خبرگزاری «حوزه»، اشاره؛ آل سعود در حالی آتش بس تجاوز به یمن را اعلام کرد که در 27 روز حمله هوایی پیاپی صدها نفر  از مردم مظلوم این کشور به شهادت رسیده و یا مجروح شده اند و علاوه بر این ها ویرانی ها و خرابی های بسیاری به مناطق مسکونی و تاسیسات این کشور به بار آمد.

جنایات بارز و کم سابقه دولت سعودی در تجاوز آشکار به یمن ما را بر آن داشت تا با یکی از کارشناسان و صاحب نظران برجسته عرصه حقوق بین الملل ، گپ و گفتی در این باره داشته باشیم.

دکتر ناصر قربان نیا ، گرچه دانش آموخته حوزه علمیه قم است و هم اینک به عنوان عضو هیئت مدیره انجمن فقه و حقوق اسلامی حوزه علمیه قم شناخته می شود؛ اما از جمله صاحب نظران حوزوی صاحب نام در محافل علمی دانشگاهی است و در حال حاضر نیز ریاست دانشکده حقوق دانشگاه مفید را برعهده دارد.

این نویسنده مقالات پرشمار حقوقی و استاد مطرح دانشگاه در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه به ارایه تحلیلی جامع از ابعاد حقوقی تجاوز عربستان سعودی به یمن پرداخته و در عین حال به برخی از مهم ترین وظایف مسئولان و مردم کشورما در بُعد حقوقی و سیاسی اشاره کرده است. آنچه در ادامه می آید، مشروح گفتار این چهره حقوقی است؛

نقض قاعده ممنوعیت توسل به زور از سوی سعودی ها

مساله یمن از جمله مسایل پیچیده و در عین حال شفاف در عرصه بین المللی است که تحلیل و تفسیر درباره آن مصداق قاعده سهل و ممتنع است.

از جهت سهل بودن به این خاطر است که دولتی به نام عربستان بدون مجوز قانونی یکی از مهم ترین قواعد حقوق بین الملل یعنی قاعده ممنوعیت توسل به زور را نقض کرده و در امور داخلی دولت دیگر دخالت نظامی نموده است.

مسلماً توسل به زور در حقوق بین الملل یک قاعده ممنوع است و جزو قواعد امری و تخلف ناپذیر محسوب می شود که حتی هر گونه توافقی بر خلاف آن از اعتبار ساقط است و هیچ دولتی حق مداخله در امور داخلی سایر کشورها و دولت ها را ندارد.

تخلف آشکار عربستان از موازین حقوق بین الملل

مداخله در امور کشورها با توسل به زور از جمله مصادیق شنیع و غیرقابل قبول مداخله در سایر کشورها می باشد و عربستان بدون آن که هیچ مجوزی از هیچ نهاد بین المللی معتبر در اختیار داشته باشد وارد این ماجرا شده و مرتکب این تخلف بسیار بزرگ شده است.

یکی از مسایل دیگر در حقوق بین الملل این است که دولتی اگر حتی به صورت غیرقانونی تجاوز کرد و طرف مقابل در مقام دفاع برآمد باید در زمان جنگ از یکسری قواعد شناخته شده بین المللی و انسان دوستانه پیروی کرده و قواعد بشردوستانه را نقض نکند.

کشتار افراد بیگناه؛ نقض قواعد بشردوستانه

نوع رفتار با افراد غیرنظامی در این میان بسیار مهم است و اصل منع کشتن افراد زنان و کهنسالان و کودکان که به طور مستقیم یا غیرمستقیم هیچ دخالتی در جنگ ندارند، باید رعایت شود.

کشتن این دسته از افراد جزو موارد ممنوعه مسلم در عرصه حقوق بین الملل است که ما از آن به عنوان اصل تفکیک یا تمایز یا ایمنی غیر رزمندگان یاد می کنیم.

آل سعود حقوق مسلم اسلامی را زیرپا گذاشته است

جدای از حقوق بین الملل در حقوق اسلامی نیز مساله کاملاً شفاف و شناخته شده است و باید میان اهداف نظامی با اهداف غیرنظامی ، تفکیک قائل شد.

در طول حدود یک ماه اخیر به وضوح شاهد بوده ایم که دولت عربستان متاسفانه اهداف نظامی و غیرنظامی را توأماً مورد هدف قرار می دهد و اماکنی را در تیررس بمب های خود قرار می دهد که به هیچ وجه نظامی نیست.

