حجت الاسلام و المسلمین جواد باغبانی آرانی، عضو هیئت علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) ومولف کتاب"اپوکریفای عهد عتیق"؛" درگفت وگو با سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه» به بررسی آداب و رسوم مسیحیان در گرامی داشت کریسمس و تحلیل مسیحیت"و " ‎مسیحیت از لابلای متون " پرداخته است.

وجه تسمیه کریسمس

کریسمس در حقیقت مخفف Christes maesse که maesse به معنای جشن و Christes نیز به معنای مسیح است و جمله کامل آن «جشن تولد مسیح» می باشد؛ بنابر این وجه تسمیه این روز بمناسبت تولد حضرت مسیح است که معمولاً از قرن چهارم به بعد، مسیحیان تولد حضرت عیسی را بیست و پنجم دسامبر می‌دانند، البته مسیحیان کشور خودمان یعنی ارمنی‌ها، ششم ژانویه را کریسمس می‌دانند.

برخی از آداب و رسوم مسیحیان در گرامی داشت کریسمس

 برای گرامیداشت کریسمس، مسیحیان از «چهار یکشنبه» قبل از کریسمس تدارک برگزاری عید را آغاز می‌کنند.

این چهار هفته دوره ای بنام Advent به معنای آمدن و یادآور تولد حضرت مسیح است. اخیراً مسیحیان از دوره Advent به یاد آمدن مجدد عیسی مسیح تعبیر می‌کنند.

کلیسای کاتولیک که بزرگترین کلیسای مسیحیت نیز هست، سال عبادی را از ابتدای Advent آغاز می‌کنند. همانطوری که سال عبادی مسلمانان از ماه رمضان شروع می‌شود.

 کریسمس در میان اعیاد مسیحیان از برجستگی ویژه ای برخوردار است، حتی کسانی که خیلی اعتقاد به کلیسا ندارند و به کلیسا نمی روند، این روز را خیلی مهم می‌دانند و در منزلشان درخت کاجی دارند و با چراغهای رنگی آن را تزیین می‌کنند و این روز را گرامی می‌دارند.

مسیحیان یک هفته بعد از عید کریسمس جشن اول ژانویه را دارند. هفت روز پس از کریسمس جشن اول ژانویه است. به این معنا هر روزی از ایام هفته که از کریمس مساوی بشود، همان روز در هفته بعد اول ژانویه است.

مثلاً اگر کریسمس روز پنجشنبه باشد، پنجشنبه هفته بعد اول ژانویه است تقریباً برابر با دهم یا یازدهم دیماه آغاز سال میلادی است و جنبه دینی اول ژانویه از کریسمس کمتر است و بیشتر جنبه ملی دارد، چرا که آغاز سال مسیحیان است.

عید پاک

البته شاید مهمترین عید مسیحیان عید پاک باشد پیروزی حضرت عیسی بر مرگ و برخاستن او از میان مردگان است.

 مسیحیان معتقدند حضرت عیسی در عصر جمعه به صلیب کشیده شد و غروب جمعه از صلیب پایین کشیده شده و در قبر قرار گرفت و صبح یکشنبه حضرت عیسی از قبر برخاست و از میان مردگان به آسمان صعود کرد و این روز را که روز بسیار مهمی برای مسیحیت هست عید پاک می‌گویند؛ عید پاک با عید پسح (در عربی: فصح) با ضیافت بهاری یهود برای نجات و رهایی نیز مرتبط است. این عید که نام آن در زبان عبری (pesah) و به زبان یونانی و لاتین، (pascha) می‏باشد، برابر با بزرگداشت سالروز رستگاری بنی­اسرائیل می‏باشد.

اسلام و عید پاک

اساس این عید از جهت ما مسلمین مخدوش است و ما به گفته قرآن کریم اعتقاد داریم، حضرت عیسی به صلیب کشده نشده است. در قرآن کریم سوره نساء می‌فرماید: «وَقَوْلِهِمْ إِنَّا قَتَلْنَا الْمَسِيحَ عِيسَى ابْنَ مَرْيَمَ رَسُولَ اللَّهِ وَمَا قَتَلُوهُ وَمَا صَلَبُوهُ وَلَكِنْ شُبِّهَ لَهُمْ وَإِنَّ الَّذِينَ اخْتَلَفُوا فِيهِ لَفِي شَكٍّ مِنْهُ مَا لَهُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِلَّا اتِّبَاعَ الظَّنِّ وَمَا قَتَلُوهُ يَقِينًا (157) بَلْ رَفَعَهُ اللَّهُ إِلَيْهِ وَكَانَ اللَّهُ عَزِيزًا حَكِيمًا (158)» (النساء:157-158)؛ عیسی نه به صلیب رفت و نه کشته شد، بنابراین ما چنین اعتقادی نداریم ولی به هر حال مسیحیان این اعتقاد را دارند.

