به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه از مشهد، حجت‌الاسلام یوسف‌زاده، در نشست علمی «نوآوری‌های فقهی و اصولی امام خمینی(ره)» ضمن اشاره به تغییرات عمده‌ای که امام خمینی(ره) در ساختار فقه اسلامی ایجاد کردند، بر دو بخش اصلی نوآوری‌های امام تأکید کرد و گفت: امام خمینی(ره) در عرصه فقه و اصول به دو دسته اصلی از نوآوری‌ها پرداخته است، نخست نظریات مبتکرانه‌ای که به‌عنوان نظریات جدید امام در برابر آراء مشهور فقها مطرح شدند، و دوم، نظریاتی که برخلاف دیدگاه‌های سنتی و مشهور فقهی به چالش کشیده و تغییرات جدیدی را معرفی کردند.

تأکید بر ریشه‌نگری و بازنگری در مباحث فقهی

وی با بیان اینکه امام خمینی(ره) همواره سعی داشتند تا به مباحث فقهی از دیدگاهی ریشه‌ای و عمیق بنگرد، گفت: این نگاه متفاوت و نوآورانه به مسائل فقهی، او را قادر ساخت تا بسیاری از فروعات فقهی را کنار بگذارد و به مسائلی بپردازد که در اصل و بنیان‌های فقهی نهفته است. به‌طور مثال، امام خمینی(ره) به‌طور ویژه بر این نکته تأکید داشت که بسیاری از علوم فقهی وابسته به موضوعاتی هستند که در واقع نیازی به آن‌ها ندارند. در این چارچوب، بسیاری از بحث‌ها و مسائل فقهی که در گذشته به‌عنوان ضروری مطرح می‌شدند، از نگاه امام حذف شدند و تنها به مسائل اصلی و اصولی توجه شد.

نظریه ولایت‌فقیه و نقش آن در فقه اسلامی

استاد حوزه علمیه خراسان یکی از مهم‌ترین نوآوری‌های امام خمینی(ره)، در زمینه فقه و اصول، نظریه «ولایت‌فقیه» بود. امام در کتاب «البیع» خود به‌طور مفصل این نظریه را بیان کردند و آن را به‌عنوان یکی از ارکان اساسی فقه اسلامی معرفی نمودند، امام راحل با تأکید بر این که «الاسلام هو الحکومه» (اسلام همان حکومت است) بر این نکته تأکید داشتند که حکومت اسلامی مقدم بر تمام احکام فرعی مانند نماز، روزه و حج است. از نظر امام، حکومت اسلامی نه‌تنها جزء ضروریات اسلام است بلکه باید به‌عنوان فلسفه عملی فقه مطرح شود. امام با نظریه ولایت فقیه، به‌ویژه در برابر سکولاریسم، دیدگاه جدیدی از فقه را معرفی کردند که بر اجرای احکام اسلامی در سطح اجتماعی و حکومتی تأکید داشت.

نقد استصحاب عدم ازلی و استفاده از حیل ربوی

وی افزود: امام خمینی(ره) در یکی دیگر از نوآوری‌های فقهی خود، به نقد «استصحاب عدم ازلی» پرداختند، امام معتقد بودند که در شرایط خاص نمی‌توان از حیل ربوی برای فریب دادن قوانین استفاده کرد و این نوع استفاده‌ها را در فقه اسلامی جواز نمی‌دادند. این دیدگاه امام در تحولی جدی در اصول فقه اسلامی نقش داشت و همچنان به‌عنوان یکی از شاخصه‌های مکتب فقهی امام شناخته می‌شود.

خطابات قانونیه؛ نوآوری در فقه اسلامی

حجت‌الاسلام‌ یوسف‌زاده با بیان اینکه خمینی(ره) در یکی از مهم‌ترین نوآوری‌های فقهی خود، به مفهوم «خطابات قانونیه» پرداختند، گفت: دیدگاه امام در این زمینه برخلاف رای مشهور فقها بود که معتقد بودند خطابات کلی شرعی به خطابات جزئی تبدیل می‌شود. امام خمینی(ره) با طرح این نظریه، بیان داشتند که خطابات کلی شرعی به خطابات جزئی منحل نمی‌شود. به این ترتیب، در مواردی که بخشی از مخاطبان قادر به انجام تکلیف هستند، تکلیف همچنان به‌عنوان یک وظیفه عمومی باقی خواهد ماند. این نظریه امام به‌ویژه در مسائلی مانند «خروج از محل ابتلاء» تأثیرگذار بود.

تأثیرات عملی دیدگاه‌های امام خمینی(ره)

حجت‌الاسلام یوسف‌زاده به تأثیرات عملی دیدگاه‌های امام خمینی(ره) در عرصه فقه اسلامی اشاره کرد و بیان داشت: امام خمینی(ره) با نظریات خود فقه را به‌عنوان ابزاری برای اداره همه شئون مادی و معنوی جامعه معرفی کردند. این دیدگاه موجب شد تا حوزه علمیه به‌طور جدی وارد تمام ابعاد اجتماعی و حکومتی شود و فقه نه‌تنها یک علم نظری بلکه به‌عنوان علم عملی در جهت سامان‌دهی به مسائل مختلف جامعه اسلامی به کار گرفته شود، از نظر امام خمینی(ره)، فقه باید در خدمت جامعه و حکومت اسلامی باشد و نقش آن در اجرای عدالت و احکام الهی در سطح جامعه غیرقابل‌انکار است.