فاطمه صالح مدرسه ای در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری حوزه درباره جدید ترین اثر منتشر شده‌اش، گفت: محکم و متشابه یکی از با سابقه ترین و با اهمیت ترین مباحث قرآن مجید است که صحابه، تابعان، عالمان، محدثان و مفسران از صدر اسلام تا کنون به آن پرداخته اند. محکم و متشابه غالباً به صورت نقل و روایت به مجموعه های حدیثی و تفسیری و با گذشت زمان در مجموعه های علوم قرآن و نیز در قالب آثار مستقل، ظهور و بروز یافته است.

وی افزود: ارتباط بخش قابل توجهی از آیات متشابه به مباحث کلامی سبب گردیده تا متکلمان، به این نوع از علوم قرآنی توجه بیشتری نشان دهند و برای توجیه آراء و عقاید خود به این دسته از آیات اهتمام بیشتری داشته باشند، به طوری که اکثر آثار مستقل در این زمینه توسط این دسته از دانشمندان اسلامی پدید آمده که نسبت به آثار پیش از خود برخی اثر پذیر و برخی در صدد نفی و مردود ساختن آن آثار هستند. پرداختن به سیر آثار محکم و متشابه، رویکرد جدیدی است که پژوهشگران این حیطه را با روند تدریجی تکامل و تحول آن و تأثیر زمان و مکان بر آن آشنا می سازد. لذا شناخت آثار و تلاش های انجام یافته، از یک سو پژوهشگران و علاقمندان مباحث قرآنی را با نگارش های انجام یافته آشنا می کند و از سوی دیگر، مانع از تکرار اقدامات به عمل آمده می گردد و بدین ترتیب راه را برای تکمیل و پیشرفت تحقیقات بعدی هموار می سازد.

این نویسنده خاطرنشان کرد: فرایند پژوهش صورت‌گرفته در کتاب؛ معنا شناسی محکم و متشابه، پیدایش، شکل گیری آثار مستقل و جایگاه محکم و متشابه در تفاسیر و مجموعه های علوم قرآنی است.

وی افزود: محکم و متشابه، در عصر نزول، امری شناخته شده است و عالم بودنِ به آن، مورد شک و تردید نیست، بلکه از بدیهیات محسوب میشود. تأکید پیامبر (ص)، در همه جا، به محکم و متشابه قرآن، نشان از اهمیت و جایگاه ویژه آن دارد. همچنین معرفی امام علی(ع) به عنوان عالمِ به هم محکم و هم متشابه قرآن، حکایت از این امر دارد که باب تأویل متشابهات، از آغاز باز است.

صالح مدرسه‌ای افزود:معانی و مصادیق محکم و متشابه، در کلام صحابه، مختصر و ساده بیان می شود. برخی از تابعان نیز با صحابه هم نظر هستند اما برخی دیگر با مفاهیم جدیدی که مطرح می کنند به گستردگی دایره متشابهات کمک می کنند .

این پژوهشگر اظهار کرد: قرن سوم تحولی در محکم و متشابه به وجود می آید و متشابهات به شکل تفاوت های کلامی فِرَق اسلامی، نمایانگر می شود و در تبیین آیات صفات به آن می پردازند. ثمره قرن پنجم به بعد، تفسیر قرآن به قرآن و موضوعی است که آیات متشابه به صورت موضوعی با رویکرد اعتزالی، سلفی و صوفیّه تبیین می شود و سیر تدریجی آثارِ هم اندیشه، آغاز می شود.

صالح مدرسه‌ای در پایان گفت: اکثر آثار معاصر وارد بحث های تأویلی کلامی می شوند، به گونه ای که از مصادیق و مفاهیم محکم و متشابه در قرون اولیه فاصله می گیرند و به هرمنوتیک روی می آورند.

بر پایه این گزارش، کتاب "پژوهشی پیرامون سیر آثار مُحکم و مُتشابه" برای نخستین بار سال ۱۴۰۲ توسط نشر مصطفی منتشر شده و در ویترین کتابفروشی‌ها قرار گرفته است. کتاب "قضاوت زن در اسلام" به قلم همین نویسنده منتشر شده است.

انتهای پیام/