 به اعتقاد مسیحیان عید پاک نخستین یکشنبه بعد از نخستین بدر ماه پس از اعتدال ربیعی است که عید پاک مسیحیان است.

 در سال 325 م، شورای عمومی کلسیای شهر نیقه (در شمال غربی ترکیه امروزی) با حضور قسطنطین و تعداد 318 نفر از علمای مسیحی تشکیل شد. در این شورا، شرایع مسیحیت به تصویب رسید. یکی از مصوبات این شورا، این بود که سال شمسی برای «امور و مقاصد عمومی» و سال قمری برای تعیین بعضی از اعیاد و برگزاری امور دینی مثل روز «عید پاک» و غیره به رسمیت شناخته شود.

 نام دیگر عید پاک، عید پسح هست؛ یهودیان یا نژاد بنی اسرائیل این روز را جشن می‌گیرند و در طول یک هفته از شانزدهم تا بیست و یکم ماه نیسان عبری چنین جشنی برگزار می‌شود و در برخی از سالها عید پسح یهودیان با عید پاک مسیحیان تطبیق پیدا می‌کند در شب این عید، مسیحیان احیا دارند، کتاب مقدس می‌خوانند و عشاء ربانی را اجرا می‌کنند و یک جستجوی نمادین از جسد حضرت عیسی دارند و جنبه عبادی دارد و چند روز قبل از عید پاک را بمناسبت شام آخر حضرت عیسی گرامی می‌دارند، چراکه؛ اعتقاد دارند حضرت عیسی قبل از اینکه به صلیب کشیده شود به شاگردان خود شامی داده است که هنگام غروب پنجشنبه قبل از روز «عید پاک» شام آخر را برگزار می‌کنند.

در عصر جمعه که اعتقاد دارند حضرت عیسی به صلیب کشیده شده است مجدداً مراسمی دارند و غروب شنبه تا صبح یکشنبه به مناسبت رستاخیز و بازگشت حضرت عیسی به زندگی تازه جشن می‌گیرند. یعنی بخشی از عید پاک همراه با عزاداری و بخشی از آن همراه با جشن است.

جمعه خوب در آیین مسیحیت

روزی است که در آن مسیحیان مراسمی را به یاد آنچه به صلیب کشیده  شدن مسیح می نامند در نقاط مختلف جهان برگزار می‌کنند. این مراسم از فرهنگ مردم در جاهای مختلف تاثیر گرفته‌است.

جمعه خوب، یک رویداد مهم در مسیحیت است، نشان دهنده فداکاری‌ها و از خودگذشتگی‌ها و درد و رنج در زندگی عیسی مسیح است. آنچه مصلوب شدن مسیح می دانند، اوج تعدادی از حوادث در هفته مقدس است، از جمله: بازگشت پیروزمندانه عیسی مسیح به بیت المقدس در یکشنبه نخل، شستن پاهای شاگردان توسط مسیح و شام آخر عیسی مسیح در پنجشنبه عذاب و رنج.

روز شنبه پس از جمعه نیک، شنبه مقدس و یکشنبه دو روز پس از جمعه نیک؛ عید پاک است.

بسیاری از مسیحیان در مراسم خاص کلیسا شرکت می‌کنند یا نماز و دعا می‌خوانند. برخی از مردم نیز روزه می‌گیرند و یا در این روز از خوردن گوشت پرهیز می‌کنند.