بی توجهی کامل به حقوق جنگ و حقوق در جنگ 

در خبرهای چند روز پیش حتی آمده بود که تنها کارخانه ای که در یمن اکسیژن و تجهیزات مربوط به اکسیژن را تهیه می کرده مورد اصابت حملات هوایی قرار گرفته و بدین طریق عربستان سعودی هم حقوق جنگ را نقض کرده و هم حقوق در جنگ را ؛ در واقع هم اصل منع توسل به زور را نقض کرده و هم قواعدی که باید در زمان جنگ رعایت شود را به طور کامل نادیده گرفته است.

این درحالی است که کسانی که وارد جنگ هم می شوند می بایست جوانمردانه و اخلاقی نبرد کنند و اصول بشردوستانه را مراعات نمایند.

این امری نیست که فقط در حقوق بشردوستانه مدرن از آن سخن گفته شده باشد؛ بلکه در قرآن کریم و سنت مسلم پیامبر اکرم (ص) و حضرت امیر(ع) نیز بر آن تاکید شده است.

پیچیدگی و حساسیت سیاسی را باید درک کرد

با این وجود به نظر می رسد که یک مقدار مسایل سیاسی قضیه در هاله ای از ابهام قرار گرفته و این در حالی است که متاسفانه نهادهای بین المللی و مسئول نیز کار اساسی و جدی در برخورد با عربستان در دستور کار ندارند.

مراقب توطئه دشمن باشیم

از سویی در حوزه سیاسی باید مراقب بود که دشمنان مردم یمن از وضع پیش آمده در راستای برهم زدن وحدت شیعه و سنی در این کشور سوء استفاده نکنند. به هر حال از جهت سیاسی پیچیدگی ها و ابهاماتی وجود دارد که شاید مورد سو استفاده دشمنان مردم یمن قرار گیرد.

بی گمان از حیث حقوقی این امر مسلم است که دولت عربستان مرتکب خلاف آشکار بین المللی شده است و لذا مسئولیت بین المللی خواهد داشت و از نظر آموزه های دینی نیز جنایت و ظلم علیه بشریت به شمار می رود.

استدلال و ادعای عربستان نیز در رابطه با دلیل حمله و تجاوز نیز هیچ وجاهت حقوقی و منطقی ندارد.

چرا تجمعات اعتراضی لازم است؟!

در روزها و هفته های اخیر، طبعاً برگزاری راهپیمایی ها و تجمعات اعتراضی از حیث فشار افکار عمومی و بین المللی حایز اهمیت بوده است، کما این که دولت هایی که نسبت به جنایات و تجاوزاتی که صورت می گیرد حالت سکوت و بی تفاوتی از خود نشان می دهند، باید شرمنده شده و از سوی مردمشان با تجمعات و راهپیمایی های اعتراض آمیز مورد سوال و فشار قرار گیرند.

با این حال نقش نهادهای حقوقی و سیاسی کشورمان نیز در دفاع از مظلومان یمنی و محکومیت ظالمان سعودی کاملاً مشخص و واضح است و باید در این زمینه پررنگ تر وارد عمل شد.

حمایت از مظلوم و رسوای ظالم؛ رسالتی همگانی

جدای از حیث سیاسی و دیپلماتیک ، نهادهای دیگر باید ارایه کمک های بشردوستانه برای مردم تحت ستم یمن را مورد توجه جدی قرار دهند و نویسندگان و اندیشمندان و روشنفکران و روزنامه نگاران و صاحبان رسانه ها نیز قطعاً رسالت مهمی در این باره دارند و باید یاری گر مظلوم بوده و با روشنگری خود ظالم را رسوا کنند.

به هر حال آنچه مسلم است این که همه مردم برای مقابله با تجاوزات عربستان علیه مردم مظلوم یمن وظیفه دارند و نباید ساکت بود، البته باید اعتراضات در چارچوب قانون و مقررات باشد و ما نباید در مقابله با ظلم هم از اصول اخلاقی و قانونی عدول کنیم.

نکته پایانی هم این که در عین اعتراضات به عربستان باید مراقب توطئه دشمنان در رابطه با ایجاد تفرقه و جنگ میان عرب و عجم باشیم و باید سنجیده و لذا باید با رویه درست و اخلاقی و در چارچوب موازین گام برداریم.

گفتگو از : سید محمد مهدی موسوی