اگر بخواهیم توجه شخص کنشگر فعال و پویا را مدیریت کنیم؛ بهترین ابزار رسانه است. یعنی من از وقایع پیرامونی معنایابی می‌کنم و واجد قضاوت می‌شوم و رسانه‌ها ابزار کنترل و راهبردی این قضاوت‌ها و ابزار تکوّن آن‌ها هستند. مرحوم راشد وقتی این برنامه را شروع می‌کند که دین آمده است تا به زندگی معنا داده و به آن ارزش بدهد و من به عنوان یک روحانی، کارم این است که اسلوب‌های سنتی که برای این معنادهی کارکرد ندارند، سراغ ابزارهای دیگری چون رسانه‌های نوین بروم و شما این مسئله را در سایر ادیان هم می‌بینید و این مختص شیعه نیست.

وی تصریح کرد: امیل دورکیم می‌گوید؛ دین فقط به انسان محتوای فهم نمی‌دهد، بلکه قالب فهم می‌دهد و در این صورت انسان متدین، برداشتش از انسان غیرمتدین متفاوت خواهد بود. رسانه امروز نیز به ما فقط محتوای فهم نمی‌دهد، بلکه قالب فهم می‌دهد. بنابراین رسانه‌های نوین به لحاظ معرفت‌شناختی و نظری، گمشده اجتماعات شیعی هستند و رسانه‌های نوین که مصداقش هر چیزی باشد، همان چیزی هستند که هویت اجتماعی دینی ابزار مانایی آن در هر عصری هستند و اگر این طور نباشد، هویت شیعی چگونه می‌تواند بازنمایی کند.

حجت‌الاسلام والمسلمین برته در ادامه بیان کرد: هویت شیعی به شدت مناسک‌محور و اجتماع‌محور است و در هر خانه‌ای می‌توان مناسک مذهبی اجرا کرد و عنوان روحانیت هم شرط نیست و هویت و معنا را پیوند خدا و انسان می‌داند. اجتماع شیعی تراز، حتماً اجتماعی به‌روز نه، که به فردا است و قرآن کریم همانند رسانه‌ای نوین است، چنین رسانه‌ای با چنین ادبیاتی، در عصر عرب معاصر خودش، جلوتر از زمینه و زمانه خودش بوده است. رسانه نوین را هر چه می‌توانید تصور کنید، حتماً گزینه مطلوب چیزی فراتر است.

وی با طرح این سؤال که آیا نگاه ما به رسانه‌ها همیشه فرصت‌محور بوده است؛ گفت: اجتماعات شیعی به حسب، داشته‌ها، محدودیت‌ها و مشکلات درونی و بیرونی، حتماً جزء اجتماعات دینی پیشتاز هستند و قابل مقایسه نیست که جریان شیعی را با جریان‌های مسیحی حال حاضر مقایسه کنیم. جریان شیعی متن‌محور و میراث محور است، اما مبتنی بر متن و افتا و جهاد تبیین خود را حضور حداکثری در رسانه‌های نوین می‌داند.

حجت‌الاسلام والمسلمین برته در بخش دیگری از این نشست گفت: ما خیلی سال است که مسلمانیم، آیا می‌توانیم ادعای اسلام‌شناسی داشته باشیم؟ مطمئناً پاسخ منفی است، کار در مسائل اجتماعی و دینی بسیار پیچیده است. در حوزه علمیه چند ویژگی مهم وجود دارد، اساساً بوم حوزه سلسله مراتب ندارد و نظام اقتدارگرای بالا به پایین در آن نیست، یعنی مانند نظام پاپی نیست. در نظام شیعی مفهوم ولایت را داریم که از آن، سلسله مراتب اعتبار و حجیت قابل استخراج است. تفاوت دیگر این است که در نظام مدرسی دانشگاهی، سیلابس‌محور و استادمحور است، اما در حوزه نه سیلابس‌محوری و نه استادمحوری وجود دارد و طلبه‌محور است. یعنی این دانش‌پژوه است که تعیین می‌کند، هر کجا بهره بیشتری می‌برد، همانجا باشد و هنوز هم این روح حاکم است و این سیستم به شدت بی‌رحم است و نظام ارتقا در آن وجود ندارد و همه آن‌ها به صورت طبیعی در یک رقابت علمی شکل می‌گیرد. تفاوت دیگر این است که نهاد حوزه علمیه کاملاً گفتمانی است و یک نظر بر مسند می‌نشیند و یک فهمی می‌آید و همان پسا گفتمان می‌شود. همین روحیه باعث می‌شود رسانه‌داران و میدان‌داران اصلی این تفکر تمایلی به دیده شدن و ظهور و بروز نداشته باشند.

۳۱۳/۱۷