به گزارش سرویس استان های مرکز خبر حوزه، اولین میزگرد از سلسله‌نشست‌های «درباره شعر انقلاب اسلامی» با حضور دکتر محمود اکرامی‌فر، دکتر محمود بشیری، دکتر محبوبه مباشری و علی‌محمد مؤدب در تالار عضدی دانشکده ادبیات دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد. در این جلسه کارشناسان حاضر به گفتگو و تبادل نظر پیرامون هستی و چیستی شعر انقلاب اسلامی پرداختند.
دکتر مباشری، دانشیار رشته زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه الزهرا و رئیس این دانشگاه در خصوص ثمردهی سه‌دهه شعر انقلاب و دفاع مقدس آن را از نتایج مهم شعر انقلاب اسلامی دانست و تعیین آغازی برای شکل‌گیری این جریان شعری را مشکل خواند و با وجود مبنا قرار دادن پیروزی انقلاب به عنوان سرمنشأ بسیاری از تحولات بعدی، آغاز شعر انقلاب اسلامی را به سال‌های بسیار قبل بازگرداند که هرچه به سال‌های 57 نزدیک می‌شود، رنگ و بوی اسلامی‌تر به خود می‌گیرد.
وی افزود: به هر حال آن‌چه همه شاعران را با وجود اختلاف سبک، زیر چتر شعر انقلاب گرد هم می‌آورد، انقلاب اسلامی است، مرزهای زمانی و محتوایی شعر انقلاب اسلامی به قدری در هم تنیده‌اند که به سختی می‌توان اشعار قبل و بعد انقلاب را خارج کرد و در دسته‌بندی مجزا قرار داد؛ بعد از گذشت 3 دهه به زمانی رسیده‌ایم که می‌توانیم ادعا کنیم شعری به نام شعر انقلاب وجود دارد؛ تشخص دارد، گستردگی دارد و شاعران زیادی در حوزه‌اش به سرایش شعر مشغول‌اند.
محمد جواد مؤدب، از شاعران برجسته شعر انقلاب اسلامی گفت: بی‌تردید شعر انقلاب اسلامی وجود خارجی خود را به منصه گذاشته است، در تمدن اسلامی، شعری داریم که وفادار به سنت‌های اسلامی است و تا روزگار ما ادامه داشته و به نوعی سابقه و پشتوانه چیزی است که امروز به عنوان شعر انقلاب می‌شناسیم و این شعر قرار است ما را به اسلام و انقلابی که قرار بود اسلام را به صحنه اجتماع بیاورد، برگرداند.
وی افزود: حادثه انقلاب زندگی همه ما را تحت تاثیر قرار داد و وقتی یک عده درباره‌اش شعر می‌گویند، یعنی وجود دارد و این جزئی از بدیهیات است. یک شعر اثر انقلاب است و یک شعر هم شعر اصل انقلاب است و از انقلاب جداشدنی نیست به هر حال شعر عصر انقلاب اسلامی، رنگی از انقلاب دارد. هر چند در تقابل با او بوجود آمده باشد.
دکتر بشیری نیز در این باره گفت: به اجمال می‌توان گفت مشروطه تا حدودی نقطه آغازین بخشی از انقلاب اسلامی است؛ خصوصا آثاری از سیداحمد ادیب پیشاوری که در این جریان تاثیرگذار بوده است، یا شعری که درباره شهادت شیخ فضل‌الله نوری سروده شده است، به نوعی آغازکننده این راه بودند.
استادیار دانشگاه علامه طباطبایی تصریح کرد: به معنای دقیق شاید بتوان اشاره دکتر مباشری به شروع شعر انقلاب در دهه 40 را، شروع شعر انقلاب اسلامی در نظر گرفت؛ مهرداد اوستا با شعر ارمغان غرب، موسوی گرمارودی، طاهره صفارزاده، علی معلم و ... جزو نخستین کسانی هستند که شعر انقلاب اسلامی یا دقیق‌تر شعر شیعی را بنا کردند؛ بخش دیگر شعر انقلاب، مربوط به دوران بعد از انقلاب است. شعر شاعران این دوره یک بیانه درباره حقیقت انقلاب است که عده‌ای معتقدند جنبه شعاری دارد. بله این شعر جنبه شعاری دارد و بعد از مدتی این جنبه تبدیل به شعور می‌شود و شاعران این دوره هویت خاصی به شعر فارسی بخشیدند.
