کیفیت صلوات بر پیامبر اکرم، محمد مصطفی صلی الله علیه وآله وسلم از مباحثی است که علاوه بر بیان نحوه آن در متون دینی، مورد تأکید نیز قرار گرفته و ثواب و اجر بسیاری بر آن مترتب گشته است، هر چند در نحوه فرستادن صلوات بین شیعیان واهل سنت اختلاف وجود دارد ولی اصل آن مسلّم و مأجور است.
به گزارش سرویس علمی- فرهنگی مرکز خبر حوزه، آنچه در پی می‌خوانید نوشتاری از حضرت آیت‌الله سبحانی پیرامون نحوه صحیح فرستادن صلوات است که از متون دینی به ویژه منابع اهل سنت در این خصوص بیان شده است.
فرستادن درود بر والاترين انسان‌ها، عملي خدا پسندانه است كه خداوند، خود بر اين كار سبقت گرفته و فرشتگان و مؤمنان را فرمان داده است كه بر او درود بفرستند؛ چنان كه مي‌فرمايد:
«إِنَّ اللّهَ وَملائِكتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَبِيّ يا أَيُّها الّذينَ آمَنُوا صَلُّوا عَليهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيماً».[1]
«خدا و فرشتگان بر پيامبر (ص) درود مي‌فرستند. اي كساني كه ايمان آورديد بر او صلوات و سلام بفرستيد».
ذكر صلوات در هر زمان و در تمام حالات، امري مستحب است و آيه مباركه بدون آن كه زمان و مكان خاصي براي آن تعيين كند، به آن فرمان مي‌دهد، به خصوص زمانی كه انسان به هنگام اذان و يا خواندن قرآن نام او را بشنود يا بر زبانش جاري گردد.
كيفيت صلوات بر پيامبر(ص)، در حديث عبدالرحمان بن ابي ليلي، از كعب بن عجزه، از نبي مكرَّم اسلام وارد و در صحیح‌‌ترین كتب حديثي از نظر اهل سنت نقل شده است كه به ترجمة بخشي از آن مي‌پردازيم:
كعب بن عجزه خطاب به عبدالرحمان گفت: آماده‌اي حديثي را كه از پيامبر(ص) شنيده‌ام به عنوان هديه‌اي به تو اهدا كنم؟
عبدالرحمان: حاضر و آماده‌ام.
كعب بن عجزه گفت: به پيامبر(ص) عرض كرديم، بر شما اهل بيت(ص) چگونه درود بفرستيم، در حالي كه از كيفيت دادن سلام آگاهيم.
پيامبر اسلام(ص): بگوييد: «اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَعَلى آلِ‌مُحَمَّد، كَما صَلَّيْتَ عَلى إِبْراهيمَ وَعَلى آلِ إِبْراهيمَ إِنَّكَ حَميدٌ مَجِيدٌ، اللّهُمَّ بارِكْ عَلى مُحَمَّد وَعَلى آلِ مُحَمَّد كَما بارَكْتَ عَلى إِبْراهيمَ وَآلِ‌إِبْراهيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ».[2]
از اين بيان روشن مي‌شود كه در موقع فرستادن صلوات، بايد آل محمد را نيز ذكر كنيم تا صلوات كامل شود و اين كه عده‌اي امروزه در سخنراني‌ها و نوشته‌ها، تنها بر پيامبر (ص) درود مي‌فرستند و مي‌گويند: «صلّي اللّه عليه وسلم»، كاملاً بر خلاف دستور رسول خدا (ص) است.
ابن حجر هيثمي (899ـ 974) از پيامبر (ص) نقل مي‌كند كه آن حضرت فرمود:
پيامبر (ص) فرمود: «براي من درود مقطوع و بريده نفرستيد، عرض شد مقصود شما چيست؟ فرمود: نگوييد: «اللهمّ صلّ علي محمّد»، وسكوت كنيد، بلكه لازم است بگوييد: اللّهمّ صلّ علي محمّد وعلي آل محمّد.»[3]
از اين رو صلوات شيعه، صلوات كامل و با روايت صحيح بخاري كه اصح كتب حديثي اهل سنت مطابق است.
البته شايسته است كه پس از ذكر صلوات، جمله «كَما صَلَّيْتَ عَلى إِبْراهيمَ وَآلِ إِبْراهيم» گفته شود، ولي گاهي به جهت اختصار اين جمله ترك مي‌شود، چنان كه خود پيامبر(ص) در روايت دوم به آن بسنده كرد.
گذشته از اين، مي‌توان گفت جمله «كَما صَلَّيْتَ عَلي إِبْراهيمَ وَآلِ‌إِبْراهيم» جزء صلوات نيست، بلكه تعبيري است براي تعليم آن؛ يعني همان طور كه بر ابراهيم و آل او صلوات مي‌فرستيد بر محمّد و آل او نيز صلوات بفرستيد، و اين دو را از هم جدا نسازيد و شگفت آن كه در صحيحين و ديگر كتاب‌ها، نامي از صحابه به ميان نيامده، در صورتي كه اهل سنت به هنگام فرستادن درود كامل، صحابه را بر آل، عطف مي‌كنند و مي‌گويند: «وعلي آله وصحبه».
[1] . احزاب/56.
[2] . صحيح بخاري:4/118، كتاب بدء الخلق، و ج6/27 ، باب تفسير سوره احزاب، و ج7/157، كتاب الاموات.
[3] . الصواعق المحرقه، 146.
