به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، اولین پیش نشست علمی بیست‌و ششمین همایش کتاب سال حوزه با رویکرد «وضعیت‌شناسی کتب حوزه در گروه کلام، فلسفه و عرفان؛ اقتضائات و بایدها» در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی قم برگزار شد.
ایزدهی: کتاب سال حوزه، پیشرانی و راهبری پژوهش است نه یک مسابقه برای اعطای جایزه
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدسجاد ایزدهی دبیر همایش کتاب سال حوزه طی سخنانی در این نشست، هدف از برگزاری همایش کتاب سال حوزه را گونه‌ای راهبری و تحول در فضای دانش‌های مورد ابتلای حوزه علمیه دانست و گفت: همایش کتاب سال نقش راهبری برای پژوهش را داشته و خواهد داشت و فارغ از این اقتضا، فرآیند مسابقه‌ای که بین صاحبان آثار و تالیفات شکل می‌گیرد می‌تواند پیشرانی برای توسعه پژوهش در حوزه باشد.
کتاب سال حوزه، پیشرانی و راهبری پژوهش است نه صرفاً یک مسابقه برای اعطای جایزه؛ پیشرانی هر علمی اقتضا می‌کند که آن علم و نویسندگان رصد بشوند تا بتوان گام‌های قوی‌تر برداشت و تحقیقات بهتری ارائه کرد
وی با بیان اینکه پیش از این در حوزه‌های خاص معمولا مقایسه و تحلیل صورت نمی‌گرفت و از سوی دیگر شاید آثار به خوبی بازنمایی نمی‌شد، افزود: امر بازنمایی آثار و نشان دادن ایده‌های مطرح‌شده در سال گذشته و از سوی دیگر دیده شدن صاحبان آثاری که در دوره‌های گذشته در نوع خود ممتاز بودند و به مرحله تفصیلی رسیدند اهمیت ویژه‌ای دارد.
حجت‌الاسلام والمسلمین ایزدهی افزود: بررسی دانش فلسفه، کلام و عرفان و تحولاتی که در آنها رخ داده است، مسیری که طی کرده‌اند، وضعیتی که دارند و وضعیت مطلوبی که باید داشته باشند، ناظر به نیازها و اقتضائاتی است که در این جلسات تخصصی بررسی می‌شوند و اگر بازخورد خوبی داشته باشد در سال‌های آینده برای هر یک از سه گرایش فوق پیش‌نشست‌های تخصصی جداگانه برگزار خواهد شد.
بررسی نقاط قوت و ضعف فرایند همایش کتاب سال
دبیر همایش کتاب سال حوزه بر اهمیت بررسی نقاط قوت و ضعف فرایند همایش کتاب سال تاکید کرد و گفت: باید تمام فرآیندهایی که در طول همایش کتاب سال حوزه جریان دارد بررسی شود و مشخص گردد که در کدام قسمت‌ها کار قوی بوده و در کدام بخش‌ها ضعف داشته‌ایم و نیاز به کار دارد. لازمه این امر ارائه یک گزارش کامل بود که ارائه می‌شود تا در دوره‌های بعد کار فخیم‌تری داشته باشیم.
حجت‌الاسلام والمسلمین ایزدهی با اشاره به اینکه فرض کتاب سال حوزه، پیشرانی و راهبری پژوهش است و نه صرفاً ارائه یک مسابقه برای اعطای جایزه، خاطرنشان کرد: پیشرانی هر علمی اقتضا می‌کند که آن علم و نویسندگان رصد بشوند تا در نهایت بتوان گام‌های قوی‌تر و تحقیقات بهتری برای سال‌های بعد ارائه کرد.
