سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه»، بعد از دوران ننگین سلطنت بنی امیه، دوره جديد حكومتي با شعار حمایت از خاندان رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم روي كار مي آيد كه خواهان انتقام خون هاي به ناحق ريخته ی بهترین بندگان خدا، يعني ائمه اطهار عليهم السلام است؛ با روی کارآمدن عباسیان، عملکرد حُکام این خاندان روي تاريخ را سفيد كردند، تا جایی كه امت اسلام، آرزوي حكومت امويان را در سر مي پروراندند.

دوره بني عباس با حکومت فردي خونريز و سنگدل به نام ابو العباس عبد الله بن محمد مشهور به سفّاح پايه ريزي شد و همه شعارهاي خود را زير پا نهادند.

عباسیان يكي پس از ديگري، ائمه اطهار عليهم السلام را تحت فشار سياسي و اجتماعي قرار داده و با اين كار باعث عقب ماندگي امت اسلام تا به امروز گشتند؛ از همه مهم تر آن كه این خاندان، دست خبيث خود را به قتل شش امام معصوم يعني از امام صادق تا امام حسن عسگري عليهم السلام آلوده ساختند.

امام حسن عسگري عليه السلام در زمان خلافت سه خليفه عباسي زندگي کرده که اولين خليفه به نام معتزّ بالله فرزند متوكل عباسي است؛ وی پس از بركناري مستعين بالله در سال 252 ق زمام امور را به دست گرفت.

در زمان حکومت وی، تركان تسلط زيادي بر امور كشور داشتند به طوری که خليفه مطيع آنان بود.

دوران معتز، دوران درگيري وی با تركها بود. تركها وقتي متوجه شدند معتزّ بالله به فکر قتل عام آن ها است، تصميم گرفتند دسته جمعي به نزدش رفته و ضمن ملامت او از وی پول بگيرند؛ اما معتزّ از اين كار امتناع ورزيد. تركها بر سرش ريخته و او را كشتند.

بعد از معتزّ بالله، مهتدي بالله، دومين خليفه معاصر امام يازدهم عليه السلام و چهاردهمين خليفه عباسي بود كه بر مسند خلافت تكيه زد.

وی فرزند گرامی پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم، امام حسن عسکري عليه السلام را در زندان قرار داده و حتي تصميم به قتل آن حضرت گرفت.

كارهاي فریب کاران و ظاهر ساز مهتدي بالله در جلب نظر عموم مردم، زمينه توطئه تركها را فراهم ساخت كه منجر به كشته شدن وی گرديد.

در زمان مهتدي، شورش هاي زيادي به وقوع پيوست كه مشهورترين آن، قيام صاحب الزنج مي باشد.

وی مدعي بود كه از ذريه اهل بيت است. او خود را علي بن محمد بن احمد بن عيسي بن زيد بن علي بن حسن بن ابي طالب مي دانست، اما اعمال و رفتار او در تضاد با تفکرات اهل بیت علیهم السلام قرار داشت؛ وی كودكان و افراد ناتوان را به قتل مي رساند.

از امام حسن عسگري عليه السلام درباره صاحب الزنج سؤال كردند، حضرت فرمودند: «وَ صَاحِبُ الزِّنْجِ لَيْسَ مِنَّا أَهْلَ الْبَيْت». او از ما نيست بلكه هيچ وقت از ما اهل بيت نبوده است.

(بحار ، ج‏50، ص: 29)

امام عليه السلام با اين بيان شيوا، او را رسوا و ذهن عوام را از بدبيني و سوء ظن نسبت به اهل بيت عليهم السلام پاك ساختند.

معتمدبالله سومين خليفه عباسي معاصر امام حسن عسگري عليه السلام مي باشد. او چهار سال از دوران امامت امام عليه السلام در مسند خلافت بود.

مورخان درباره او نوشته اند: او فردي عياش و فاسدالرّاي بود بديهي است كسي كه مدام در مستي و جام و شراب غوطه ور باشد، جايي براي رسيدگي به امور ديگر نخواهد داشت.

معتمد مانند خلفاي پيشين، همچنان امام عسگري عليه السلام را تحت فشار و زندان قرار داد. او دژخيماني چون يحيي بن قتيبه و علي بن جرين را براي اذيت و آزار امام حسن عسگري عليه السلام قرار داد.

(حیاة الامام العسکری، محمد جواد طبسی، ص 202)

* دو عامل خفقان در دوران امام

دوران سياسيِ امام حسن عسکري عليه السلام دورانی همواره با خفقان و جنایت حکام بنی عباسی همراه بوده که دو عامل را در پی داشت:

1ـ در زمان حیات امام يازدهم عليه السلام، شيعه به صورت يك قدرت عظيم در عراق در آمده بود و همه مي دانستند كه شیعیان، حكومت هيچ يك از عباسيان را مشروع ندانسته و هيچ گاه سر تعظيم در برابر آن ها فرود نمي آورند.

