به گزارش خبرگزاری «حوزه»، آیت الله محمد جواد فاضل لنکرانی در این نشست ضمن تبریک ولادت با سعادت امام جواد و مولی الموحدین امام علی(علیهما السلام)، اظهار داشت: بحث از "مقاصد الشریعه" بحث تاریخی مفصلی دارد و برای شناخت صحیح آن، باید به گستره تاریخی این مباحث اشاره نمود.
وی با بیان این که در میان مذاهب اسلامی مالکی ها توجه بیشتری به بحث مقاصد الشریعه نموده‌اند، ابراز داشت: با رجوع به سیر تاریخی مقاصد الشریعه متوجه می‌شویم که اوج این گونه مباحث در قرون اولیه اسلام روی داده و تا زمان شاطبی با کتاب معروف موافقات ادامه داشته است.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم السلام) با تأکید بر این که بعد از شاطبی تا دوران معاصر و زمان محمد عبدو، بحث مقاصد الشریعه در میان اهل سنت متروک مانده بود، یادآور شد: شاگردان محمد عبدو با به میدان آوردن موافقات شاطبی، بحث‌های زیادی را به آن اضافه نمودند.
آیت الله فاضل لنکرانی خاطرنشان کرد: در ابتدای امر، مقاصد الشریعه در جایی که دست فقیه از نصوص کوتاه بود مطرح شد؛ ولی بعدها مقاصد الشریعه را حاکم بر نصوص قرار داده و گفتند؛ نصوص را باید در پرتو این مقاصد تفسیر کنیم.
وی با اشاره به این که به درستی نمی‌توان گفت جایگاه بحثی مقاصد الشریعه در علم فقه و یا در علم اصول قرار دارد، خاطرنشان کرد: آنچه مهم است، این که باید دید مقاصد الشریعه در عصر کنونی از چه جایگاهی در میان فقه اهل سنت برخوردار است.
سخنران این نشست علمی با تأکید بر این که در عرصه مقایسه مقاصد الشریعه با مذاق شارع، دیدگاه‌های زیادی وجود دارد، تصریح کرد: برای تبیین دقیق‌تر موضوع باید فرق میان مقاصد الشریعه با قیاس و استحسان به درستی تبیین گردد.
آیت الله فاضل لنکرانی افزود: گروهی از فقها ضمن تأکید بر حفظ جان، حفظ مال، حفظ دین، حفظ نسل و حفظ عقل؛ این امور را "مقاصد خمسه" نامیده و معتقدند که تمام شریعت به معنای اعم برای رسیدن به این مقاصد پایه ریزی شده است.
وی عدم ارائه تعریفی دقیق از مقاصد الشرعه را یکی از مهمترین ضعف‌های این دیدگاه عنوان کرد و ابراز داشت: در مراجعه به مصادیق ذکر شده در تبیین مقاصد الشریعه، به این نتیجه می‌رسیم که مقاصد الشریعه قواعدی است که اساس برای نصوص، قواعد فقهی و قواعد اصولی واقع شده است.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم السلام) افزود: آنچه که از مجموع کلام این فقها فهمیده می‌شود؛ این است که قواعد را اساس همه احکام دانسته و احکام را در پرتو این مقاصد تفسیر می کنند. به عبارتی دیگر، مقاصد الشریعه را روح و اساس شریعت می‌دانند.
این استاد حوزه اظهار داشت: فقهایی که به مقاصد الشریعه رجوع می‌کنند؛ دو ادعا را مطرح می‌کنند؛ نخست این که شارع برای هرچه می‌گوید، مقصود و غایتی دارد. دوم این که تمام این امورات را باید برای رسیدن به این غایت تفسیر و تنظیم نمود.
وی یادآور شد: اکثر قائلین به مقاصد الشریعه در مباحث کلامی اشعری مسلک هستند و اشاعره نیز معتقدند که احکام تابع مصالح و مفاسد نیست؛ چگونه است، کسانی که حسن و قبح عقلی را انکار می‌کنند و احکام را تابع مصالح و مفاسد نمی‌دانند؛ پایبند مقاصد الشریعه بوده، برای اثبات آن متمسک به عقل می‌شوند؛ در حالی که برای عقل هیچ جایگاهی قائل نیستند.
سخنران این نشست علمی افزود: در این که شریعت دارای مقاصدی است؛ بحثی وجود ندارد و آیات و روایات بی‌شماری بر این امر صحه گذارده‌اند. ولی آنچه مهم است؛ اینکه آیا شارع متعال این غایات را در اختیار بشر قرار داده تا در پرتوی آن نصوص را تفسیر نماید.
وی با تأکید بر این که اگر مقاصد الشریعه در دین ورود پیدا کند، اضمحلال شریعت را به دنبال خواهد داشت، خاطرنشان کرد: با تن دادن به مقاصد الشریعه، چیزی تحت عنوان قواعد فقهی و اصولی وجود نخواهد داشت و در این صورت قرآن کنار گذاشته می شود و احکام تنها بر پایه مقاصد مدروکه پایه‌ریزی خواهد شد.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم السلام) ضمن تأکید بر تأمل و تعمق در بحث مقاصد الشریعه، تصریح کرد: تمام مباحث مقاصد الشریعه در نهایت بر پایه‌های احتمال استوار بوده و دلیل روشنی برای مدعای خویش ندارد.
عضو جامعه مدرسین در پایان گفت: خداوند متعال مقاصد را در اختیار انسان قرار نداده، تا احکام الهی را بر اساس آن دستخوش تغییر و تحول بشری قرار دهیم. ائمه اطهار(علیهم السلام) با اموری همچون قیاس و استحسان که هزار درجه ضعیف‌تر از مقاصد الشریعه است، برخورد نموده‌اند.
