به گزارش خبرگزاری حوزه، نشست هم اندیشی "مطالعات تاریخ کلام امامیه" به همت پژوهشکده کلام اهل بیت علیهم السلام پژوهشگاه قرآن و حدیث و با حضور و سخنرانی حجج اسلام والمسلمین رضا برنجکار، محمدتقی سبحانی، حسن طارمی راد، محمد صفر جبرئیلی و حمیدرضا شریعتمداری و با حضور اساتید، طلاب و دانشجویان در سالن شیخ صدوق پژوهشگاه قرآن و حدیث برگزار شد.
حجت‌الاسلام والمسلمین حسن طارمی‌راد، معاون پژوهشی دانشنامه جهان اسلام به عنوان یکی از سخنرانان این نشست، در سخنانی که به بیان نقاط قوت و ضعف آثارمنتشر شده کلان پروژه پژوهشکده کلام پرداخت گفت: ما باید از پیگیری آراء فراتر رفته و مسائل را در بستر تحقق آن ببینیم.
وی افزود: فضای تاریخی شیعه باید به دقت مورد توجه قرار بگیرد که البته در آثاری که امروز رونمایی خواهد شد هم شاهد این مسئله هستیم.
این پژوهشگر با بیان این که این پژوهش ها به درستی نشان داده که متکلمان چالش هایی را با هم داشته‌اند و باید این اختلافات را به رسمیت شناخت، اظهار داشت: ما امروز وامدار جریان متکلمان به خصوص شخصیت هایی چون شیخ مفید، علامه مجلسی و سایر علمای برجسته هستیم.
معاون دانشنامه جهان اسلام با اشاره به کتاب های آموره بدا، آموزه امر بین الامرین و خلقت نوری ائمه علیهم السلام، گفت: این آثار بسیار روشمند کار شده اند و تتبع بسیار خوبی دارند. همچنین از نزدیک‌ترین منابع استفاده شده است.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمد صفر جبرئیلی عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی یکی دیگر از سخنرانان این نشست با بیان اینکه تاریخ کلام از اهمیت زیادی برخوردار است گفت: اگر کسی تاریخ یک علم را نداند عالم آن علم نیست. از جمله امتیازات این مجموعه آثار این است که یک کلان‌پروژه است و دیگر اینکه، ناظر علمی دارد و دیگر اینکه نیروهای تربیت شده و جوان در این پروژه نقش دارند.
وی در ادامه با اشاره به سخنان شهید مطهری گفت: آیت الله مطهری در فلسفه تاریخ و مقدمه بر جهان بینی جامعه و تاریخ، بحثی در مورد تاریخ دارد و تاریخ را سه دسته کرده است؛ تاریخ علم به وقایع (نقلی)، تاریخ علمی و فلسفه تاریخ.
وی تاکید کرد: ما نباید خیلی در تاریخ نقلی بمانیم. بنابراین باید وارد تاریخ علمی شویم که شهید مطهری گفته است تبیین قواعد و سنن حاکم بر جامعه است.
حجت الاسلام والمسلمین جبرئیلی در پایان اظهار داشت: ما باید از تاریخ گذشته عبور کرده و وارد مرحله بودن و شدن با ارجاع به دو منبع اصلی قرآن و عترت بشویم و براساس اصول و ضوابط به وضع مطلوب برسیم.
حجت‌الاسلام حمیدرضا شریعتمداری استاد دانشگاه ادیان و مذاهب به عنوان دیگر سخنران این نشست علمی، که به روش‌شناسی تاریخ کلام امامیه پرداخت با بیان اینکه انسان آگاهانه و یا ناآگاهانه، سنت‌مند است گفت: ما در جامعه فکری خودمان و مشخصاً در حوزه علمیه با اتفاقات رویکردی مواجهیم. کسانی بعد معرفتی و علمی را کنار گذاشته‌اند و از طرف دیگر هم کسانی به صورت کلی میراث فکری ما را نادیده گرفته‌اند و تراث را غیرمفید می‌دانند و معتقدند ما باید به فلسفه‌های جدید رو بیاوریم و همه چیز را از نو بگیریم.
وی افزود: اغلب روشنفکران عرب به تراث ما احاطه دارند ولی مشخصاً در حوزه علمیه ما جوانانی هستند که تکیه‌گاه اصلی خود را در آثار جدید غربی قرار داده و به آثار پیشینیان خودمان بی توجه هستند. بنده معتقدم که نگاه بیگانه انگاری به تراث و عدم داد و ستد با میراث علمی جدید و آثار فلسفی اخیر باعث توقف علمی ما خواهد شد.
