سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه»، حضور علمای اسلام در عرصه های مختلف سیاسی اجتماعی جامعه، منشاء بروز و ظهور تحولاتی شگرف در تاریخ اسلام و عاملی مهم در حفظ و حراست از دین و آیین اسلامی ، تمامیت ارضی و امنیت بلاد اسلامی بوده و هست.شواهد بسیاری به روحیه حماسی و اهتمام فقهای شیعه به مسائل اجتماعی و سیاسی در طول دوره اسلامی دلالت دارد.

«رساله جهادیه» مجموعه ای است از فتاوای علمای شیعه در حکم جهاد علیه روس ها،این احکام زمانی صادر شد که حکومت وقت ایران توان مقابله با تجاوز و ظلم روس ها علیه ملت ایران را نداشت و از طرفی، مشروعیت

جنگ نیز از نظر مردم مورد سوال واقع شده بود.بنابراین ورود علما به این موضوع و صدور فتوای جهاد، جانی تازه به صف مبارزان علیه روس ها بخشید.

در بخش درآمد بر این کتاب،مجید غلامی جلیسه چنین می نویسد:با گذشت حدود دویست سال از ظهور صنعت چاپ فارسی در ایران، این صنعت، در تکامل و رسیدن به شکل کنونی مسیری طولانی طی کرده و در این مسیر، بزرگان بسیاری همت و تلاش را سرلوحه خود قرار داده و با نگاهی علمی و دقیق به این صنعت در صدد رشد آن بوده‌اند.

زمانی که ایران در گیر جنگ با روس‌‌ها بود، عباس میرزای ولی‌عهد، کمر همت بست تا به هر طریق ممکن این صنعت را در ایران برپا نماید و گسترش دهد، و طی چندین دهه جنگ و رفت و آمدهای سیاسی و مذاکره با روس‌ها همواره در صدد انتقال این صنعت به ایران بود تا آن که توانست اولین دستگاه چاپ را از امپراتوری روس گرفته به تبریز بیاورد و با جسارت تمام اولین کتابی را که با همین دستگاه، چاپ و انتشار داد «رساله‌ جهادیه» علیه روس‌ها، حکم به جهاد دهد.

این کتاب با مرکب مشکی و عاری از هرگونه آرایه و تصویر چاپ شده البته در بعضی صفحات، نام فتحعلی شاه و شاهزاده عباس میرزا، به رنگ طلایی خوشنویسی شده است. نکته دیگر اینکه هرچند زبان متن کتاب، فارسی است، ولی عباراتی به زبان عربی مانند آیات و احادیث نیز به متن وارد شده که گویی بعدها به منظور درست خوانی، با رنگ مشکی و در معدود صفحاتی به رنگ سرخ، بر روی این عبارات زیر و زبر گذاشته شده است. به بیان دیگر در این کتاب هیچ‌گونه علایم هجایی و یا اعراب گذاری چاپی دیده نمی شود.

*آغاز چاپ

در دیباچه این کتاب آمده است برخلاف تصور عموم مردم که چاپ را اختراع گوتنبرگ می دانند، این صنعت برای اولین بار در شرق و درچین متولد گردید، مسلمانان نیز از طریق ارتباط با شرق از مصارف گوناگون این صنعت آگاهی یافتند و با به بکار گیری الواح چوبی و چاپ بر روی پارچه و کاغذ در اواخر قرن سوم هجری قمری در مشرق اسلامی و اندلس به شیوه چینیان، کتاب هایی چاپ می کردند به گونه ای که بیش از 50سند کشف شده در نزدیکی فیوم مصر، متعلق به سال های 278تا751 ه ق با قالب های چوبی بر روی پوست، کاغذ و پارچه می‌باشد که این اسناد اکنون در کتابخانه های قاهره ، برلین، موزه بریتانیا و دانشگاه کمبریج موجود است.

*اولین چاپ کتاب، به زبان عربی

بعد از فتح اندلس به وسیله طارق بن زیاد، مسیحیان اروپا، تمایل زیادی به شناخت مسلمانان پیدا کردند و از ابتدای قرن نهم میلادی سعی و تلاش بیشتری جهت یادگیری آداب و علوم مسلمانان به خرج دادنداز اواخر همین قرن بود

که ترجمه آثار ارزشمند اسلامی را به زبان لاتین آغاز نموده و بسیاری از راهبه های مسیحی علی رغم مخالفت کلیسا عمر خود را صرف یادگیری زبان عربی و ترجمه آثار اسلامی به زبان لاتین می کردند.

اهتمام اروپایی ها در شناخت علوم مسلمانان تا آنجا پیش رفت که در برخی از دانشگاه های اروپایی به جهت مطالعه آثار بزرگانی چون ابن سینا، ابن رشد، خواجه نصیرالدین طوسی و ....به آموزش زبان عربی اقدام کردند و دربرخی از شهرهای ایتالیا بازرگانان در معاملاتشان با مسلمانان به زبان عربی گفت و گو می کردند.

در هرصورت اروپاییان، ناچار بودند چاپ به زبان عربی را توسعه دهند، چرا که عمده هدف آنها درخصوص استفاده از این صنعت، انتشار کتاب های دین مسیحیت بوده است.

*چاپ اولین کتاب عربی در اروپا

اولین کتاب عربی در اروپا به تاریخ12سپتامبرسال1514 میلادی در فانو که شهر کوچکی در جنوب ایتالیا می باشد با نام«صلاة السواعی» منتشر گردید،این کتاب خود محتوای دعاهای هفتگانه ای بود که کشیشان در طول شبانه روز می خواندند.دعاها با توجه به ادعیه کلیسای اسکندریه به نگارش درآمده بود و بعد از نگارش این اثر بود که رسما صنعت چاپ وارد دنیای اسلام گردید.

از قائم مقام فراهانی تالیفاتی به دست رسیده که از آن جمله می توان به «رساله جهادیه»، «اثبات نبوت خاصه » و«حکایت روسیه»، اشاره کرد.

لازم به ذکر است، «رساله جهادیه» درحقیقت خلاصه ای از کتاب«احکام الجهاد و اسباب الرشاد» می باشد که مولف آن را به نگارش درآورده است.

این کتاب با تقریظ "پروفسور اولریش مارزلف" و با مقدمه ای از "مجید غلامی" و "محمد جواداحمدی نیا " در176صفحه توسط انتشارات عطف به چاپ رسیده و در دسترس علاقه مندان قرار دارد.