به گزارش خبرگزاری حوزه،حجت الاسلام والمسلمين احمد مبلغي با اشاره به آسيب ها و آفت هاي  فراروي عزاداري حسینی، گفت: عزاداري حسيني يك پديده اجتماعي باليده در دل تاريخ با ابعاد گسترده و  تاثيرگذاري است كه به صورت استثنايي ميان احساس و انديشه پل زده است، بنابراين بايد از آسيب ها مصون نگه داشته شود.

وی  خاطرنشان كرد: اگر خداي ناكرده غبار آفت ها و آسيب ها، روي عزاداري هاي ما را فراگيرد در چنين شرايطي آنچه كه ضربه مي خورد تفكر حسيني، جامعه شيعي حسيني، منطق قوي، قويم، بسيار متقن واستثنايي عاشورايي است.

استاد حوزه علمیه قم با تاكيد بر این که حفاظت از عاشورا فقط در حفاظت از اصل عزاداري نيست، بلكه در حفاظت  و صيانت از عزاداري در قبال آسيب ها مي باشد، گفت: به همان اندازه كه برپایی عزاداري ضروری است، مصون نگه داشتن آن نیز آسيب های فکری و ساختاری ضروری است.

رییس پژوهشگاه مطالعات تقریبی با طرح ضرورت عاشورایی بودن عزاداری برای عاشورا و لزوم برخورداری عزاداری از کارکردهایی از جنس كاركردهای خود عاشورا، ادامه داد: تمركز صرف بر اصل عزاداري ها بدون شناخت آسيب های آن و کوشیدن برای مصون نگه داشتن این پدیده اجتماعی از این آسیب ها، راهی می گشاید تا عزاداری ها به سمت ایجاد نتايجی در جامعه به پیش روند که منافی و مغایر با اهداف و فلسفه وجودی عاشورا می باشند. 

حجت الاسلام والمسلمين مبلغي تصريح كرد: متاسفانه در معرض آسيب قرار داشتن عزاداري ها، ضريب بالايي پيدا كرده، به گونه اي  كه آسيب ها به راحت، با سرعت و حتي با روندی پیش دونده به سمت نهادی شدن به درون عزاداري های راه  یافته اند.

راه مقابله با آسیب ها

رییس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس با اشاره به اين كه جلوگيري از آسيب هاي فراروي مجالس عزاداري حسيني، بايد در مراحل اوليه شكل گيري اين آسيب ها وارد میدان شد، ابراز داشت: اگر چنين تلاشي صورت نگيرد، اين آسيب ها ممكن است پس از مدتي نهادينه شده و رنگ و لعاب عزاداري اصيل به خود گيرند، در آن صورت مواجهه با آنها بسيار سخت است؛ نمونه ها در این زمینه بسیار است که یک نمونه برجسته آن قمه زنی است که پس از مدتی نهادینه شد و حتی فتواها هم به زحمت از پس این آسیب شکل گرفته بر آمدند.

وي افزود: اين آسيب ها،  گونه هاي متفاوتي دارند و گونه شناسي اين آسيب ها، گام اولي است كه بايد براي مبارزه و تلاش براي قلع و قمع آنها انجام گيرد، مادام كه شناختي از اين آسيب ها به صورت گونه شناسانه و سنخ بندي شده نداشته باشيم، مبارزه با آن ها صرفا به يك شعار و آرزوي غيردست يافتني بدل خواهد شد و عملا راه به جايي نخواهد برد.

اركان جلسات عزاداري

حجت الاسلام والمسلمين مبلغي با بیان این که ما در عزاداري  با سه مقوله محتوا، قالب و صوت مواجه هستيم، یادآور شد: محتوا بايد بيشترين سهم را در جلسات حسيني داشته باشد و قالب هاي احساسي در درجه دوم و قالب ها و آهنگ هاي صوتي نيز در خدمت اين دو باشد.

وی خاطرنشان كرد: متاسفانه در برخي از عزاداري ها، روند مقلوب شده به اين معنا كه آنچه در درجه اول بيشترين سهم را در جلسه دارد، آهنگ ها و مانوردادن صوتي و صدايي است و در درجه دوم قالب هاي احساسي و در نهايت اگر چيزي بماند انديشه است كه در موارد زيادي وجود ندارد.

این محقق و پژوهشگر حوزوی خاطرنشان كرد: جلسات حسيني از سه عنصر برپايي جلسات عزاداري، مخاطبان حاضر در اين جلسات و مداح تشكيل شده است؛ ما امروز به بركت امام حسين(ع) و انقلاب اسلامي مشكل مخاطب و برگزاري جلسات، نشست ها و عشق و شور حسيني نداريم، ولي مشكلي كه وجود دارد در اداره اين جلسات است.