2ـ دلیل دوم آن که اکثراً می دانستند، امام يازدهم عليه السلام پدر منجي عالم بشريت می باشد.

خاندان عباسي و پيروان آنان نیز از طريق اخبار و روایات متواتر متوجه شده بودند كسي كه تار و مار كننده حكومت هاي خود كامه و از بین برندۀ طاغوتيان است، همان مهدي موعود عليه السلام و از نسل امام عسکري عليه السلام مي باشد؛ به همين جهت پيوسته مراقب امام یازدهم بودند، تا بلكه بتوانند فرزند ایشان را نابود كنند.

(سازمان وکالت و نقش آن در عصر ائمه علیهم السلام، محمد رضا جباری، ص75)

در چنين شرايط بحراني و جوّ خفقان حاكم بر جامعه كه ارتباط مستقيم امام با شيعيان امكان پذير نبود، راه كاري نو از زمان امام ششم براي ترويج دين مبين اسلام از سوی حضرات معصومین علیهم السلام انجام گرفت و آن استفاده از وكلاء و نمايندگان در ساير مناطق بود.

* عوامل زندانی بودن امام حسن عسكري عليه السلام

شايد بتوان گفت هيچ يك از امامان عليهم السلام همانند امام حسن عسكري عليه السلام در فشار طاغوت هاي عصر و در زندان ها نبوده است؛ این مسأله تا آن ‌جا پیش رفت كه حتي در زندان، جاسوسي را بر امام گماشته بودند تا گفتار و رفتار ایشان را گزارش دهد.

ابو جعفر هاشمي مي‌گويد: با چند نفر در زندان بودم، ناگاه امام حسن عسكري عليه السلام را وارد زندان كردند؛ در زندان شخصي ادعا مي‌كرد از علويان است، امام عليه السلام در غياب او به يارانش فرمود: اين مرد از شما نيست از او بر حذر باشيد؛ آن ‌چه گفته ايد در نامه ‌اي نوشته و در داخل لباس هايش مخفی کرده تا به خليفه گزارش دهد.

يكي از حاضران لباس هاي او را وارسي كرد، نامه را يافت كه مطالب خطرناكي را در مورد زندانيان نوشته بود.

(اعلام الوري، ص 354)

* عوامل ترس حکومت از امام

حکام بني‌ عباسی از چند جهت در مورد امام حسن عسكري عليه السلام ترس و نگراني داشته و حساس بودند:

1ـ گسترش شيعه:

جمعيت شيعيان در آن عصر به خصوص در عراق بسيار بود، طاغوتیان ترس آن داشتند كه علویون قدرت را به دست گرفته و با زعامت و رهبري امام حسن عسكري عليه السلام تاج و تخت عباسيان را واژگون نمايند.

شيعيان در اين عصر به قدري نيرومند بودند كه احمد بن عبيد الله ابن خاقان مي‌گويد: جعفر كذاب (برادر امام حسن عسكري عليه السلام كه به دروغ ادعاي امامت مي‌كرد) نزد پدرم عبيدالله كه داراي مقام عالي در دربار خليفه بود، آمد و گفت: مقام برادرم را به من بده، در عوض من سالي بيست هزار دينار براي تو مي‌فرستم.

پدرم به او گفت: اي احمق نادان! خليفه، به روي معتقدين به امامت پدر و برادرت (امام حسن عسكري عليه السلام) شمشير كشيد، تا آن ‌ها را از اين اعتقاد برگرداند و نتوانست؛ بنابراين اگر آن‌ ها (شيعيان) امامت تو را قبول دارند نياز به خليفه و غير او نداري و اگر تو را به امامت قبول ندارند به وسيله ما هرگز نمي‌تواني به اين مقام برسي.

پدرم از آن پس، اصلاً به جعفر اعتنا نكرد و تا زنده بود اجازه نداد كه جعفر به نزدش بيايد.

(اصول كافي، ج 1، ص 505)

2ـ پذيرش رهبري امام از سوي شيعيان:

شيعيان توجه خاصي به امام حسن عسكري عليه السلام داشتند و اموال بسياري به محضرش مي ‌رساندند؛ به عنوان مثال، آن حضرت صد هزار دينار (صد هزار مثقال طلا) به يكي از نمايندگان مورد اطمينان خود به نام علي ‌‌بن جعفر همّاني داد تا بين مستمندان و شيعيان در مراسم حج تقسيم كند، بار ديگر صد هزار دينار براي او فرستاده و بار سوم سي هزار دينار براي او حواله كردند.