گرجیان: رهبر معظم انقلاب بر سوق دادن جوانان به سمت علوم عقلی تاکید دارند
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدمهدی گرجیان، مدیر علمی این پیش‌نشست هم در ابتدای سخنان خود به ذکر فرموده‌های رهبر انقلاب اسلامی در دیدار با دست‌اندرکاران همایش حکیم تهران پرداخت که ایشان فرمودند: «حذف فلسفه و علوم عقلی از حوزه علمیه قم موجب خواهد شد که افرادی سطحی‌نگر و کم‌عمق متصدی تبیین و تدریس این علم بشوند، بنابراین علوم عقلی باید در حوزه‌های علمیه بویژه در قم و همچنین تهران که روزگاری مرکز فلسفه بود رواج پیدا کند.»
علوم عقلی مانند درختی دیربازده است که افراد عجول در آن به جایی نمی‌رسند. وظیفه ما علاقمند کردن است. این علاقمندی هم در درجه اول از طریق تغییر ادبیات فلسفی است.
وی افزود: حضرت آقا در بخش دیگری از سخنان‌شان فرمودند «بسیار خرسندم که علوم عقلی در حوزه‌های علمیه پس از انقلاب اسلامی رونق گرفته است.» ایشان نقادی و نوآوری را موجب ترویج و اعتلای این شاخه از علوم برشمردند و فرمودند که «از خصوصیات برجسته بزرگان علم، روحیه نقادی و حرف نو در علم داشتن است.»
استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) با اشاره به تاکید رهبر انقلاب اسلامی بر اهمیت شناسانده شدن شخصیت‌ها و آرای هر یک از بزرگان به جامعه علمی، افزود: یکی از کارهای بر زمین مانده، تدوین خلاصه قابل فهمی از نظرات فلسفی و عمیق بزرگان این عرصه است.
استاد حوزه با اشاره به تاکید رهبر معظم انقلاب اسلامی بر تشویق و سوق دادن جوانان به سمت علوم عقلی، گفت: ایشان توجه حوزه‌های علمیه به علوم عقلی بویژه فلسفه را بسیار مهم می‌دانند.
چراغ فروزان علوم عقلی در حوزه
حجت‌الاسلام والمسلمین گرجیان با قدردانی از مدیر حوزه‌های علمیه و همکاران ایشان در عرصه حمایت از ترویج علوم عقلی، به ارائه یک ارزیابی از ساختار فلسفی در حوزه علمیه قم پرداخت و گفت: عده‌ای از شاگردان مرحوم علامه طباطبایی(ره) که اصطلاحا به آنان نوصدرائیان گفته می‌شود، بزرگانی همچون آیت الله جوادی آملی، آیت الله مصباح یزدی، علامه حسن زاده آملی، آیت الله انصاری شیرازی و علمای دیگر و در رأس همه آنان حضرت امام خمینی (ره) هستند که چراغ علوم عقلی را در حوزه فروزان‌تر کردند. عمده‌ی کارهای سخت در این عرصه به عهده این عزیزان بود تا توانستند گذر زمان را به نفع فلسفه رقم بزنند.
وی با بیان اینکه گروهی نیز مخالف مکتب فلسفی هستند، گفت: بخشی از مخالفین فلسفی حوزه گروه‌های سنتی فقهی هستند. البته این گروه آنچنانی که قبل از انقلاب یا اوایل انقلاب با فلسفه مخالف بودند اکنون خیلی فعال نیستند.
استاد حوزه با بیان اینکه باید علوم عقلی و فلسفه را به گونه‌ای تعریف کنیم که جوانان بویژه طلاب جوان به آن علاقمند شوند، ادامه داد: علوم عقلی مانند درختی دیربازده است که افراد عجول در آن به جایی نمی‌رسند. وظیفه ما علاقمند کردن است. این علاقمندی هم در درجه اول از طریق تغییر ادبیات فلسفی است که می‌تواند در عرصه کتاب سال حوزه با خط مشی گذاری که ساختار حوزه و مسئولین کتاب سال انجام می‌دهند، عملی شود.
