یکی از مولفه های جدی جامعه­ی امروز فعالیت های علمی و پژوهشی است. بر همین اساس خبرنگار خبرگزاری«حوزه» در تهران، در خصوص ضرورت ورود طلاب به عرصه پژوهش و باید و نبایدهای آن، با حجت الاسلام محسن دهقان و مرتضی نگاری، از طلاب پژوهشگر مدرسه علمیه شیخ عبدالحسین تهران و فعال در عرصه پژوهش که تا کسب رتبه ممتاز در جشنواره های علمی نیز پیش رفته اند، به گفت و گو نشسته است. که حاصل آن در پی می آید.

به عنوان سئوال نخست، اجمالاً درباره سابقه علمی و پژوهشی خودتان و نحوه­ی شروع فعالیت های پژوهشی توضیح دهید.

حجت الاسلام دهقان: اینجانب محسن دهقان بنادکی، پژوهش را از سال 1392 آغاز نمودم و پس از آشنایی با معاونت پژوهش حوزه و پی بردن به اهمیت پژوهش و نیاز مبرم حوزه های علمیه در این زمینه و در عین حال کم کاری قشر مشغول به تحصیل در حوزه نسبت به مقوله ی پژوهش، به این امر پرداختم. و تاکنون در زمینه های مختلف علمی و پژوهشی فعالیت نموده ام که می توانم به مواردی همچون؛ تصحیح ترجمه­ی کتاب «رساله در عرفان» - تألیف و تدوین کتاب «ذکر الهی» - مقاله با عنوان «صبر معبر تحمل مشکلات»  چاپ شده در روزنامه کیهان - مقاله با عنوان «تطور اصول فقه شیعه در هندسه زمان» چاپ شده در فصلنامه محفل، و ارائه مقالات متعدد در پنجمین جشنواره علامه حلی (ره) اشاره کنم.

آقای نگاری: بنده از ابتداء یک روحیه کنجکاو و کاوش گرایانه ای داشتم، و این روحیه بعد از ورود به حوزه­ی علمیه گسترش پیدا کرد. و با مشاهده­ی منابع علمی و بسیار غنی علمای شیعه با ذوق بیشتری شروع به پژوهش درباره امور مورد نیاز مردم، مخصوصاً قشر جوان کردم. و سرآغاز فعالیت های پژوهشی ام ابتدا از دروس رایج در حوزه مثل ادبیات بود. مانند تحقیق و پژوهش درباره­ی اقوال مختلف نحویون، اعلام و شخصیت های نحوی. و سپس با کمک اساتید به مقاله نویسی پژوهش محور ورود پیدا کردم. به عنوان مثال مقاله ای درباره اعتکاف که نقش مهمی در امور تربیتی جوانان دارد، نگاشتم و به فضل خدا و زحمات اساتید گرام در مجله کیهان به چاپ رسید. سپس به پیشنهاد یکی از اساتید در تصحیح نسخ خطی وارد شدم و نسخه ای از کتاب "نجات العباد" که اثری گرانقدر و ماندگار تألیف مرحوم شیخ محمدحسن نجفی معروف به صاحب جواهر و ترجمه مرحوم شیخ عبدالحسین تهرانی (ره) می باشد را تصحیح و به چاپ رساندم.

پیشنهاد شما برای پیاده سازی نظام آموزشی پژوهش محور در مدارس علمیه چیست؟

حجت الاسلام دهقان: بحمدلله مسئولین تلاش های بسیاری را در جهت ارتقاء نظام آموزشی حوزه انجام داده اند و انصافاً محاسن بسیاری را به دنبال داشته و دارد، که از جمله این اقدامات مهم و اثرگزار عبارتند از تلاش اساتید در جهت بالا بردن اخلاص و تقوای عملی طلاب، ایجاد انگیزه در درس خواندن، استفاده مسئولین مدارس علمیه از اساتید مجرّب و...

معتقدم برای بالا بردن سطح کیفیِ تحصیلی و علمی طلبه ها باید از ابتداء، پژوهش به طلاب تعلیم داده شود و تدریسِ مبتنی بر پژوهش در هر شاخه از علوم حوزوی صورت پذیرد.

آقای نگاری: در نظام آموزشی اگر به مسئله مهم پژوهش توجه نشود، طلاب بعد از چندی بی حوصله شده و انگیزه خود را از دست می دهند و باعث می شود دستاورد و نوآوری جدیدی نداشته باشیم و فقط ریزه خوار گذشتگان باشیم. به نظرم اگر اساتید بتوانند نمره قابل توجّهی برای تحقیق قرار دهند و با معرّفی منابع و نظرات و اقوال مختلف در هر باب، طلاب را به تحقیق و پژوهش تشویق کنند، کم کم روحیّه مطالعه و پژوهش هدفمند بین آنان زنده می شود.