 (الغيبة الطوسي، ص 212)

3 – تلاش هاي سياسي امام عليه السلام:

تلاش ‌هاي سياسي اما حسن عسكري عليه السلام نامه و پيك ‌هاي ایشان، فعاليت شاگردان و نمايندگان آن حضرت، حوزه علميه طاغوت برانداز ایشان، گفتار سازنده و حركت ‌بخش امام و ... همه و همه نشان دهندۀ آن بود كه آن حضرت نه تنها تسليم دستگاه طاغوتي بني ‌عباس نيست، بلكه زمينه سازي فرهنگي و سياسي عميق و گسترده‌ اي ضدّ آن دستگاه خودکامه مي‌كند.

4 ـ حضرت بقيه الله الاعظم عجل الله تعالي فرجه الشريف فرزند امام حسن عسكري عليه السلام:

طبق روايات متعدد و متواتر، همه مسلمانان مي‌دانستند كه قائم آل محمد، حضرت مهدي عجل الله تعالي فرجه الشريف ظهور مي‌كند و واژگوني تاج و تخت شاهان و سلاطين جور در سراسر جهان به دست ایشان است، از طرفي نیز دريافته بودند كه مصلح جهاني، فرزند امام حسن عسكري عليه السلام می باشد؛ لذا در مورد آن حضرت، بسيار حساس بوده و احساس خطر مي‌كردند؛ بر این اساس حضرت مهدي عجل الله تعالي فرجه الشريف از هنگام ولادت (در سال 255) حتي در عصر پدر (تا سال 260 يعني 5 سال) جز از ياران بسيار مخصوص، مخفي بودند.

مرحوم محدث قمي در اين ‌باره مي‌نويسد: سه نفر از خلفاي بني عباس خواستند امام حسن عسكري عليه السلام را به قتل برسانند، زيرا به آن ها خبر رسيده بود كه حضرت مهدي عجل الله تعالي فرجه الشريف در صلب ایشان است، آن ‌ها آن حضرت را چندين بار زنداني نمودند.

(انوار البهيّه، ص 490)

همچنین روايت شده امام حسن عسكري عليه السلام هنگام ولادت حضرت مهدي عجل الله تعالي فرجه الشريف فرمود: ظالمان پنداشتند كه مرا مي‌كُشند تا نسل مرا قطع نمايند، آن ‌ها قدرت خداوند قادر را چگونه ديده ‌اند!.

(بحار، ج 50، ص 214)

اين عوامل و نظير آن، موجب شد كه طاغوتيانِ بني ‌عباس، سخت ترين فشار، اختناق و سانسور را بر امام حسن عسكري عليه السلام و يارانش وارد ساختند.

امام حسن عسكري عليه السلام براي حفظ ياران خود، به پنهان ‌كاري و راز داری تأكيد مي‌كردند تا آن‌ جا كه عثمان بن سعيد عَمري يار مخصوص آن‌ حضرت و اولين نائب خاص امام مهدي عجل الله تعالي فرجه الشريف، زير پوشش روغن فروش مطالب را محرمانه از امام حسن عسكري عليه السلام به شيعيان و بالعكس گزارش مي‌داد، از اين رو به او سمّان (روغن فروش) مي‌گفتند.

(سفينة البحار، ،ج 6، ص 143)

از بررسي تاریخ، تلاش های عمیق و چشم گیر امام حسن عسكري عليه السلام و ياران آن حضرت در چند محور خلاصه می شود كه عبارتند از:

1ـ تشكيل حوزة علميه و كوشش ‌هاي علمي و انقلاب فرهنگي.

2 ـ ايجاد شبكه ارتباطي با شيعيان توسط پيك ‌ها، نامه‌ ها، تعيين نمايندگان، تلاش‌هاي آن‌ ها و ارتباط با آن ‌ها.

3 ـ تلاش ‌هاي سرّي و محرمانه سياسي.

4 ـ پشتيباني مالي شيعيان و حمايت مالي آن حضرت از مستضعفان، براي حفط كيان شيعه.

5 ـ تقويت و توجيه سياسي رجال و عناصر مهم شيعه و روحيه دادن به آن‌ ها و سفارش آن ‌ها به مقاومت و استقامت در برابر ستمگران.

6ـ استفاده گسترده از آگاهي ‌هاي غيبي و قدرت ‌هاي ملكوتي و معنوي.

7 ـ آماده سازي شيعيان براي دوران غيبت.

(سيره پيشوايان، مهدي پيشوايي، ص 626 تا 650)

امام حسن عسكري عليه السلام در راستاي اين اصول تا سرحدّ شهادت ايستادگي كرد و تحت شديدترين شكنجه‌ ها و فشارها در زندان‌ ها، رسالت خود را به جهانيان ابلاغ فرمود و سرانجام با نيرنگ معتمد عباسي، در سن 28 يا 29 سالگي مسموم و به شهادت رسيدند.

منبع: مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات حوزه علمیه قم