زمانی که به موسسه در راه حق می‌رفتیم توصیه می‌شد که اقتصاد، روانشناسی و علوم تجربی را هم بخوانیم. خیلی‌ها اعتراض می‌کردند که خواندن این مطالب چه ضرورتی دارد، در حالی که بسیار ضروری بود و از روزی که اینها را کاستند مشکلات ایجاد شد.حجت‌الاسلام والمسلمین گرجیان در توضیح مطلب فوق افزود: می‌توان در ارزیابی آثار یک باب جدیدی باز کرد. به طور مثال کسانی بیایند یک کتابی به زبان ساده و قابل فهم در مورد مهم‌ترین آرای فلسفی بزرگان این علم بنویسند و از سوی مسئولان به چنین کتاب‌هایی بها داده شود.
ضرورت به‌روز رسانی متون آموزشی علوم عقلی
مدیر علمی این پیش‌نشست با تاکید بر اهمیت ساده‌سازی امور فلسفی در عین اتقان علمی آنها گفت: زمانی که با درس آموزش فلسفه علامه مصباح یزدی آشنا شدیم. تدریس ایشان زمین تا آسمان فرق می‌کرد و گره‌های ذهنی ما باز می‌شد، لذا اگر بتوان متون آموزشی علوم عقلی را هر چه به‌روزتر کرد بسیار ارزشمند است.
وی عنوان کرد: همانطور که همایش کتاب سال حوزه می‌تواند در خط مشی‌گذاری خود ابوابی را راجع به سبک زندگی و مسائل مربوط به نظام بگشاید، می‌تواند به طور مثال بابی را راجع به تدوین کتب مناسب و روان برای نوآموزان فلسفه باز کند. این اقدام بسیار مناسبی است.
استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) قم خاطرنشان کرد: اگر دروس نظام فلسفی بخواهد به سبک سابق نوشته شود و متون آن دارای اغلاق باشد طبیعی است که رویکرد و اقبال عمومی نسبت به این علم کم خواهد بود.
وی با تاکید بر اینکه فلسفه باید از حالت عدم تعامل با علوم دیگر بیرون بیاید، افزود: به عبارت دیگر اهالی فلسفه باید حداقل در حد کاردانی، ادبیات علوم مرتبط را بدانند. باید ادبیات فیزیک و کوانتوم و ریاضیات و امثال آن را بفهمند. گاهی یک گزاره‌ای از داروینیسم وارد عرصه جدید می‌شود ولی افراد با ادبیات آن آشنا نیستند، لذا کتاب سال حوزه باید خطی مشی‌گذاری و خط‌دهی‌هایی در این عرصه انجام دهد که اصحاب علوم بتوانند درک قابل قبولی از این گزاره‌ها داشته باشند.
حجت‌الاسلام والمسلمین گرجیان افزود: زمانی که به موسسه در راه حق می‌رفتیم توصیه می‌شد که اقتصاد، روانشناسی و علوم تجربی را هم بخوانیم. خیلی‌ها اعتراض می‌کردند که خواندن این مطالب چه ضرورتی دارد، در حالی که بسیار ضروری بود و از روزی که اینها را کاستند مشکلات ایجاد شد و یک عقب‌گرد شکل گرفت.
شاکرین: نگاه بیرونی فلسفه زیادتر شود
حجت‌الاسلام والمسلمین شاکرین هم در این مراسم طی سخنانی ناظر به علم کلام و فلسفه گفت: کلام تا حدود سی سال قبل حالت درون‌زایی داشت و پس از آن مباحث جدید از بیرون به شکل گسترده‌ای وارد عرصه کلام شد و علم کلام وظیفه خود دانست که با آنها مواجهه خوبی داشته باشد و به نحوی باعث تحول این علم شد.
وی خاطرنشان کرد: در عرصه فلسفه بر خلاف علم کلام، شاهد نوپردازی و نوزایی لازم نبوده‌ایم. باید نگاه بیرونی فلسفه زیادتر شود و راه‌های کارآمد کردن فلسفه را دنبال کرد. ضروری است تصویرسازی ظرفیت‌های فلسفی و کاستی‌هایی که از نوع فلسفی وجود دارد مورد ارزیابی قرار بگیرد تا بتوان بر آن چالش‌ها فائق آمد.
