سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه»، به مناسبت 22 اسفند، روز بزرگداشت شهدا نوشتار آیت الله العظمی جوادی آملی از کتاب سروش هدایت را منتشر می‌نماید.
يادمان شهدا به مثابه حمايتِ مکتبِ شهيد پرور و هدايتِ جامعه آزاد از سلطهگري و سلطهپذيري است؛ به همین خاطر لازم است، تحليلي که اسلام از آرمان والاي شهيدان ارائه ميدهد، در طي چند نکته کوتاه به عرض مخاطبان اصيل پيام آوران الهي برسد.
مصافحه کردن فرشتگان با شیعیانی که در صراط مستقیم هستند
حضرت امام صادق (عليه‌السلام) فرمود: «لَوْ أَنَّ شِيعَتَنَا اسْتَقَامُوا لَصَافَحَتْهُمُ الْمَلَائِكَةُ»؛ اگر شيعيان ما در صراط مستقيم پايدار باشند و کژ راهه نروند، فرشتگان با آنها مصافحه ميکنند. (1)
شهداي قرآن و عترت به معارف الهي معتقد و به فضائل نفساني متخلّق و به احکام فقهي و حقوقي متعهّد بودند و به استناد آيه ﴿إِنَّ الَّذينَ قالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلائِكَةُ أَلاَّ تَخافُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ﴾، به يقين كسانى كه گفتند: «پروردگار ما خداوند يگانه است!» سپس استقامت كردند، فرشتگان بر آنان نازل مىشوند كه: «نترسيد و غمگين مباشيد، و بشارت باد بر شما به آن بهشتى كه به شما وعده داده شده است. (2)
مژدۀ نزول ملائکه را دريافت کردند؛ وعدۀ تخلّف ناپذير خداوند نسبت به آنان انجاز شده است و رهنمود امام صادق (عليه‌السلام) که ريشه وحياني داشت، تحقّق يافت.
بنابراين، حرمت نهادن به شهيدان، پاسداشت رجالي است که توفيق مصاحبت و مصافحت با فرشتگان خداوند بهره آنان شد.
شهدا، ره يافتگان صراط قسط و عدل
حضرت امام صادق (عليه‌السلام) فرمود: «فَمَنِ اهْتَدَى يُقْبَلُ عَمَلُهُ وَ صَعِدَ إِلَى الْمَلَكُوتِ مُتَقَبَّلًا»؛ هر کس هدايت يافت، عمل او مقبول ميشود و در حالي که مورد قبول است، به ملکوت جهان صعود ميکند. (3)
شهدا که براي احياي حق و ازهاق باطل اقدام کردهاند، ره يافتگان صراط قسط و عدل بودند و چون هر چه طبق ميزان وحي و امامت باشد، قبول ميشود و هر مقبولي طيّب است و هر طيّبي به سمت بي جهتي خداوند صعود مينمايد و به استناد آيه ﴿إِلَيْهِ يَصْعَدُ الْكَلِمُ الطَّيِّبُ وَ الْعَمَلُ الصَّالِحُ يَرْفَعُهُ﴾، (4) به طرف خداوند منزّه از سمت صعود ميکند. لذا شهيدان شاهد را ميتوان در ملکوت جهان مشاهده کرد و آن چه از عمق اين کنگره برميآيد، همانا عروج به قلّه رفيع ملکوت است.
رهايي از دنيا و حريّت از هرگونه تعلّق به آن، اولين شرط کاميابي مجاهد نستوه
حضرت امام صادق (عليه‌السلام) فرمود: «وَ اللَّهِ مَا أَحَبَّ اللَّهَ مَنْ أَحَبَّ الدُّنْيَا وَ وَالَى غَيْرَنَا»؛ سوگند به خداوند! خدا را دوست ندارد، کسي که دنيا را دوست دارد و ولايت غير ما را دارد. (5) شهيدانِ شاهد از محبّت دنيا آزاداند، زيرا اولين شرط کاميابي مجاهد نستوه، رهايي از دنيا و حريّت از هرگونه تعلّق به آن است.
قرآن حکيم وصف اصلي رزم آوران ديني را چنين بيان کرد: ﴿فَلْيُقاتِلْ في سَبيلِ اللَّهِ الَّذينَ يَشْرُونَ الْحَياةَ الدُّنْيا بِالْآخِرَةِ﴾؛ کساني در راه خداوند مبارزه ميکنند که دنيا را به آخرت فروخته باشند و در اين سوداگري معقول و مقبول آزمون شده و از بذل نفس و نفيس دريغ نکرده باشند. (6)
البته مقصود از دنيا تنها کالاي مادي نيست، بلکه جاه هم از اين منظرِ بلند چاه است و هر چه مايۀ غفلت از خدا باشد، دنيا است؛
ملک دنيا تن پرستان را حلال ما غلام ملک عشق بي زوال
مجاهدانِ در راه خدا همان طوري که دوست خداوند بوده و از دوستي دنيا منزّهاند، از ولايت اهل بيت عصمت (عليهم‌السلام) برخوردار و از ولايت بيگانگان مبرّايند.
