امروز دوشنبه هجدهم شوال برابر است با سالروز رحلت عالم برجسته شیعی ابن ادریس حلی- اعلی الله مقامه الشریف.

بزرگ‌مردی که صفحات زندگی اش سرشار از نور، سرور، شور، شعور و عشق و هستی است.

مردی از تبار بزرگانی که کیمیای وجودشان، خاک را زر می نمود و به نظری و جان و جهان آدمیان را دگرگون کرده و ملک وجودشان را از دوزخ خودپرستی و غفلت به پردیس محبت و رستگاری و عبودیت قرین کرده و منقلب می‌نمودند. چه آنان که خاک را به نظر کیمیا کنند****آیا شود که گوشه چشمی به ما کنند

عالمانی که دل به یار و پا به کار داده و از تبار ایمان شدند و در این میان، تلألو کوششان تا قرن‌ها و نسل‌های متمادی، ماندگار و جاودانه شد تا به ما رسید و اینک این ماییم جرعه‌نوشان خوان پرکرامت آن رادمردان عرصه ایمان و معرفت.

نام بلند و یاد خاطره انگیز عالم جلیل القدر محمد بن احمد بن ادریس بن حسین بن قاسم بن عیسی حلّی عجلی ملقب به "فخرالدین" و مکنی به"ابوعبدالله" که در سال 543 هـ .ق قدوم مبارک و پربرکتش را به جهان خاکی نهاد، هماره یادآور برترین و زیباترین جلوه های عظمت انسانی است.

او که از بزرگان و برجستگان عرصه علوم و معارف اسلامی و خاصه فقه اهل بیت عصمت و طهارت(ع) بود، سالهای حیات طیبه‌اش در بنا نهادن یک ساختمان فکری و اسلوب متقن و مبتکرانه، خاصه در فقه شیعی، به کار رفت و توانست یک جریان فکری عمیق و جدی در این عرصه پایه گذارد.

از یادگارهای ارزشمند ایشان کتاب سرائر است که معروف‌ترین و مهم‌ترین کتاب ابن ادریس نیز می‌باشد، هم به لحاظ متن علمی و هم به جهت اصلاح و جریان سازی در حوزه فقه اسلامی و همچنین توجه جدی‌ای که به حوزه حدیث در معارف دینی دارد.

حقیقت آن است که ابن ادریس حلی با این اثر و نیز سایر نوشتارهای عالمانه خود، تلاش و مجاهدتی کم‌نظیر را در حوزه اندیشه اسلامی و احیای مواریث معارف اهل بیت(ع) به انجام رساند که گام بلندی در راه به ظهور و بروز رساندن قدرت اندیشگی و توانایی اجتماعی علوم و معارف اسلامی خاصه در حوزه اندیشة شیعی و معالم اهل بیت عصمت و طهارت(ع) به شمار می رود.

*ابن ادری در کلام دیگران

قاضی نور الله شوشتری درباره عظمت شخصیت علمی ابن ادریس حلی می گوید: "در اشتغال فهم و بلند پروازی، از فخر الدین رازی پیش و درعلم فقه و نکته پردازی از محمد بن ادریس شافعی در پیش است. کتاب سرائر که از جمله مصنفات شریفه اوست، در دقت فهم و کثرت او، دلیلی ظاهر و برهانی باهر است و او را بر تصانیف شیخ اجل ابوجعفر طوسی، ابحاث بسیار است و در اکثر مسایل فقهی او را خلافی یا اعتراضی و یا استدراکی هست."

*محدث نوری

محدث نوری نیز با اشاره به شهرت علمی و تأییدات تندیشگی ابن ادریس از سوی برجستگان خرد می گوید: "ابوعبدالله محمد بن احمد بن ادریس عجلی حلّی عالم بزرگوار و معروفی است که بزرگان فقها در اجازه‌های خود به عظمت مقام علمی، فهم و دقت او اعتراف کرده‌اند و او را ستوده‌اند."

*از نگاه شهید مطهری

متفکر شهید استاد مطهری نیز با اشاره به اسلوب علمی و شیوه و منشر تحقیقات ارزشمند و سترگ ابن ادریس یاداور می شود که: "ابن ادریس حلی از فحول علمای شیعه است... و به حریت فکر معروف است. صولت و هیبت جدّش، شیخ طوسی را شکست و... ابن ادریس با این عمل خود اولاً ثابت کرد که از ضمیری آگاه برخوردار است و نیاز عصر خویش را درک می‌کند. ثانیاً ثابت کرد که از موهبت شجاعت عقلی و ادبی بهره‌مند است او از کسانی نیست که فقط نیاز را احساس کند، ولی جرأت اقدام را نداشته باشد. با جرأت و جسارتی کم نظیر این گام خطیر را برمی‌دارد."

*در کلام علمای اهل‌سنت

اما نه تنها علما و بزرگان شیعه، بلکه اندیشمندان برجسته اهل تسنن نیز به این عظمت علمی اذعان و اعتراف دارند. آنچنان که ابن فوطی، عالم برجسته سنی می گوید: "فخر الدین ابو عبدالله محمد بن ادریس بن محمد عجلی حلّی، فقیه شیعه از فضلاء و فقهای شیعه و دانایان اصول شریعت است."

و هم چنین ابن حجر عسقلانی از علمای به نام اهل‌سنت درباره شخصیت ابن ادریس معتقد است: "محمد بن ادریس عجلی حلّی فقیه شیعه و دانشمند بزرگ آنان است. او راست تصانیفی در فقه امامیه، شیعه در زمان وی دانشمندی چون او را نداشتند."

از جمله آثار علمی ابن ادریس می توان به کتابهایی نظیر مستطرفات سرائر، مختصر التبیان، التعلیقات، حاشیه صحیفه سجادیه، طب و استشفاء، رسائل ابن ادریس و رساله‏ای در ناصب و سرائر، مسائل ابن ادریس، جوابات المسائل، خلاصه الاستدلال و مناسک، اشاره نمود.

این عالم ربانی در تاریخ هجدهم شوال سال 598 قمری در سن 55 سالگی در شهر حله به دیدار یار رفت. مقبره آن عالم ربانی برای شیعیان دیار حله همچون نگینی بر انگشتری محبت و ارادت آنان می درخشد و خلوت انس رهپویان راه عشق به نور علم و حقیقت ایمان است.

گرامی باد یاد و خاطره این مرد دین پرور و جلوه تام و تمام عظمت ایمان و نور تابان علم و عمل.

درود خدا بر او و بر همه عالمان حقیقی و راهیان راه معنویت و اندیشه دینی.