بسیاری از مسیحیان در بعضی نقاط، نمایش و بازی در هوای آزاد را برای به تصویر کشیدن آخرین روز و ساعات از زندگی عیسی مسیح برگزار می‌کنند. جمعه نیک روز غم و اندوه‌است، که در آن کلیساها خالی و تاریک است. مراسم در بعد از ظهر ارائه می‌شود. بسیاری از کلیساها، یک نوشیدنی تلخ تهیه شده از برگ، سرکه، و مواد تشکیل دهنده دیگر دارند. این نوشیدنی برای چشیدن همگان بعد از مراسم مهیا می‌باشد.

آیا 25 دسامبر تولد حضرت مسیح می باشد؟

اینکه بیست و پنجم دسامبر در واقع تولد حضرت عیسی باشد، محل اختلاف است، یکی از ایرادهایی که مستشرقین یا دانشمندان غربی به ما می‌گیرند این است که مسلمانان در میلاد پیامبر اکرم(ص)اتفاق نظر ندارند، اهل تسنن می‌گویند؛ دوازدهم ربیع الاول و شیعیان می‌گویند؛ هفدهم ربیع الاول لذا در تاریخ تولد پیامبر اکرم ایجاد شبهه می‌کنند حال آنکه این تردد در زاد روز وسالروز تولد حضرت عیسی در جهان مسیحیت نیز مشاهده می شود.

آیا تولد حضرت عیسی همین تاریخ میلادی است که قرار گرفته است؟

بنده عرض می‌کنم، از هشت روز قبل از شروع سال میلادی تا دوازده روز بعد از سال میلادی در برگزاری میلاد حضرت عیسی اختلاف نظر دارند و بعد در یک مقطع زمانی یک روز خاص را قرارداد کرده اند. راجع به روز تولد حضرت عیسی اقوال مختلف وجود دارد. مثلاً برخی مسیحیان همین بیست و پنجم دسامبر را قبول دارند و برخی ششم ژانویه را قبول دارند، مثل ارمنی های کشورمان، اگر بخواهم به این مطلب اشاره دقیق تری داشته باشم کلمنت اسکندری[1] که یکی از آباء کلیسا هست، وقتی در مورد زادروز تولد حضرت عیسی بحث می‌کند، ایشان می‌گوید؛ در روزگار ما پیرامون زادروز حضرت عیسی چند قول وجود دارد که برخی می‌گویند، نوزدهم آوریل و برخی می‌گویند بیستم ماه می، برخی ششم ژانویه و برخی بیست و پنجم دسامبر می‌گویند که از قرن چهارم بعنوان زادروز حضرت عیسی بیست و پنجم دسامبر قرارداد شده است، جالب اینکه این روز قبل از ظهور مسیحیت روز تولد خورشید یا میترا بوده است و مسیحیان روز تولد حضرت عیسی را روز تولد میترا قرار داده اند لذا مولف کتاب بسیارجالب «العقائد الوثنیة فى الدیانة النصرانیة» از قول دانشمندان غربی اثبات می‌کند مسیحیان اعتقاداتی مثل تثلیث و تجسد و فداء و بحث کفاره گناهان و حلول روح القدس را از مشرکین گرفته اند و به تطابق زادروز عیسی مسیح با تولد میترا اشاره کرده که این نشان می‌دهد، مسیحیت به خورشید پرستی و مهر پرستی اهمیت داده است یکی از برجسته ترین روزهای خود را که تولد پیامبرشان است، پیامبری که اعتقاد دارند خداست، با تولد مهر برابر کرده اند.

بنابر این هم در مورد زادروز تولد حضرت عیسی و هم سالروز تولد حضرت عیسی میان مسیحیان اختلاف زیادی وجود دارد.

مکان تولد حضرت مسیح (ع)

نکته دیگر «راجع به مکان تولد» حضرت عیسی است بحث زیادی پیرامون آن وجود دارد. برخی از انجیل‌ها مثل انجیل متی و انجیل لوقا تولد حضرت عیسی را «بیت لحم» می‌دانند. انجیل «مرقوس و یوحنا» از محل تولد سخنی نگفته و مستقیم به سراغ شهر ناصره رفته اند. البته همه مسیحیان معتقدند حضرت عیسی در شهر ناصره تولد پیدا کرد و به عیسای ناصری معروف شده است. یکی از دلایلی که پیروان حضرت عیسی، نصارا نامیده می‌شوند، به این علت است که حضرت عیسی در شهر ناصره پرورش پیدا کرد و به عیسای ناصری شهرت پیدا کرد، و پیروان او به نصارا مشهور شدند.