 وي ادامه داد: در اين مثلث، ضلع سوم يعني اداره كنندگان دچار اشكال است؛ چرا كه اداره كنندگان جلسات گاه مداحان هستند، در اين كه مداحان بايد باشند و وجودشان هم به صورت جدی ضروری است، شكي وجود ندارد، ولي به شرط اين كه جاي عالمان و فرهيختگان و همه فرصت اداره جلسه را در اختيار نگيرند.

استاد حوزه علمیه قم با بیان این که مداحان فقط به نقش خود اكتفا كنند و نقش عالمان كه مربوط به توليد انديشه حسيني است را برعهده نگيرند، گفت:  اگر اين نقش را مداحان برعهده گرفتند در این صورت، آنچه توليد مي شود از درون آن غلو، سطحي انديشي و تحريف تاريخ واقعه عاشورا، حرف هاي سخيف تراوش مي كند و اين يك انحراف بزرگ در جلسات عزاداري است.

وي یادآور شد: اصولا اگر اداره كنندگان جلسات عزاداري، انسان هاي فرهيخته و عالم حوزوي و يا دانشگاهي عالم وآشنا به تاريخ نباشند در معرض فروافتادن به غلو قرار دارند چرا كه غلو ناشي از جهل و مولود احساسات صحنه گردانانه است به اين معنا كه طرف براي اينكه همه را با خود همراه كند ناچار به غلو است تا بهتر بتواند اين صحنه را بيارايد.

حجت الاسلام والمسلمين مبلغي خاطرنشان کرد: در چند دهه گذشته، مداحان جايگاه عالمان و مجالس عزاداري را برخي در مواردي گرفتند و اين ناشي از منشاء بروز غلوهايي شد که مشكلاتي را در پی آورد و هزينه هاي سنگیني براي شيعه ايجاد کرد.

صحنه گردانی های عزادارانه

وي با تقسیم عزاداری‌ها به دو دسته "صحنه گردانیِ در خدمت عاشورا" و " صحنه گردانیِ در خدمت صحنه گردانی " گفت: صحنه گردانیِ در خدمت صحنه گردانی از اوصافی همچون: به طول انجامیدن، مانور صدا و صوت بودن، محل أدا و اطوارهای افراطی قرار گرفتن،  مصادره احساسات حسینی به نفع صحنه گردان ، لغزیدن کلمات بر سطحی از مضامین بی محتوا و یا کم محتوا و .... برخوردار است.

مصادره احساسات حسینی!

رییس پژوهشگاه مطالعات تقریبی ابراز داشت: مصادره احساسات حسینی از سوی صحنه گردان به این معنا است که تلاش اداره كننده جلسله بر كشاندن احساسات حسيني به سمت خود و صحنه گرداني است که اصالت را به آن می دهد، به بیان دیگر بخشي از مداحان به دنبال يك صحنه گرداني طولاني، خلاف عادت و غيرمعقول هستند و طبیعی است که براي طول دادن جلسه خود، بايد مخاطب را جلب كند و از آنجا كه مخاطب داراي احساسات حسيني است مداح آن را به سود خود مصادره مي كند و از این احساسات برای قوام دادن و به آخر بردن جلسه مدد می گیرند. آنچه در این میان گم می شود هدف و روح تفکر و منطق عاشورایی است.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی تاکید کرد: در عزاداري حسيني بايد احساسات به سمت شکل گرفتن توجه عميق تر به راه و انديشه امام حسين (ع) سوق داده شود، نه به سمت صحنه گرداني كه در يك جلسه شكل مي گيرد و در همان جلسه به پايان مي رسد، در چنين صورتي احساسات حسيني نتيجه آن فقط برپا داري جلسه اي است با شروع، زمان و پايان خاص،  اين يعني: دادنِ یک چهره سطحی به احساسات حسینی، احساساتی که می توانند و باید كاركردهاي عظيم و تاريخ ساز داشته باشند و احساساتی که جاذبه های استثنایی آن می تواند انسان را فارغ از این که به چه دینی وابسته است، تحت تاثیرقرار دهد.

این محقق و پژوهشگر حوزوی خاطرنشان كرد: احساسات حسيني بايد راه به جامعه ببرد و جامعه را رنگي حسيني بخشد و زندگي را از وضعيتی ايستا به وضعيتی پرتكاپو، و از حالتی کم معنویت به حالتی پرمعنا و از وضعیتی سطحی اندیش به دنیایی پر از انديشه هاي بلند سوق دهد، نه آن که خود نوعی از سطحی اندیشی را که شکننده تر است، شکل دهد؛ سطحی اندیشی که رنگ دینی به خود می گیرد ومحتوای آن غلو و گاه کفر است.

