به گزارش خبرگزاری حوزه، خانم نسیم کاهیرده ، پژوهشگر جامعه‌ شناسی تشیع در جستاری که به آسیب شناسی عملکرد مبلغان دینی در مناسک اعتکاف پرداخته نوشته است :

یکی از مناسک مهم جامعه دینی ایران که بعد از انقلاب رونق گرفت؛ اعتکاف است.

این رونق، سال به سال ادامه داشته است بنا بر آمار سازمان تبلیغات اسلامی، از آغاز برگزاری اعتکاف به شکل کنونی (سال ۱۳۷۴)تا (۱۳۹۸)، جمعیت شرکت کننده در آن سالانه رشد ۳۶ درصدی داشته است. البته بعد از کرونا این مناسک هم مانندسایر فضاهای مناسکی از رونق افتاد ضمن اینکه درسال‌های اخیر به واسطه ی هجمه های شدید رسانه‌ های معاند بر علیه مذهب ، این روند ادامه پیدا کرده است. این در حالیست نهاد دین برای جبران این وضعیت برنامه جدی و مؤثری نداشته است؛ چرا که شناخت عمیق و دقیقی از وضعیت اجتماعی جامعه دینی ایران ندارد. به طور خاص در زمینه اعتکاف، مطالعاتی که تاکنون صورت گرفته بیش از همه بر سوژه‌های معتکف متمرکز بوده و کمتر متولیان و مبلغین مذهبی را زیر ذره بین نقد جامعه شناسانه قرار داده اند.

متولیان اعتکاف معمولاً از میان هیئت امنای مساجد، امام جماعت ها، نیروهای فعال فرهنگی حوزوی و دانشگاهی و نیروهای فعال بسیج و مداحان انتخاب می شوند. در این میان نقش اصلی ارائه محتوای تبلیغی به معتکفین بر عهده روحانیت و حوزوی ها گذاشته شده است که معمولاً هم توفیق چندانی در ارتباط برقرار کردن با مخاطب متنوع امروزی جامعه را ندارند. بخش اعظم این عدم توفیق؛ به هژمونی گفتمانی، نگاه از بالا و نداشتن همدلی کافی قشر طلبه و روحانی برای پیوستگی باآحاد مختلف جامعه برمی گردد.

ضمن اینکه جلسات زنان ویژگی های خاص خود را دارند از جمله اینکه جنبه عاطفی و دوستانه این جلسات وجه غالب است و اغلب حاشیه از متن مهمتر است. احوالپرسی‌ها، رد و بدل اخبار، قول و قرارها، آشنایی های جدید همه و همه در جلسات زنان نقش مهمتری از خود برنامه دارد. از طرفی وجه رفتاری و اخلاقی بر وجه آموزه‌ای و نظری غلبه دارد و این ویژگی در مراسم اعتکاف هم به وضوح مشاهده می شود با این تفاوت که جمع زنانه مذکور سه شبانه روز ادامه دارد طبعاً ارتباط و تعاملات عمیق تر می‌شود اگر چه مقطعی و یکبار در سال.

اما اغلب زنان مبلغ و حوزوی به این نکتۀ مهم بی توجهند و اصرار دارند به سبک مردانه با ارائه سخنرانی های خشک و سنگین با مستمع خود ارتباط برقرار کنند و طبیعی است در این اثنا، دختر نوجوان و جوان حوصله اش سر برود و با گوشی موبایلش مشغول شود یا با بغل دستی حرف بزند. یا زن خانه دار که سواد متوسطی دارد، هاج و واج به چهره سخنران خیره شود و خود سخنران هر چند دقیقه یک بار از مستمعان خواهش کند که توجه کنند و قس علی هذا...

نکته دیگر اینکه بخش قابل توجهی از روحانیون ومبلغین در مواجهه با مخاطب به نوعی خود را در جایگاه تعیین و تکلیف کننده می بینند تا راهنمایی کننده! این نوع نگاه متکبرانه و همراه با تبختر مهمترین مانع ایجاد ارتباط روحی یک مبلغ دینی با مخاطب است؛ مخاطبی که به واسطه فضای مدرن زیست خودبه حجم بالایی از اطلاعات دسترسی دارد و در نتیجه دارای نگاهی پرسشگر شده است و هر فکتی را به راحتی نمی پذیرد. بنابراین در چنین فضایی، مبلغ هوشیار و متواضع به این نیاز به حق مخاطب توجه می کند و فضای تبلیغ را از تک گویی و مونولوگ به گفتگو و دیالوگ می‌کشاند تا مخاطب خود را درگیر موضوع نماید؛ نه اینکه از طرح سئوال مستمع به وحشت بیفتد یا از قطع شدن جمله اش توسط مخاطب بر آشفته شود؛ چرا که اساساً یادگیری بر مبنای تعامل صحیح میان معلم و متعلم تحقق می یابد.

محافظه کاری و احتیاط در طرح مسائل چالشی حوزه دین و سیاست و نداشتن نگاه انتقادی به مسائل جامعه دینی، یکی از موانع مهم تعامل سازنده مبلغین دین با مردم است؛ این در حالی است که می دانیم تاریخ تشیع مشحون از نام علمایی است که شجاعت، آزادگی ، عدم وابستگی به قدرت ، ثروت و جاه دنیا جزو ویژگی های بارز آنها بوده است.

از سبک و نوع محتوای ارائه شده در ایام تبلیغی اعتکاف که بگذریم، موضوع مهم اخلاق مبلغ و صبر، مناعت طبع و مدارا نمودن با معتکفین است؛ مخاطب و مستمعی که ساعتها از محیط مألوف خانه و آسایش و رفاه آن محروم شده و با افرادی که معمولاً هم غریبه محسوب می‌شوند در یک فضای محدود قرار گرفته است و بخاطر کمبود خواب و احساس ضعف ناشی از روزه داری، حوصله چندانی برای شنیدن سخنرانی ها و مواعظ طولانی و کسل کننده را ندارد.
واقعیت میدان اما نشان گر کمبود و خلاء مبلغانی است که به لحاظ اخلاقی قدرت جذب مخاطب به ویژه نوجوانان و جوانان را داشته باشند. گذراندن دوره های طولانی آموزشی در حوزه، مشکلات معیشتی و شغلی و ارتباطات کم چهره به چهره با محیط های عمومی مثل مساجد باعث فاصله داشتن آنها از جامعه هدف برای تبلیغ است.

از این رو با فرارسیدن ایام تبلیغی اعتکاف و راهی شدن مبلغین به مساجد؛ به جز بر پایی جلسات کوتاه فرمایشی، شاهد ارتباط معرفتی عمیق میان مبلغین و مخاطبین معتکف نیستیم.