گرجیان: نسبت به آنچه بایسته است فاصله زیادی داریم
در این بخش از نشست، حجت‌الاسلام والمسلمین گرجیان با تاکید بر اینکه نمی‌توان گفت فلسفه عقب‌نشینی کرده است، افزود: ما نسبت به آنچه بایسته است فاصله زیادی داریم.
استاد حوزه افزود: آیت‌الله مصباح یزدی در سی سالگی انقلاب صحبتی داشتند و گفتند در این سی سال بعد از انقلاب اسلامی کاری که در عرصه علوم متعدد از جمله علوم عقلی شده است بیش از مجموع کار سیصد سال گذشته است.
در ادامه، حجج‌اسلام والمسلمین نصیری، عبداللهی و دلیر به ترتیب ناظر به دانش‌های کلام، فلسفه و عرفان به عنوان سه تن از صاحبان آثاری که به مرحله تفصیلی همایش کتاب سال رسیده‌اند، توضیحاتی در خصوص آثار خود ارائه کردند.
آثار راه یافته به مرحله تفصیلی
گفتنی است، مجموع آثاری که در گروه فلسفه، کلام و عرفان بیست و ششمین همایش کتاب سال حوزه به مرحله تفصیلی راه پیدا کرده‌اند، به شرح ذیل است:
علم کلام:
نقد اندیشه سلفی‌گری ایرانی امامت؛ دفاع تبیینی از خداباوری؛ فضیلت محوری؛ رابطه علم و دین؛ چشم‌انداز دینی دانش طبیعی؛ جهان‌شناختی کلامی؛ نقد آراء مستشرقان در باب وحی قرآنی؛ امکان و قلمرو شناخت عقلی خداوند؛ قواعد کلامی محلل بودن افعال الهی و اغراض و صلاح؛ تحلیل و بررسی استدلال انباشتی ریچارد داوکینز بر خداباوری.
نمی‌توان گفت فلسفه عقب‌نشینی کرده، ما نسبت به آنچه بایسته است فاصله زیادی داریم.علم فلسفه:
بررسی مبانی معرفت‌شناختی ویتگنشتاین متاخر؛ معرفی و نقد تفکر فلسفی غرب اگزیستانسیالیسم؛ نقد کنش از دیدگاه جانسر؛ الحاد جدید؛ الدراسه و التحیل للصدور الکثیر عن الواحد؛ بررسی رابطه وجود و معنا در تحلیل واقعیات خارجی از منظر فلسفه اسلامی.
علم اخلاق و عرفان:
درآمدی بر مدل‌های رشد معنوی در قرآن؛ درآمدی بر مطالعات معنویت در علوم انسانی؛ اخلاق جهانی؛ معناشناسی صداقت در آموزه‌های قرآن؛ تاثیر رشد اخلاقی در درک عدالت کیفری؛ تبیین اخلاقی قلمرو آزادی از دیدگاه اسلام و لیبرالیسم؛ درآمدی بر سلسله‌های صوفیه؛ علاقه‌های معلق؛ اسرار عرفانی نماز؛ تجربه عرفانی در کتاب و سنت؛ غذاهای اصلاح‌شده ژنتیکی؛ کارکرد آموزه‌های اخلاقی اسلامی در پیشگیری از جرم؛ چالش فقه و اخلاق در حوزه روابط همسران.
۱۸ بهمن؛ اختتامیه بیست و ششمین همایش کتاب سال حوزه
لازم به ذکر است، اختتامیه بیست و ششمین همایش کتاب سال حوزه با هدف تجلیل از پژوهش‌های برتر و تقویت جریان علمی حوزه، ۱۸ بهمن ۱۴۰۳ ساعت ۹ صبح در قم برگزار خواهد شد.
انتهای پیام
نظر شما