  وي با اشاره به اين كه تمام كاركردهاي  اين احساسات در به پايان آوردن يك جلسه  و در يك زمان خاص، خلاصه شود اين يك آسيب بزرگ است و چون چنين كاركرد و تشديدي براي احساسات مطالبه مي شود، عملا به ضد خود بدل مي شود، گفت: در بسياري از جلسات، مداح فقط از باب انجام وظيفه در موارد زياد جلسه را به پايان مي برد و عملا آن تشديد احساس انجام نمي گيرد؛ بلكه احساس توقف و جمود پيدا مي كند و اين آسيب بزرگی است.

زبان حال گویی و مشکلات آن

حجت الاسلام والمسلمين مبلغي با بیان این که ارائه زبان حال یک تکنیک مهم و هنر بزرگ است به شرط آن که حقيقتا زبان حال باشد، يعني آنچه در عاشورا موجود بوده است را به زبان حال درآوريم، ادامه داد:  متاسفانه برخي زبان حال هايي كه امروزه وجود دارد از دو مشكل بزرگ رنج مي برد: يكي اينكه زبان حال گویی ها دست ساخته ذهن خود مداح است و برآمده از دل عاشورا،  و بيان كننده حال واقعي عاشورا و مبتني بر تحليل عاشورا نيست.

رییس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس خاطرنشان كرد: زبان حالي كه  ساخته غيرعالم و غيرمطالعه كننده نسبت به عاشورا و بدون مطالعه و تحليل باشد زبان حال خود ما و نگاه ما مي باشد و در چنين زبان حال هايي، عاشورا وارونه جلوه داده خواهد شد و حداقل حقايق عاشورايي نيز ارائه  و آشكار نمي شود.

وي ادامه داد: پاره اي از صحنه گرداني هاي مداحي، غلبه دادن تکنیک "زبان حال" بر واقعه گویی عاشورایی است.  اگر مداح و يا روضه خوان بتواند زبان حال شخصيت هاي عاشورايي را از امام حسين(ع)  و اهل بيت عصمت و طهارت(ع) و زبان حال دشمن را به خوبي ارائه و حال واقعي موجود در صحنه عاشورا را با بهره گيري از تكنيك زبان حال، ارائه و عرضه كند كار بزرگي كرده است.

حجت الاسلام والمسلمين مبلغي با اشاره به اين كه زبان حال هاي ما گاهي تك بعدي و يكسو نگرانه و تماما بر جنبه هاي احساسي متمركز شده است، گفت: از مولفه هاي صحنه گرداني هاي جلسات عاشورايي، همين زبان حال است كه اصولا نبايد بيشترين فضاي جلسه حسيني را به احساس بدهد و بلكه بايد بیشتر به نمك جلسه بدل شود.

وي تاکید کرد: جلسه روضه و مداحي باید عمدتا بر نقل تاريخ به صورت مستقيم تمركز كند و زبان حال به عنوان مكمل، متمم و بخش هاي ناگفته اي كه از اين رهگذر مي توان ارائه كرد، در پیش گرفته شود؛ در حالي كه اكنون برعكس شده و واقعه تاريخي بيان نمي شود و بيشتر زبان حال است.

استاد حوزه علمیه قم با اشاره به این که مشکل دوم زبان حال گویی این است که بيشتر زبان حال های احساسي است، گفت: هر چند در صحنه عاشورا، احساس در اوج بوده است ولي  آنچه در عاشورا گذشته، تنها احساس نبوده است.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی ادامه داد: واقعیت این است که به دلیل ظلم بی نظیرِ وارد آوردن خراش بر عواطف اهل بیت (ع) در روز عاشورا  و مجروح کردن قلب آنان در این روز در بالاترين سطح خود، احساس به یک بعد غیر منفک از عاشورا بدل شده است؛ ولی چرا باید از این اندیشه که اصل برای امام حسین (ع) بوده فراموش شود یا در حاشیه قرار گیرد.

وی خاطرنشان كرد: پا به پاي احساس در روز عاشورا، يك كرامت، انديشه ، رويارويي فكر و محتوا،  پيام هاي عظيم عقل مدار و محتوا مدار ترسيم شده است، امام حسين (ع) در صحنه هاي عاشورايي از يك طرف با كوله باري از احساس و عاطفه و از سوي ديگر با تمرکز جدی بر ارسال پيام هاي ديني عظيم و انديشه اي بنيان برانداز نسبت به ظلم حاضر مي شدند.