با اشاره به خطای برخی مانند مادلونگ که شیعه را بدون علم‌کلام می‌داند، اظهار داشت: برخی هم از جریان غالیان، قم و بغداد را یکی کرده‌اند. باید در این مجموعه ها نسبت به این جریان‌سازی‌ها اهتمام بیشتری داشت و با این تفکرات مقابله کنیم و نسبت به آن حساسیت بیشتری داشته باشیم.
حجت الاسلام والمسلمین شریعتمداری در ادامه با بیان چند پیشنهاد، گفت: اولین مسئله کلام مقایسه بینا شیعی و فرقه‌ای و توجه به زیدیه و اسماعیلیه است. دوم اینکه باید داد و ستد جدی تری بین سنت فلسفی ما با فلسفه جدید انجام شود. مثلا اگر بداء را در بستر الهیات پویشی دنبال کنیم گاهی بهتر از حکمت متعالیه و سنن فلسفی خاص کلام اسلامی است.
استاد دانشگاه ادیان و مذاهب با بیان اینکه در آثار منتشره، به منابع غربی کمتر توجه شده گفت: نکته‌ای که برای نسل امروز خیلی مهم است جنبه‌های کاربردی این معارف است. لذا باید پیوست کاربردی به آثار بزنیم و با این نگاه برای فهم سنت گذشته کلام شیعی رجوع کنیم.
وی افزود: استخراج اندیشه‌های کلامی از روایات و آرای کلامی اصحاب ائمه علیهم السلام براساس روایات نیازمند روش شناسی مستقل و جدی است و باید این روش به درستی معرفی شود. مثلا اگر خلقت نوری را بر قرآن عرضه کنیم می‌توانیم شواهدی از قرآن برای این مسئله بیابیم یا خیر؟
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقی سبحانی، رئیس پژوهشکده کلام اهل بیت علیهم السلام، در بخش پایانی این نشست و در جمعبندی مباحث مطرح شده و نیز پاسخ به برخی نقدهای مطرح شده، گفت: برای ثمردهی کارها، باید روش‌های جدیدی اتخاذ شود البته ما در این پروژه‌ها به تفکرات علمای گذشته به عنوان یک میراث توجه داریم.
وی تصریح کرد: معمولا نسبت‌های نادرستی حتی در درون حوزه و البته در بین مستشرقین به اندیشه شیعه داده شده است ولی تلاش ما این بوده است که یک محقق با رجوع به این منابع بی‌نیاز شود و روایت صادقانه از میراث را مطالعه کند.
رئیس پژوهشکده کلام اهل بیت علیهم السلام تاکید کرد: من معتقدم که باید شرح صدر در مطالعات تاریخی بیشتر شود و واقع‌نگرانه به موضوعات کلامی نظر کنیم و فارغ از جایگاه یک عالم اسلامی به موضوعات بپردازیم زیرا اگر ما جایی مسامحه کنیم دیگران به صورت دقیق میراث ما را ارزیابی و رصد خواهند کرد.
وی در مورد کاربردی نبودن برخی موضوعات آثار منتشر شده گفت: ۸۰ درصد موضوعاتی که انتخاب شده کاربردی و قابل ارائه است و اگر درست تبیین شود تحول‌زاست. مثلا در روایت داریم که اگر مردم می‌دانستند که بحث بدا چقدر در ایمان آنان اثرگذار است آن را رها نمی‌کردند ولی الان در حوزه علمیه چقدر به موضوع بدا توجه داریم؟ ضمن اینکه ادبیات معارف کلامی در سطح جوانان و نوجوانان در این پژوهشکده در حال تولید است تا درصد کاربردی‌شدن آن بیشتر شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین سبحانی تاکید کرد: ما نباید از یکسو به خاطر سنت و میراث گذشته از روش و آثار معاصر غفلت کنیم و از طرفی نباید به بهانه توجه به مباحث کلامی جدید از سنت گذشتگان دست بکشیم.
در پایان مراسم رونمایی از ۳۰ اثر منتشر شده پژوهشکده کلام اهل بیت علیهم السلام در حوزه "تاریخ کلام امامیه" برگزار شد.