وی تصریح کرد: هر گفتمانی همراه خودش، ادبیات خاص خود را به همراه دارد، شعر انقلاب اسلامی در واقع حامی گفتمان انقلاب اسلامی است، به همین دلیل، هم موضعش و هم موضوعش انقلاب اسلامی است. به عنوان مثال اتحاد اسلامی را می‌توان در موضع و موضوع شعر انقلاب اسلامی دید.
اکرامی‌فر در ادامه گفت: شعر انقلاب، پیش از انقلاب اسلامی بیشتر موضع انقلابی داشته است بنابراین شعری که در دهه 42 داریم، شعر تحول‌خواه و تهییجی است و می‌خواهد از طریق درونی‌کردن ارزش‌ها، طرحی دیگر بیندازد، اما با پیروزی انقلاب، موضوع انقلاب مطرح می‌شود و تا دفاع مقدس ادامه می‌یابد، بعد از آن هم این شعر از نظر محتوا تغییر می‌کند؛ شعرهای انقلاب تا پایان جنگ بیشتر ناظر به درون بودند، این شعر بعد از پذیرش قطعنامه، هم به درون و هم به بیرون نگاه می‌کند.
این شاعر گفت: شعر انقلاب اسلامی وقتی قرار بود فرهنگ انقلاب را منتقل کند، بیشتر موضع داشت و وقتی برای مخاطبان داخلی سخن می‌گفت، موضوع انقلاب داشت. بنابراین شعر انقلاب به تناسب شرایط، گاه موضعی و گاه موضوعی بوده است آن گاه که می‌خواسته جامعه‌پذیری کند، موضوع انقلاب را در نظر داشته و در مقاطعی، استنادها و ابزارهای این شعر به تناسب زمان، با موضوع یا موضع، تغییر کرده‌اند.
در ادامه مودب، خاطرنشان کرد: شعر انقلاب، 2 مولفه کلیدی دارد؛ یکی توحید و دیگری عدالتی که در زیر سایه همین توحید تعریف می‌شود، یعنی عدالت‌خواهی موحدانه.
دکتر بشیری نیز در این زمینه گفت: جنبه توحیدی و مضامینی که با آن مرتبط‌اند از مولفه‌هایی هستند که در شعر انقلاب، مد نظر هستند، اگر شعر انقلاب در خور توجه است، به این دلیل است که رهبر این انقلاب یعنی امام خمینی (ره) از خودش انتقاد می‌کرد؛ همین مساله به شاعران جرات می‌داد تا از مسئولان انتقاد کنند و همین انتقادها بود که به شعر انقلاب، ارزش داد؛ نمونه‌هایی را می‌توان در شعرهای علی معلم یا مرحوم سیدحسن حسینی دید؛ شاعران انقلاب وظیفه مسلمانی خودشان می‌دانستند که از وضع جامعه‌شان انتقاد کنند و آن را به تصویر بکشند.
دکتر مباشری در این زمینه خاطرنشان کرد: شاید بحث توحیدگرایی یک بحث کلی‌تر دارد و آن تغییر محتواست که توحیدگرایی در ذیل آن قرار می‌گیرد؛ بیشترین برجستگی شعر انقلاب در حوزه معناست، در این 3 دهه شعرهایی سروده شد که در پیشینه هزارساله شعر فارسی وجود ندارد؛ مفاهیمی مانند ایثار، ستیز با استکبار با الهام از وقایعی مانند عاشورا و یا سیره امام علی (ع) که بهترین نماد توحید و موحدگرایی است، در شعرهای این سال‌ها دیده می‌شود.
رئیس دانشگاه الزهرا ادامه داد: قبل از انقلاب از کرم امام علی (ع) سخن گفته می‌شد، ولی با اشاره به تغییر محتوایی که به آن اشاره کردیم، بعد از انقلاب از شجاعت و ایثارش صحبت می‌شود؛ نکته دیگر این که شعر انقلاب، شعر فارسی را از چنبره نگاه مادی که پس از مشروطه حاکم شده بود، نجات داد و یک نگرش قدسی به آن داد. تنوع مضامین هم از شاخصه‌های شعر انقلاب است. خود دفاع مقدس مضامین زیادی را وارد این شعر کرده و آن را تبدیل به شعری جهانی کرده است.
وی افزود: شعر انقلاب ادای دین شاعران ما به انقلاب است؛ نکته مهم، وجود و رواج شب‌های شعر است که در این برنامه‌ها بود که شاعران ما بالندگی پیدا کردند و همه این موارد نشا‌ن‌دهنده تغییر محتوا در شعر انقلاب است.
گفتنی است؛ سلسله نشست‌های تخصصی، با موضوع شعر انقلاب اسلامی به همت گروه ادبیات، اندیشه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار می‌شود.
