به گزارش خبرگزاری حوزه، مرحوم آیت الله محمدعلی ناصری از اساتید اخلاق حوزه در یکی از دروس اخلاق خود به موضوع «تواضع؛ آسان‌ترین مسیر اتصال به محبت الهی» پرداختند که متن آن بدین شرح است:

حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند که سه چیز موجب محبت داشتن به خدا و محبت خدا به بنده می‏شود که سومین آنها، «تواضع» است.

تواضع از صفات حمیده و صفات انبیاء و مقربین و اولیای خدا می‏باشد و مقامات زیادی دارد. تواضع یعنی فروتنی، شکسته‌بالی، همه را بهتر از خود دانستن؛ مقابل و ضدِّ تواضع، تکبر و خودپسندی است.

آیات قرآنی متعدد و روایات زیادی در باب تواضع وجود دارد. انسان باید خودش را نسبت به مؤمنین متواضع و کوچک ببیند، دَأب مؤمنین اینگونه است. در رفتار اهل بیت علیهم السلام با مؤمنین دقت کنید که چقدر متواضع بودند، ایشان دریای مواج صفات حمیده، نماینده حق در عالم وجود بودند و ببینید چگونه با دیگران رفتار می‌کردند.

جلسات نبی اکرم (ص) به صورت دایره‌ای برگزار می‏شد. زمانی‏که عرب‌های بیابان‌گرد برای دیدن پیامبر به مسجد می‌رفتند و دنبال ایشان می‌گشتند، سوال می‌کردند: «أَیُّکُمْ اَلنَّبِی؟»؛ کدامیک از شما پیامبر هستید؟ پیامبر را نمی‌شناختند، چون ایشان متواضع و مثل دیگران بودند.

مکرر عرض کرده‌ام، دلیل اینکه ما تقید داریم به خواندن روایات، به خاطر این است که کلام اهل بیت علیهم السلام است، همانطور که قرآن نور است و یکی از اسامی قرآن نور می‌باشد، کلمات اهل بیت علیهم السلام هم نور هستند. در زیارت جامعه کبیره می‌فرماید: «کَلَامُکُمْ نُورٌ وَ أَمْرُکُمْ رُشْدٌ وَ سَجیَّتِکُمُ الکَرَم».

کسانی که سن بیشتری دارند، عبادات زیادی انجام داده‌اند و بیشتر با خدا راز و نیاز کرده‌اند، ارتباط بیشتر با خدا و ائمه داشته‌اند، بیشتر در مجالس اهل بیت گریه کرده‌اند، پس آنها بهتر از من هستند، کسانی که سن کمتری از من دارند، گناهانشان کمتر است، پس آنها بهتر از من هستند، کسی که هم‌سن من است، از گناهان خودم خبر دارم ولی از گناهان او خبر ندارم، پس همه بهتر از من هستند و تکبر و خودپسندی معنایی ندارد. به درِ خانه خدا نگاه کن که چه کسی مقرب درگاه اوست، نه به دنیا؛ دنیا چند روزی بیش نیست و می‌گذرد. از شکم مادر آمدیم و به سمت قبر می‌رویم، ما به این دنیا برای تجارت آمده‌ایم.

خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «‌یَا أَیُّهَا الذِینَ آَمَنُوا هَل أَدُلکُمْ عَلی تِجَارَةٍ تُنجِیکُم مِّنْ عَذَابٍ أَلیمٍ»؛ ای مؤمنان، آیا شما را به تجارتی راهنمایی کنم که شما را از عذابی دردناک می‌رهاند؟

انسان برای تجارت به این دنیا آمده است و خدا به او سرمایه داده است و در قیامت از این سرمایه سوال می‌کند. سرمایه انسان، عمر، صحت بدن، عقل، کارخانه‌های وجودی انسان است، از این سرمایه‌ها باید برای آخرت که حیات ابدی است، تجارت کند.

وقتی انسان را در قبر قرار می‌دهند، از او سوال می‌کنند: «عُمُرِک فِیمَا أَفْنَیت؟»؛ عمرت را در چه راهی فانی کردی؟ «شَبابِکَ فیما أبْلَیْتَهُ؟» جوانیت را در چه راهی به سر آوردی و پیر کردی؟

در روایت آمده است که انسان معصیت‌کار را در روز قیامت حاضر می‌کنند و تمام پرونده‌های متعدد گناهانش را مقابلش قرار می‌دهند، هم پرونده‌های مکتوب دارد و هم پرونده‌هایی که فیلم‌برداری شده‌اند. در قرآن کریم می‌فرماید: «لِّیُرَوْا أَعْمَالَهُمْ؛ فَمَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَیْرًا یَرَهُ»؛ پس هر کس به قدر ذره‌ای کار نیک کرده باشد (پاداش) آن را خواهد دید.