آیا امکان عملی شدن نظام آموزشی پژوهش محور در مدارس وجود دارد؟

حجت الاسلام دهقان: بله، اگر اساتید و مسئولین مدارس به این امر رغبتی نشان ندهند و صرفِ حفظ و تکرارِ مطالب توسط طلاب هدف باشد، این امر دست نایافتنی به نظر می رسد.

آقای نگاری: همانطور که گفتم چنانچه در کلاس های درس، اساتید عزیز طلاب را با راهنمایی درست و علمی به سمت تحقیق و مطالعه هدفمند سوق دهند، نظام آموزشی پژوهش محور تحقق خواهد یافت. همچنین مدارس می توانند کلاس های آموزشی تحقیق و پژوهش را با دعوتِ از نخبگان و اساتید این فنّ برگزار گنند و کسانی را که صاحب مقالات هستند برای تشویق بیشتر، مقالات آن ها را چاپ کنند تا آن ها آثار خود را پوچ نپندارند و بیشتر تشویق بشوند. همچنین حضور یک معاون پژوهش فعّال در این زمینه میتواند کمک چشمگیری کند.

به نظر شما چه موانعی در این خصوص پیش روی مسئولین حوزه و طلاب قرار دارد؟ و راه حل رفع موانع را در چه می دانید؟

حجت الاسلام دهقان: به نظر من بزرگترین مانع، عدم شناخت نسبت به اهمیت و ضرورت پژوهش می باشد و راه حل آن را در برگزاری نشست های تخصصی با بهره گیری از اساتید مجرب و برجسته در امر پژوهش می دانم.

آقای نگاری: موانعی چون کم بودن ساعات درسی، حجم زیاد مطالب کتاب ها و... پیش روی آموزش پژوهش محور قرار دارد،  و لذا صاحب نظران می توانند با تغییر روش درسی و تغییر یا تصحیح کتاب ها، آن ها را به صورت کاربردی و امروزی تر در بیاورند.

به عنوان یک طلبه پژوهشگر، چه راهکارهایی را برای افزایش انگیزه در طلاب برای انجام کارهای پژوهشی پیشنهاد می کنید؟

حجت الاسلام دهقان: ارائه موضوع مناسب جهت پژوهش، ایجاد کار گروه های پژوهشی در حوزه های علمیه، و اختصاص دادن حق الزحمه در قبال مطالعات پژوهشی برای طلاب.

آقای نگاری: همانطور که اشاره کردم برگزاری کلاس های پژوهش محور، آشنایی طلاب با نرم افزار های علمی برای سهولت در امر پژوهش، حضور معاونت پژوهش خوب و صاحب نظر در این زمینه، چاپ و عرضه مقالات طلبه ها برای بالا رفتن انگیزه ی آنان، قرار دادن نمره پژوهشی برای هر درس و... می توان انجام داد تا این امر مهم دوباره جان تازه بگیرد.

طلاب چگونه و از کجا فعالیت های تحقیقی و پژوهشی را شروع کنند؟

حجت الاسلام دهقان: پیامبر خدا (صلى‏ الله ‏علیه و ‏آله و سلّم) می فرمایند «طالِبُ العِلمِ طالِبُ الرَّحمَهِ، طالِبُ العِلمِ رُکنُ الإسلامِ، و یُعطى أجرَهُ مَعَ النَّبِیّین؛ جویاى دانش، جویاى رحمت است و جوینده دانش رکن اسلام است و پاداشش با پیامبران داده مى‏شود».

طبق حدیثی که ذکر شد هرکسی دنبال علم باشد، دارای شرافت و اجر و پاداش بسیار می باشد و از نمونه های بارز علم آموزی تحقیق و پژوهش می باشد و در واقع چنین شخصی نزدیک شده است بسوی رحمت خدا، و زحمت هایی را که برای رسیدن به این دانش متحمل شده در این دنیا و آخرت، اجرش را خواهد برد که همانند اجر پیامبران خواهد بود. یعنی اینکه کسی که دنبال تحقیق و پژوهش باشد در واقع محشور خواهد شد با پیامبران الهی.

بنابراین کارهای پژوهشی قطعاً باید مطابق نیازهای جامعه و نظام اسلامی بوده و در راستای نهادینه کردن فرهنگ اسلامی در تمام شؤون زندگی مردم باشد و به عبارت دیگر تحقیقات علمی مسئله محور باشند، نه موضوع محور. و لذا طلاب عزیز جهت انجام فعالیت های پژوهشی به دانش خود و استفاده از منابع بپردازند و از ابتدای امر، هر مبحثی را به صورت پژوهشی دنبال نمایند.

آقای نگاری: طلاب عزیز می توانند از ابتداء مثلاً در هر درسی که می خوانند با مراجعه به کتب مختلف و نوشتن گزارشی از آن ها به این عرصه وارد شوند و بعد با کمک اساتید به نوشتن مطالب در موضوعات درسی و غیر درسی که مورد نیاز اجتماع است ورود پیدا کنند.

انتهای پیام