اثبات عدم هراس از غیر خداوند با قيام خالصانه
حضرت امام صادق (عليه‌السلام) فرمود: «وَ قَالَ علیه السلام مَا مِنْ شَيْءٍ إِلَّا وَ لَهُ حَدٌّ قِيلَ فَمَا حَدُّ الْيَقِينِ قَالَ علیه السلام أَنْ لَا تَخَافَ شَيْئاً.»؛ هر چيزي داراي حدّ و مرز است که با آن محدود و نيز معروف است. گفته شد: حدّ يقين و مرز آن چيست؟ فرمود: حدّ يقين آن است که از چيزي هراسناک نباشي. (7) زيرا براساس توحيد افعالي، تنها چيزي که مبدأ هراس و اميد است، همان توحيد الهي است؛ چون غير خداوند هيچ موجودي اثر مستقل ندارد.
شهيدان که سالکان واصل اند و هدفي جز تقويت قِسط و عدل و تضعيف قَسط و جور نداشتند، با قيام خالصانه خويش ثابت نمودند که از غير خداوند هراسي ندارند؛ زيرا يقين به توحيد، يعني مبدأ مستقل الهي، زمينه هرگونه خوف از غير خدا را برطرف کرده است. چنين موحّدان نابي درخور وعده ﴿لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ﴾اند.
شهدا قداست خون خويش را پايه پيروزي بر شمشير راهزنان بين المللي قرار دادند
حضرت امام صادق (عليه‌السلام) فرمود: «الْعَالِمُ بِزَمَانِهِ لَا تَهْجُمُ عَلَيْهِ اللَّوَابِسُ»؛ کسي که رخدادهاي سياسي و اجتماعي زمان خود را بداند و اوضاع زمانه را به خوبي ارزيابي کند، کارها بر او مشتبه نميشود و به اشتباه مبتلا نميگردد. (8)
شهيدان سرافراز با شناخت مسائل جاري در محلّ، منطقه و سطح بينالملل، و آگاهي کامل از استبداد، استعمار، استثمار و استعباد دشمنان داخلي و خارجي و تهاجم ملحدان به حيات موحّدان و تکالب غارتگران نسبت به معادن محرومان و مستضعفان و بالاخره اطلاع از تعدّي استکبار جهاني قيام نمودند و قداست خون خويش را پايۀ پيروزي بر شمشير راهزنان بين المللي قرار دادند.
چنين آگاهان ديني، عرصۀ سياست را براي عرضه مستقيم و غيرمستقيم کالاي بيگانگان تنگ کردند و هرگونه متشابهات فکري و تشابه گرا را به محکمات علمي جامعه ارجاع دادند و به حمايت محکم گرايان مذهبي همّت گماردند و امانت قرآن و عترت را به عنوان ميراث فاخر فرهنگي، به نسل بعد رساندند.
کوشش شهدا، هجرت جوانان از زندان جهل علمي و جهالت عملي به ايوان علم نظري و عقل عملي هجرت بود
حضرت امام صادق (عليه‌السلام) درباره رادمردي فرمود: «لَا يَرَاكَ اللَّهُ حَيْثُ نَهَاكَ وَ لَا يَفْقِدُكَ مِنْ حَيْثُ أَمَرَکَ»؛ خداوند تو را در جايي که مورد نهي او است، نبیند و بيابد تو را در جايي که مورد أمر او است. (9)
انسان آزاده از بند هوا و قيد هوس، خارج از قلمرو وظيفه شرعي که با عقل يا نقل معتبر ثابت شده است، حرکت نميکند. شهيدان رهايي يافته از هرگونه تباهي، مباهات آنان به صيانت احکام و حِکَم الهي بوده است و هماره در صدد نگهباني از مرز شرع و شرف ملّت بزرگوار بودند و با مساعي مشکور خويش، کوشيدند جوانان را از زندان جهل علمي و جهالت عملي به ايوان علم نظري و عقل عملي هجرت دهند تا در فوز هجرت، مانند فيض جهاد سهم وافر برده باشند.
گر به جهل آييم آن زندان اوست ور به علم آييم آن ايوان اوست
بنابراين، بر همگان لازم است، در احياي حق، امحاي باطل و گسترش عدل و مبارزه با فقر و فساد و تبعيض به عنوان مصداق بارز نهضت خدمت رساني کوشش نماييم تا خداوند برکات مادي و معنوي را نازل فرمايد و ارواح تابناک شهداي محشورِ با اوليا را از دولت و ملت خشنود نمايد و قلوبِ مقروح بازماندگان آنان را مرهم نهد و تسلّي دهد.
منبع: پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله العظمی جوادی آملی
پاورقی:
(1)- تحف العقول ص: 302
(2)- فصلت، 30
(3)- تحف العقول ص: 304
(4)- فاطر 10
(5)- تحف العقول ص: 357
(6)- نساء 74
(7)- تحف العقول ص: 361
(8)- الكافي، ج1، ص: 27
(9)- تحف العقول ص: 359
