خبرگزاری حوزه | سیره سیاسی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم ) یکی از مهمترین مباحث در تاریخ اسلام و مطالعات سیاسی است. ایشان در طول دوران بعثت و تشکیل حکومت اسلامی، الگوی کمال و نمونه‌ای از حکمرانی عادلانه و مردم‌سالارانه بودند.
رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار با اعضای کنگره امام رضا علیه السلام فرمودند: راجع به زندگی ائمّه (علیهم السّلام) از سه بُعد باید کار بشود: یکی از آن بُعد معنوی و الهی، دومین بُعد جنبه‌ی کلمات و درسهای زندگی ائمه است و بُعد سوم مسئله‌ی سیاست است؛ این همان چیزی است که بنده در آن [بررسی] سالهای زندگی ائمّه، عمدتاً این را دنبال میکردم که ائمّه چه کار میکردند و چه کار میخواستند بکنند. بخش سیاست، بخش خیلی مهمّی است. (١۴٠٣/٠٢/١٩)
از ویژگی‌های بارز سیره سیاسی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم ) می توان به موارد زیر اشاره نمود:
۱. عدالت: یکی از مهمترین اصول در حکومت اسلامی عدالت است. پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم ) در تمام تصمیم‌گیری‌ها و اعمال خود، عدالت را سرلوحه کار قرار می‌دادند. ایشان همواره بر اجرای عدالت تاکید میکردند و حتی اگر به ضرر نزدیکانشان بود، از اجرای عدالت کوتاه نمی‌آمدند.
در حدیثی از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) آمده است که ایشان فرمودند:
الناس سواسیة کأسنان المشط لا فضل لعربی علی عجمی إلا بالتقوی": مردم همگی برابرند مانند دندانه‌های شانه، برتری عربی بر عجمی جز به تقوا نیست. (نهج الفصاحه، حدیث ۳۰۳)
همچنین در قرآن کریم آمده: "إنما المؤمنون إخوة": مؤمنان همه برادرند. (سوره حجرات، آیه ۱۰).
٢. مشورت: حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و با اصحاب و بزرگان قوم مشورت میکردند و به نظرات آنها اهمیت می‌دادند. در امور سیاسی و حکومتی مشورت از اهمیت بالایی برخوردار است؛ این امر نشان از اهمیت مشارکت مردم در اداره جامعه در دیدگاه ایشان دارد.
رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) میفرمایند:
ما یَستَغنی رَجُلٌ عَن مَشوَرَهٍ؛ هیچ کس از مشورت بی نیاز نیست. (نهج الفصاحه ص۴۹۷ ، ح ۱۶۳۷)
٣. مساوات: همه انسان‌ها در نظر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) برابر بودند و از حقوق یکسانی برخوردار بودند. نژاد، قومیت و ثروت هیچ‌کدام ملاک برتری نبود. که این نوع سیره سیاسی در جامعه جهانی و حقوق بین الملل از اهمیت بالایی برخوردار است که رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در زمان رهبری خود این سیره را رعایت کرده و همه انسان ها را از هر قوم و نژادی برابر می دانستند.
۴. آزادی: پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) آزادی بیان و اندیشه را تضمین میکردند و به هیچ‌کس اجازه نمی‌دادند که به عقاید دیگران توهین کند.البته این آزادی در چارچوب ارزش‌های اسلامی و به دور از ترویج فساد و تباهی بود.
رهبر معظم انقلاب مفهوم آزادی را دارای ریشه در مکتب قرآن و اهل بیت می داند. « ... مساله «آزادی» یکی از مقولاتی است که در قرآن کریم و در کلمات ائمه (علیهم السلام) به طور موکد و مکرر روی آن تاکید شده است. البته ... مرادمان آزادی مطلق نیست که هیچ طرف داری در دنیا ندارد ... مرادمان، آزادی معنوی هم که در اسلام و به خصوص در سطوح راقی معارف اسلامی هست، نیست; آن محل بحث ما نیست ...منظور از «آزادی» ... «آزادی اجتماعی» است؛ آزادی به مثابه یک حق انسانی برای اندیشیدن، گفتن، انتخاب کردن و از این قبیل، همین مقوله، در کتاب و سنت مورد تجلیل قرار گرفته است.
آیه شریفه ۱۵۷ سوره اعراف می فرماید: «الذین یتبعون الرسول النبی الامی الذی یجدونه مکتوبا عندهم فی التوریه والانجیل یامرهم بالمعروف و ینهاهم عن المنکر و یحل لهم الطیبات و یحرم علیهم الخبائث و یضع عنهم اصرهم و الاغلال التی کانت علیهم». خداوند یکی از خصوصیات پیامبر را این قرار می‌دهد که غل و زنجیرها را از گردن انسان‌ها برمی‌دارد: «اصر» را یعنی تعهدات تحمیلی بر انسان‌ها را از آنها می‌گیرد; مفهوم خیلی عجیب و وسیعی است.» (بیانات معظم له در مراسم فارغ التحصیلی گروهی از دانشجویان دانشگاه تربیت مدرّس ۱۲/۶/۷۷)
۵. رحمت و مهربانی: سیاست در سیره پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بر پایه رحمت و مهربانی استوار بوده. ایشان حتی با دشمنان خود با مهربانی رفتار میکردند و به دنبال آشتی و سازش بودند.
إنما بعثت رحمة للعالمین": من تنها به عنوان رحمتی برای جهانیان مبعوث شده‌ام. (بحارالانوار، ج ۱۸، ص ۲۴۳)
۶. صلح‌طلبی: پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم ) همواره به دنبال صلح و آرامش بودند و از جنگ بیزار بودند.اما در صورت لزوم و برای دفاع از حقوق مظلومان به جنگ روی می‌آوردند.
در حدیثی ایشان میفرمایید: الخیر فی وجوه الطلبة
حامد میرزاخان