بنابراین از همه اعمال انسان فیلم برداری شده و همه آن را در قیامت می‌بیند، آن‌گاه شروع به گریه کردن می‌کند و شرمسار می‌شود، در آن هنگام خداوند متعال می‌فرماید که معصیت من را می‌کردی و می‌خندیدی، حال پشیمانی و گریه می‌کنی؟ به امیرالمؤمنین و به حسین بخشیدمت برو.

خدای مهربانی داریم، کاری کنیم که در آخرت خجالت نکشیم. این شفاعت اهل بیت علیهم السلام مربوط به قیامت است و در عالم برزخ شفاعتی وجود ندارد، عالم برزخ را خودمان با عملمان باید طی کنیم. اهل بیت عصمت و طهارت از عالم برزخ تک تک دوستان و علاقمندان خودشان می‌ترسیدند.

پس باید فکری به حال خود بکنیم، به درگاه الهی توبه و انابه کنیم و بگوییم خدایا من اشتباه کردم و تصمیم گرفتم که دیگر مرتکب گناه نشوم. اگر انسان از روی حقیقت توبه کند، امکان ندارد که خداوند دست رد به سینه او بزند و همه گناهانش را می‌آمرزد. هر گناهی کرده‌ای به هیچکس نگو و آبروی خودت را نبر، فقط به خدا بگو که او می‌بخشد، اگر از روی حقیقت توبه کنی حتماً می‌بخشد.

در روایت آمده است که حضرت حق می‌فرماید عبادت کسی را قبول می‌کنم که نسبت به خدا و بندگان خدا تواضع داشته باشد و متکبر نباشد. تکبر از صفات رذیله است و جایگاه شیطان در قلب انسان است.

در روایتی آمده است که نبی اکرم به اصحاب خود فرمودند: چرا من آثار محبت را در چهره شما نمی‌بینم؟ اصحاب عرض کردند: یا رسول الله آثار محبت چیست؟ حضرت فرمودند: آثار محبت تواضع است، در عباداتتان نسبت به حضرت حق متواضع باشید.

حضرت عیسی علیه السلام فرمودند: خوشا به حال کسانی که جز تواضع کنندگان در دنیا هستند، زیرا روز قیامت در بهشت بر فراز کرسی‌هایی از نور نشسته‌اند.

حضرت حق در قرآن کریم خطاب به نبی‌اکرم(ص) می‌فرماید: «وَاخْفِضْ جَنَاحَکَ لِمَنِ اتَّبَعَکَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ»؛ و پر و بال مرحمت بر تمام پیروان با ایمانت به تواضع بگستران.

نسبت به مومنین متواضع باش اما در مقابل کفار و منافقین اظهار شخصیت بکن.

در روایت آمده است که به حضرت موسی علیه السلام خطاب شد: می‌دانی چرا من، تو را در بین این همه بنده‌ها برای رسالت و برای کلیم بودن با خودم انتخاب کردم؟

حضرت عرض کرد: پروردگارا نمی‌دانم به چه علت مرا به پیغمبری و برای اینکه کلیم شما باشم انتخاب کرده‌ای.

حضرت حق فرمود: من قلوب مومنان را دیدم، هیچ قلبی به اندازه قلب تو متواضع و خیرخواه اجتماع نبود. تو نسبت به تمام بنده‌ها متواضع و خیرخواه بودی و در مقام این بودی که وسایل آسایش آنها را فراهم بکنی.

حضرت موسی (ع) نه تنها نسبت به بندگان خدا، بلکه نسبت به همه مخلوقات متواضع بود. در روایت آمده است زمانی که حضرت موسی (ع) نزد حضرت شعیب چوپانی می‌کرد، روزی یک بُز فرار کرد و حضرت به دنبال آن افتاد، مسیر طولانی را بز دوید و حضرت موسی (ع) دنبال او می‌دوید، پس از مدتی بز ایستاد و حضرت به او رسید، بز را بغل کرد و او را نوازش نمود و فرمود: ای حیوان چرا خودت و مرا اذیت کردی؟ سپس بلند شد و بز را روی گردنش گذاشت و به سمت گله گوسفندانش رفت. حضرت موسی (ع) در این حد حتی به حیوانات هم مهربان بود، او از جمیع ابعاد متواضع بود.