*تولد عیسی از نگاه قرآن

در رابطه با چگونگی تولد حضرت عیسی قرآن کریم در آیات شانزده تا سی و سوم سوره مریم داستان بسیار زیبایی را راجع به تولد حضرت عیسی مطرح می‌کند که به اعتقاد مسلمین و قرآن کریم حضرت عیسی در گهواره شروع به سخن گفتن کرد و مردم را شگفت زده کرد «کيْفَ نُكَلِّمُ مَنْ كَانَ فِي الْمَهْدِ صَبِيّاً» ً و حضرت عیسی از درون گهواره ندا داد «قال انی عبد الله اتانی الکتاب و جعلنی نبیا و جعلنی مبارکا این ما کنت و اوصانی بالصلوة و الزکوة ما دمت حیا و برا بوالدتی و لم یجعلنی جبارا شقیا و السلام علی یوم ولدت و یوم اموت و یوم ابعث حیا» این گزارش زیبای تولد حضرت عیسی را وقتی در کنار گزارش اناجیل قرار می‌دهیم می‌بینیم، فقط انجیل «متی و لوقا» از تولد حضرت عیسی سخن گفته اند که حاکم منطقه اعلام می‌کند می‌خواهیم از مردم سرشماری کنیم بنابر این کسانی که به شهرهای دیگر هجرت کرده اند برای شرکت در سرشماری به محل تولد خودشان باز گردند از جمله این افراد یوسف نجار هست که به شهر خودش بیت لحم باز می‌گردد و به گفته اناجیل نامزد خود حضرت مریم را به همراه می‌برد و در بین راه متوجه می‌شود حضرت مریم باردار است و از این قضیه بسیار ناراحت می‌شود و به گفته، اناجیل در حالت خواب یا بیداری فرشته ای بر او حلول می‌کند و به او می‌گوید، همسر تو پاکدامن است، لذا وقتی یوسف نجار از خواب بیدار می‌شود از مریم عذرخواهی می‌کند و به همراه هم وارد بیت لحم می‌شوند و جایی برای زایمان حضرت مریم پیدا نمی شود مگر در طویله ای و در آخور گاوی که حضرت مریم عیسی را در آنجا به دنیا می‌آورد وقتی این داستان زیبای قرآن کریم راجع به تولد حضرت عیسی را در برابر داستان اناجیل بررسی می‌کنیم برتری و فصاحت و بلاغت قرآن کریم در برابر اناجیل مشخص می‌شود.

قرآن کریم بحث تولد حضرت عیسی را به روشنی بیان کرده و بحث به صلیب رفتن حضرت عیسی را نیز در آیه 55 سوره آل عمران و آیات 157 و 158 سوره نساء به زیبایی مطرح کرده است که آن حضرت نه به صلیب رفته و نه کشته شده است برخی از مسلمانان معتقدند شخصی که پای چوبه دار حضرت عیسی بوده است شادی می‌کند و خداوند او را به شکل عیسی درمی آورد و به اشتباه آن شخص را به صلیب می‌کشند و حضرت عیسی به آسمان برده می‌شود.

بازگشت مسیح

در مورد بازگشت حضرت عیسی ، یهودیان معتقدند ماشیه یا مسیح ،موعود واقعی نیامده است، اما مسیحیت معتقد است عیسای واقعی آمد و توسط یهودیان به صلیب کشیده شد و در قبر قرار گرفت و بعد از سه شبانه روز از قبر برخاست، رستاخیزی داشت و به آسمان رفت و به زودی باز خواهد گشت و از دو هزار سال قبل می‌گفتند به زودی که تا الان طول کشیده است.

مسیحیان معتقدند، بازگشت حضرت عیسی مصادف با برپایی قیامت است، یعنی عیسی در آخرالزمان می‌آید و آخر الزمان مسیحیت منطبق با قیامت مسیحیان می‌شود و تا عیسی می‌آید قیامت برپا می‌شود، طبق گفته عهد جدید، عیسی بهشتیان را از جهنمیان جدا می‌کند، ولی ما معتقدیم زمانی که حضرت مهدی (عج) ظهور کند حضرت عیسی مانند یک یار و یک سرباز در رکاب ایشان خواهد بود و به امام زمان(عج) کمک خواهد کرد.