به گزارش خبرگزاری حوزه، ماه مبارک رمضان، بهار قرآن است و در این ماه برای انس و الفت قلب ها با این هدیه الهی، به بررسی شبهات قرآنی در شماره های گوناگون خواهیم پرداخت.
پرسش :
کدام یک از آیات قرآن به آیه «حکمت» معروف است و در شأن چه کسی نازل شده است؟
پاسخ اجمالی:
آیه ۲۶۹ سوره بقره: «یُؤتِی الْحِکْمَةَ مَنْ یَشاءُ وَ مَنْ یُؤتَ الْحِکْمَةَ فَقَدْ اوتِیَ خَیْراً کثیراً» در شأن علی(ع) نازل شده است. از عبدالله بن عباس نقل شده که نزد رسول خدا(ص) بودم، درباره علی(ع) سؤال شد، فرمودند: «دانش و حکمت به ده قسمت تقسیم شده، نه قسمت آن به علی(ع) داده شده و یک قسمت آن به همه مردم». در صحیح ترمذی نیز آمده است که پیامبر(ص) فرمود: «من خانه دانشم و علی(ع) درب آن خانه است».
پاسخ تفصیلی:
در آیه ۲۶۹ سوره «بقره» می خوانیم: «یُؤتِی الْحِکْمَةَ مَنْ یَشاءُ وَ مَنْ یُؤتَ الْحِکْمَةَ فَقَدْ اوتِیَ خَیْراً کثیراً»؛ (خداوند دانش و حکمت را به هرکس بخواهد [و شایسته باشد] می دهد و به هر کس دانش داده شود خیر فراوانی داده شده است).
حاکم حسکانی در «شواهد التنزیل» از ربیع بن خیثم نقل می کند که نام علی(علیه السلام) را نزد او بردند، گفت: «لَمْ اَرِهِم یَجِدُونَ عَلَیْهِ فی حُکْمِهِ وَ اللهُ تَعالی یَقُول وَ مَنْ یُؤتَ الْحِکْمَةَ فَقَدْ اوتِیَ خَیْراً کَثیراَ»؛ (ندیدم کسی از مردم بتواند ایرادی بر حکم و داوری آن حضرت بگیرد و خداوند متعال می گوید کسی که دانشی به او داده شده است خیر فراوانی به او داده شده است).(۱)
در همان کتاب چند حدیث دیگر به همین معنی یا نزدیک به آن نقل شده است. در ضمن از ابن عباس نیز نقل می کند که پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) فرمود: «مَن اَرادَ اَن یَنْظُرَ اِلی اِبْراهِیْمَ فی حِلْمِهِ وَ اِلی نُوْحِ فی حِکْمَتِهِ وَ اِلی یُوسُفَ فی اِجْتِماعِهِ فَلْیَنْظُر اِلی عَلیِّ بْنِ اَبی طالِب»(۲)؛ (کسی که می خواهد به ابراهیم در حلمش، و به نوح در حکمتش، و به یوسف در مردم داریش بنگرد؛ نگاه به علی بن ابی طالب(علیه السلام) کند).
و در جای دیگر از ابی العمراء نقل می کند که: ما نزد پیامبر(صلی الله علیه وآله) بودیم، علی(علیه السلام) به سوی ما آمد، رسول خدا(صلی الله علیه وآله) فرمود: «مَنْ سَرَّهُ اَنْ یَنْظُرَ اِلی آدَمَ فی عِلْمِهِ وَ نُوح فی فَهْمِهِ وَ اِبْراهیمَ فی خُلَّتِهِ فَلْیَنْظُر اِلی عَلِیِّ بْن اَبیطالب»(۳)؛ (کسی که خشنود می شود که به آدم(علیه السلام) در علمش نگاه کند و به نوح(علیه السلام) در فهمش و به ابراهیم در مقام خلیل اللّهی اش پس نگاه به علی بن ابی طالب کند [که همه این صفات در او جمع است]).
و نیز از عبدالله بن عباس نقل می کند که نزد رسول خدا(صلی الله علیه وآله) بودم، درباره علی(علیه السلام) از او سؤال شد فرمود: «قُسِّمتِ الْحِکْمَةُ عَشَرَةِ اَجْزاءَ فَاُعْطِیَ عَلی تِسْعَةُ اَجْزاءَ وَ اُعْطِیَ النّاسُ جُزْءً واحِداً»(۴)؛ (دانش و حکمت به ده قسمت تقسیم شده، نه قسمت آن به علی(علیه السلام) داده شده و یک قسمت آن به همه مردم).
این تعبیرات به خوبی نشان می دهد که در امت اسلامی بعد از پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) کسی در علم و دانش و حکمت، به پای علی(علیه السلام) نمی رسد و از آنجا که مهم ترین رکن امامت، علم و حکمت است، لایق ترین فرد برای امامت و خلافت بعد از پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه وآله) او بوده است.
در صحیح ترمذی نیز آمده است که پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) فرمود: «اَنَا دارُ الْحِکْمَةِ وَ عَلِیٌّ بابُها»(۵)؛ (من خانه دانشم و علی(علیه السلام) درب آن خانه است).
مسلّم است که هر کسی بخواهد وارد خانه ای شود باید از در وارد گردد، همان گونه که قرآن مجید نیز دستور داده است: «وَ أتُوا الْبُیُوتَ مِنْ اَبْوابِها»(۶)؛ (و از در خانه ها وارد شوید). بنابراین هر کس می خواهد به خزائن علم و دانش پیامبر اسلام(صلی الله علیه وآله) راه یابد، باید از علی(علیه السلام) آغاز کند و کلید این گنجینه را از او بطلبد.(۷)
پی نوشت ها:
