دکتر سید شمس‌الدین حسینی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری«حوزه» در تهران با تاکید بر این که اقتصاد مقاومتی بر روی اقتصاد دانش بنیان تأکید دارد، تصریح کرد: اقتصاد مقاومتی واکنش نیست، بلکه بصیرت بوده و چیزی مجزای از اقتصاد بدون نفت نیست.

وزیر سابق اقتصاد همچنین معتقد است: استفاده از کلمه "پسا تحریم" ساده انگاری است. چون اگر کسی تحریم شناس باشد و ابعاد تحریم اقتصاد ایران را مورد مطالعه قرار دهد، مشاهد می کند که ما با طیف گسترده ای از تحریم ها مواجه هستیم. مثلاً بخشی از تحریم ها بخاطر حمایت جمهوری اسلامی از گروه های مقاومت، بخش دیگری به خاطر به رسمیت نشناختن قوانین غیرانسانی غرب و به تعبیر غربی ها نقض حقوق بشر،  بخشی نیز مربوط به فعالیت های موشکی است، بخش دیگری از ساختار کلی تحریم ها نیز به فعالیت هسته ای صلح آمیز مربوط است و طبق "برجام"، کشورهای غربی فقط تحریم های مالی و اقتصادی مرتبط با هسته ای را یا تعلیق و یا با شرایط خاصی خاتمه می دهند.

متن کامل گفتگو با دکتر حسینی، وزیر اقتصاد دولت دهم را در ادامه بخوانید.

*به نظر شما چرا مقام معظم رهبری مسئله مهم اقتصاد مقاومتی را مطرح کردند؟

واقعیت این است کشورما تجربیاتی در اختیار دارد که در نوع خود کم نظیر و حتی بی سابقه است. ما بعد از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی هیچ موقع در شرایط متعارف نبودیم. یعنی همواره یک یا چند عامل خارجی و بیرون از اراده­ ملی در جهت تضعیف و نفی استقلال کشور به ما تحمیل شد. بنابراین از زمانی که انقلاب اسلامی پیروز می شود، با یک سری مشکلات مواجه می شویم که فصل برجسته اش جنگ است و علاوه بر جنگ تحمیلی در طول این سال ها کشور ما همواره در تحریم بود. ولی این تحریم ها هر چقدر جلوتر رفت و بیشتر شد، پتانسیل ها و ظرفیت های درونی ما نیز بیشتر شناخته شد و به فعلیت رسید. در نهایت با ادامه تشدید تحریم ها به مرحله ای رسیدیم که رهبر معظم انقلاب اسلامی این اقدام کشورهای استکباری را به «جنگ اقتصادی» تعبیر کردند. ایشان تصریح داشتند ما همواره در تحریم بوده ایم، اما تحریم های سازمان یافته بعد از سال 89، حالت جنگ تمام عیار اقتصادی به خود گرفت. به نظرم مطالبی که عرض شد بیانگر فلسفه اقتصاد مقاومتی است.

*وقتی کشوری بنا به دلایل مختلف از جمله حفظ استقلال، مدام تحت فشارهای بیرونی و تحریم قرار می گیرد ،آیا می تواند ایران مدل  اقتصادی اش یک مدل متعارف و رایج باشد؟، یا این که باید به فکر نوعی مقاوم سازی در مدل مدیریت اقتصادی خود باشد؟

عده ای در بیرون از مرزها فکر می کنند می توانند ملت ایران را با تحریم، فشار اقتصادی و در نتیجه بحرانی جلوه دادن امنیت معیشتی مردم، از مسیر عدالت، مقاومت، استقلال و آرمان هایی که در قانون اساسی ذکر شده، دور کنند. لذا برنامه ریزی منسجم اقتصادی برای مقابله با نقشه های شوم آنان ضرورت دارد. بنابراین برنامه­ اقتصاد مقاومتی مبتنی بر این شناخت است. اقتصاد مقاومتی واکنش و برنامه ای کوتاه مدت نیست، بلکه بصیرت و نگاه بلند مدت و برون نگر است. حتی مدلی انزوای هم نیست، بلکه مدل هوشیاری است. لذا اقتصاد مقاومتی برنامه ای جدای از برنامه های دیگر اقتصادی مانند سیاست های کلی اصل 44 نیست.

*نقش اقتصاد دانش بنیان در شکل گیری اقتصاد مقاومتی چیست؟ آیا اقتصاد بدون نفت تأمین کننده­ اهداف اقتصاد مقاومتی خواهد بود؟

اقتصاد مقاومتی، چیزی مجزای از اقتصاد بدون نفت نیست. ما در اقتصاد بدون نفت به دنبال این هستیم که منابع درآمدی و ارزی کشور، منحصر به درآمدهای نفتی نباشد. کما این که هر میزان به اقتصاد بدون نفت جامه عمل پوشاندیم، از عوایدش نیز بهره بردیم و به هر میزانی که بدان توجه نکردیم، لطمه خورده ایم. پس اقتصاد مقاومتی به برنامه اقتصادی بدون نفت تأکید دارد. شما حتماً به این نکته توجه دارید که عصر حاضر، عصر اقتصاد دانش یا همان اقتصاد نوین و دانش بنیان شناخته می شود. دانش های نوین مسائل جدیدی را مطرح می کنند. اگر زمانی شکاف پیشرفت و توسعه­ ملت ها وابسته به سرمایه مادی بود، امروزه می گویند علت اصلی این اختلاف، به شکاف علمی و دانش برمی گردد.

 اقتصاد مقاومتی، روی اقتصاد دانش بنیان نیز تأکید دارد و اقتصاد چابک، اقتصادی است که خود را در معرض رقابت با اقتصادهای برتر جهانی قرار دهد و همان طور که گفتیم، اقتصاد مقاومتی در این شرایط باید درون زا و برون نگر باشد. درون زا یعنی ظرفیت های داخلی خود را قبول و باور کرده و روی آنها سرمایه گزاری نماید. برون نگر یعنی بداند که دنیای اقتصاد به مرزهای جغرافیایی جمهوری اسلامی ایران محدود نمی شود.

*اجرای سیاست های اصل 44 در تحقق اقتصاد مقاومتی چه نقشی خواهد داشت؟ آیا شرایط برای اجرای این سیاست ها فراهم می باشد؟

ما در سیاست های اصل 44 به دنبال چه اهدافی هستیم؟ بعضی ها سیاست های اصل 44 را مترادف با خصوصی سازی تعریف کردند و تعریف شان نیز خصوصی سازی به سبک غربی ها بود. در حالی که یکی از اهداف­ اجرای سیاست­های اصل 44، «واگذاری امور به دست مردم» می باشد و در متن سیاست­های ابلاغی نیز واژه­ «خصوصی سازی» صراحت ندارد. مدلی که در کشور به عنوان مدل اقتصادی جمهوری اسلامی در قانون اساسی پذیرفته شده و مورد تأیید و تأکید مقام معظم رهبری نیز می باشد، مدلی مبتنی بر مردم است. چون در قانون اساسی و در اقتصاد اسلامی، اندیشه امام(ره) و رهبری تمرکز و تکثر ثروت در دست عده ای قلیل مورد پذیرش نیست. بالعکس آنچه در الگوی خصوصی سازی غربی مورد پذیرش واقع شده یا حداقل حساسیتی در قبال آن نیست. لذا این که می بینید سهام عدالت مطرح می شود و بخشی از ثروت عمومی کشور بین 6 دهک جامعه توزیع شده و 45 میلیون نفر سهام دار می شوند، به همان نگاه اقتصاد اسلامی برمی گردد. ولی متأسفانه عده ای بدون این که بخواهند این مطالب را به خوبی تبیین و توضیح دهند، خصوصی سازی غربی را مطالبه می کنند.

در اقتصاد مقاومتی بر مردمی کردن اقتصاد و مشارکت مردم در اقتصاد تأکید شده است. همین امر موجب خواهد شد تا اقتصاد کشور بر اثر تکانه ها و تحریم ها آسیب جدی نبیند. دوباره تأکید می کنم که اقتصاد مقاومتی مبتنی بر یک شناخت است و مدل اقتصادی هر کشور باید متناسب با شرایط آن کشور باشد. وقتی شرایط کشور ما تحریم‌زا، است. یعنی دشمنان همواره طمع دارند تا به واسطه­ تحریم و سایر اهرم های فشار، چالش های اقتصادی برای ما به‌وجود بیاورند، ضروری است که یک اقتصاد مقاوم داشته باشیم و از ساده اندیشی در این باره پرهیز کنیم و طوری با شرایط موجود تعامل کنیم که آسیب های تحریم به اقتصاد کشور در حداقل باشد.

*به نظر شما بر فرض اجرای «برجام» و بعد از دوران «پسا تحریم»، ضرورتِ پیگیری و اجرای اقتصاد مقاومتی براداشته می شود؟

اجازه دهید درباره­ واژه­ "پسا تحریم" توضیح دهم. به نظر بنده استفاده از کلمه "پسا تحریم" ساده انگاری است. چرا؟ چون اگر کسی تحریم شناس باشد و ابعاد تحریم اقتصاد ایران را مورد مطالعه قرار دهد، مشاهد می کند که ما با طیف گسترده و متنوعی از تحریم ها مواجه هستیم. مثلاً برخی از تحریم هایی که علیه ایران صورت گرفته، به خاطر حمایت جمهوری اسلامی از گروه های مقاومت در فلسطین است. یعنی ما تحریم شدیم به خاطر حمایت از مردم مسلمان، مستضعف و بی پناه فلسطین و ملت های مظلوم. کما اینکه امروز برای حمایت مردم یمن در برخی محافل غربی مورد انتقاد هستیم. اما آنها این اقدام کشورمان را به عنوان حمایت ایران از تروریسم تبلیغ می کنند و با همین اعتقاد باطل شان طیف گسترده ای از تحریم ها را علیه اقتصاد کشورمان به راه انداخته اند.

جمهوری اسلامی ایران را به خاطر به رسمیت نشناختن قوانین غیر انسانی غرب مثل (همجنس بازی) متهم و یا تحریم مالی و اقتصادی کرده اند، همان طور که می دانید مسائلی که ما نسبت می دهند در دین اسلام حرام شرعی و مغایر با فطرت و کرامت انسانی است و به هیچ وجه قابل قبول نیست. پس در نگاه آنها هر حکم شرعی اسلام که مخالف قوانین غیر انسانی غرب باشد، نقض حقوق بشر تلقی می شود و به گفته خودشان تحریم های حقوق بشری به قوت خود باقی خواهد بود.

 بخشی از تحریم ها نیز مربوط به فعالیت های موشکی غیرهسته ای است، در حالی که کشور ما بخاطر حفظ قدرت بازدارندگی از تهدیدات احتمالی نمی تواند تولید تسلیحات موشکی را محدود کند. بخش دیگری از ساختار کلی تحریم ها مربوط به فعالیت هسته ای صلح آمیز است.

 طبق توافق نامه هسته ای (برجام)، کشورهای غربی فقط بخشی از تحریم های مالی و اقتصادی مرتبط با هسته ای را یا تعلیق می کنند و یا با شرایط خاصی خاتمه می دهند. طبق گفته خودِ غربی ها مابقی تحریم ها که به بهانه های واهی اعمال شده، همچنان به قوت خود باقی خواهد ماند. حال با این توضیحاتی که ارائه شد، بگویید دوران «پسا تحریم» کجاست؟ روشن است که آنها با استقلال جمهوری اسلامی ایران مخالف هستند و تحریم ها همواره به عنوان ابزاری برای به زانو درآوردن کشورهای مخالف استکبار کاربرد داشته و دارد.

 نباید واژگان ما را به اشتباه محاسباتی و برنامه‌ریزی بیاندازد. اقتصاد مقاومتی باید پیگیری شود البته میان شد که اقتصاد مقاومتی جدا از برنامه­ های اقتصادی دیگر نبوده و ضرورت آن هم به تحریم ها منحصر نمی شود.

*یکی از لازمه های اجرای اقتصاد مقاومتی همدلی مردم و مسئولین است. این همدلی و تعاون چگونه حاصل خواهد شد؟

اقتصاد مقاومتی نیاز به فرهنگ مقاومتی دارد. نیاز به دانشگاه، مجلس، دولت و حوزه علمیه مقاومتی دارد. ناگفته نماند اقتصاد مقاومتی، اقتصاد ریاضتی نیست، اما اقتصاد تنبلی و رفاه زده هم نبوده. به این نکته مهم نیز توجه شود که در راستای اجرای برنامه های اقتصاد مقاومتی بدون شک دولت بدون ملت، موضوعیت ندارد، و این که رهبر معظم انقلاب نیز امسال را سال همدلی دولت و ملت نامگذاری کردند، بیانگر اهمیت همین موضوع است.

 به لحاظ ساختار مدیریتی، وظیفه­ تدوین و برنامه ریزی برای اقتصاد مقاومتی به عهده­ دولت می باشد و وظیفه­ تصویب قوانین مرتبط با آن به عهده­ مجلس است. بنابراین همه­ این اقدامات زمانی ضمانت اجرایی داشته و حائز اهمیت است که مردم به آن اهمیت دهند. اساساً وقتی ابعاد برنامه های اصلاحی در اقتصاد، گسترده و فراگیر شوند، ابعاد فرهنگی و مردمی نیز برجسته می شود. لذا ضروری است در مرحله­ تدوین و تصویب برنامه های اقتصادی مردم نیز در جریان امور قرار بگیرند. این امر همدلی ملی و فرهنگ اقتصاد مقاومتی را فراهم می کند. البته نوع برنامه‌ها نیز باید انگیزه و مشارکت مردم را مطالبه و تقویت کند. اقتصاد مقاومتی باید اقتصاد مردمی باشد تا همدلی را در بطن خود ایجاد کند.

*با توجه به اهمیت مشارکت های مردمی در کشور و خصوصاً جایگاه ویژه­ حوزه های علمیه در بین مردم، روحانیون و طلاب چگونه می توانند در راستای تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی نقش آفرینی کنند؟

به نظر من مزیت منحصر بفردی که علمای دینی و به طور کلی طلاب حوزه های علمیه دارند، این است که ابزار ترویج و تبلیغ مثل منابر را در اختیار دارند. از طرفی به اعتقاد بنده علوم حوزوی و دینی فراگیرتر از سایر علوم هستند البته خوشبختانه ما شاهد حضور و تحصیل نخبگان حوزوی در سایر علوم مثل علم اقتصاد هستیم. مناسبت های مختلف دینی که الحمدلله مورد وثوق مردم نیز می باشد، فرصت مناسبی را برای روحانیون مبلغ و گفت و گوی چهره به چهره آنان با مردم، فراهم می کند. مردم با اشتیاق کامل و براساس باورهای عمیق دینی در این مراسمات حضور می یابند. مردم برای شنیدن سخن حق، گوش شنوا دارند، اگر بیان ناطق وجود داشته باشد. جان پذیرا دارند، اگر دم گویا وجود داشته باشد. و همه این امتیازات و فرصت ها در اختیار علما و فضلای حوزه های علمیه قرار دارد.

دوباره تأکید می کنم که باورها، زیرساخت های اصلی هستند که باید مبتنی بر فرهنگ سازی صحیح و اصولی باشد. بنابراین روحانیون و مبلغان اهل بیت(ع) مردم را نسبت به فلسفه­ وجودی اقتصاد مقاومتی آگاه کنند تا باورشان نسبت به این مسئله بارور شود، تا إن شاءالله الگوی از اقتصاد مقاومتی که همان احیاء و گسترش فرهنگ جهادی است، حاصل گردد.

*از فرصتی که در اختیار خبرگزاری حوزه قرار دادید، سپاسگزارم

بنده هم از فرصتی که در اختیارم گذاشتید تا مطالبی ارائه شود و إن شاء الله مورد استفاده­ نخبگان و محققین حوزه های علمیه که جزو مخاطبین خبرگزاری حوزه می باشند، قرار بگیرد، تشکر کنم.

گفت و گو: مهدی زارعی