رییس پژوهشگاه مطالعات تقریبی با اشاره به اين كه عزاداري از بعد بسيار بالاي احساسي برخوردار است، گفت: ویژگی احساسات حسینی در این است که با خود چشمانی دوخته شده به انديشه های اصیل دارد. به زبان دیگر احساسات حسینی پديده ای استثنایی است که دائما به سمت انديشه پل می زند. از این جهت داراي كاركردهاي اجتماعي است و قادر است نقش هاي تاريخ ساز ایفا کند و اين اصل ماهيت عزاداري حسيني است.

اشتبا هات برخی مداحان!

رييس مركز تحقيقات اسلامي مجلس ابراز داشت: متاسفانه این پدیده بی نظیر بعد انديشه اي عزاداري به شدت لطمه خورده است؛ چرا كه برخی مداح ها از یک طرف در احساسات حسینی دست کاری کرده اند و از طرف دیگر جلسات را به دور از انديشه هاي عاشورايي شكل می دهند و يا اصولا جلساتی فاقد انديشه می گیرند.

حجت الاسلام و المسلمين مبلغي افزود: اگر گاه انديشه هايي در جلسات عزاداري ارائه مي شود سطحي انديشي هايي است كه يك فرد از خود براي گرم كردن جلسه در ارتباط با عاشورا، بروز مي دهد.

وي ادامه داد: هميشه در عزاداري ها، يك پل ميان انديشه و احساس  برقرار بوده كه به سرعت مخاطب و عزادار حسيني از احساس به سمت انديشه مي رفته و از انديشه به سمت احساس مي آمده است و موازنه اي بين انديشه و احساس همواره برقرار بوده است، ولي اين پل، امروز در بسياري از جلسات حسيني خراب شده و جلسات صرفا احساسی آنهم به صورتی ویژه در آمده است.

  این محقق و پژوهشگر حوزوی تصریح کرد: اگر بخواهيم امروز عاشورا داراي تاثيرات شگرف و شگفت در جامعه ما و تمام جهان باشد، بايد خطوط قرمز عزاداری ترسيم و تعيين گردد.

مداحان جاي عالمان را نگيرند

وي تاكيد كرد: مداحان جاي عالمان و فرهيختگان را در تبيين تحليل و تبيين انديشه هاي عاشورايي نگيرند و مداحي تعريف درستي پيدا كند و در يك روند، چارچوب  درست به پيش رود تا عاشورا لطمه نخورد.

رییس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس با تاکید بر این که امروزه كه همه امكانات رسانه اي و مجازي فراهم است، گفت: نهضت عاشورا مي تواند به عنوان يكي از بزرگترين عوامل تاثيرگذار در انديشه و احساس نقش مهمي در  تقويت دين مداري، سالم سازي و پاك كردن انديشه ها، نگاه ها و فضاهاي جهاني برعهده داشته باشد ولي به شرط اينكه ما از وضعيت فعلي عبور كنيم.

نفوذ عاشورا به درون مسيحيت

این محقق و پژوهشگر حوزوی ادامه داد: نبايد فراموش كنيم كه نهضت عاشورا قبلا در خلاء فضاهاي مجازي، با فرصت هاي كم به درون مسيحيت، جوامع بودايي راه يافته و تحولات شگرفي ايجاد نمود؛ به گونه اي كه بسياري از مصلحان و بزرگان، شيفته عاشورا شده و تمام  موانع نفوذ انديشه از درون اسلام به غير اسلام با نام امام حسين (ع) و با طرح و انديشه حسيني شكسته شده و به آنجا راه يافت.

حجت الاسلام والمسلمين مبلغي گفت: مشكل ديگر در عزاداري نوع عزاداري است، كه نوع عزادري بايد عقلايي باشد و متاسفانه در مواردي مانند قمه زن عقلايي نيست، يعني ما با عزاداري مي خواهيم نهضت عاشورا را به درون جامعه  ببريم و جامعه انساني امروز را با عاشورا آشنا كنيم، حال اگر به نوعی از عزاداري دست زدیم که جامعه امروز از آن متنفر است و فرار كند این فرار به فرار از امام حسین می انجامد و افكار ديگري را نسبت به عاشورا شكل می دهد و به خود امام حسين (ع) ضربه مي زند.

بر اساس اعلام روابط عمومی مرکز تحقیقات مجلس، وي در پایان افزود: وقتي ما به اين نوع از عزاداري هاي سطحي متوسل شويم دشمنان و شبهه افكنان مي گويند اينها عقلايي فكر نمي كنند. امثال قمه زني جز جهالت پروري و اقناع روح جاهلانه و به شدت دور از كربلا و پيام هاي لطيف انساني و انسان ساز عاشورا چيزي در برندارد.