به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری «حوزه»، حجت الاسلام والمسلمین رمضانی امام و رییس مرکز اسلامی هامبورگ در خطبه های نماز جمعه این هفته به ادامه سلسله مباحث حقوق در اسلام پرداخت.

متن خطبه های ایشان که در مسجد امام علی(ع) مرکز اسلامی هامبورگ ایراد شده در ادامه می آید:

* ساختار نظام خانواده در اسلام

از جمله مسائل مهمی که امام سجاد(ع) در رساله حقوق خود بر آن تأکید دارند حق همسر است. البته بسیار جالب است که مباحث حقوق متقابل زن و شوهر، در صدر اسلام و بیش از 1400 سال پیش مورد عنایت و تاکید بوده است و بدین جهت می بایست با دقت ویژه­ ای بدان پرداخته شود.

پیامبراکرم (ص) در دفاع از نظام خانواده و توجّه به حقوق همسر، ناب ترین و دقیق ترین آموزه ها را ارائه می دهد. قرآن کریم نیز آیات بسیاری در این باره دارد که مروری بر مجموعه آنها حکایت از اهمیت این موضوع در جوامع بشری خصوصاً جامعه اسلامی دارد؛ زیرا مجموعه این حقوق، برنامه جامعی است برای تنظیم و تدوین قوانین حقوقی و اخلاقی نظام خانواده. اگر خانواده به اصول تربیتی و تعلیمی توجه داشته باشد، جامعه مسیر واقعی خود را خواهد یافت؛ و در صورتی که اختلالی در نظام خانواده وارد شود، جامعه را نیز تحت تاثیر خود قرار خواهد داد و ناهنجاری و نابسامانی را فراگیر خواهد نمود، لذا جامعه بشری ضمن مواجه شدن با آسیب های جدی، ممکن است دچار بی هویتی هم بشود.

* قوانین طلائی اسلام در زمینه خانواده اجرایی شود

اسلام برای سامان بخشی به نظام خانواده، قواعد و قوانین فراوانی پیش روی بشر قرار داده و از هر جهت جلوی انحراف را گرفته است. اما آنچه که اهمیت دارد، اجرا و بکار بستن آن قوانین طلائی است؛ چراکه متأسفانه به جهت جدّی نگرفتن آن قوانین طلائی، جامعه با چالش های جدیدتری مواجه شده است. نگرانی ها به حدی رسیده که برخی از خانواده ها متلاشی شده و فرزندان از عواطف والدین بی بهره شده اند. به همین جهت امام سجاد(ع) برای سامان بخشی به این جامعه کوچک که در قالب خانواده شکل گرفته است، به حقوق آنها می پردازد.

* حق همسر در رساله الحقوق امام سجاد(ع)

آن حضرت(ع) در تبیین حق همسر می فرمایند: «وَ أَمَّا حَقُّ رَعِيَّتِكَ بِمِلْكِ النِّكَاحِ فَأَنْ تَعْلَمَ أَنَّ اللَّهَ جَعَلَهَا سَكَناً وَ مُسْتَرَاحاً وَ أُنْساً وَ وَاقِيَةً وَ كَذَلِكَ كُلُّ وَاحِدٍ مِنْكُمَا يَجِبُ أَنْ يَحْمَدَ اللَّهَ عَلَى صَاحِبِهِ وَ يَعْلَمَ أَنَّ ذَلِكَ نِعْمَةٌ مِنْهُ عَلَيْهِ وَ وَجَبَ أَنْ يُحْسِنَ صُحْبَةَ نِعْمَةِ اللَّهِ وَ يُكْرِمَهَا وَ يَرْفَقَ بِهَا وَ إِنْ كَانَ حَقُّكَ عَلَيْهَا أَغْلَظَ وَ طَاعَتُكَ بِهَا أَلْزَمَ فِيمَا أَحْبَبْتَ وَ كَرِهْتَ مَا لَمْ تَكُنْ مَعْصِيَةً فَإِنَّ لَهَا حَقَّ الرَّحْمَةِ وَ الْمُؤَانَسَةِ وَ مَوْضِعُ السُّكُونِ إِلَيْهَا قَضَاءُ اللَّذَّةِ الَّتِي لَا بُدَّ مِنْ قَضَائِهَا وَ ذَلِكَ عَظِيمٌ وَ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّه‏؛ و اما حق کسی که از راه ازدواج با تو نسبت برقرار کرده (یعنی حق همسر) این است که بدانی خدا او را مایه آرامش جان و انس و انیس و نگهدار تو قرار داده و هر یک از شما زن و شوهر باید به نعمت وجود همسرش حمد خدا را بجا آورد، و بداند که این نعمت خداست که به او داده، و بر او لازم است با این نعمت خدا خوشرفتاری کند، و آن را گرامی بدارد. با او به مدارا رفتار کند گرچه حق تو بر همسرت سخت تر و نسبت به آنچه می پسندی و نمی پسندی، تا آنجا که گناه نباشد، طاعت تو بر او لازم است. ولی آن هم حق دلنوازی و انس بر تو دارد، و حفظ مقام آسایش تو در دامن اوست برای کامیابی و لذت جویی، که باید انجام شود. و این خود حق بزرگی است. و قوه ای جز به کمک خداوند نیست».[1]

این جملات نورانی در زمانی مطرح می شود که غالباً در دنیا نسبت به زنان بی مهری می شود و از آنان استفاده ابزاری می گردد. که البته با دقت در این عبارات، زیبائی آموزه های اسلام و اهل بیت(ع) روشن تر می شود. و دلیل اینکه همواره به این آموزه ها تأکید می شود، این است که این معارف مربوط به همه انبیاء و پیامبران الهی است. همه آنها از جانب خدایی مأمورند که فرمانِ رفتار و کردار عادلانه را به همگان می دهد. این عبارت­ها در بیان نورانی امام سجاد(ع) چه زیباست! چراکه امروزه همه عالم تشنه این معارف، و این نوع دفاع از حقوق زن و مرد و خانواده می باشند و عمل به این دستورات است که روح حیات واقعی را در کالبد بشر می دمد.

* راز حیات خانواده ، مودت و محبت است

حضرت سجاد(ع) راز فلسفه حیات خانواده که از دوران کودکی زن و مرد شکل می گیرد را در مودت و محبت میدانند. چراکه این موضوع از آموزه های ناب قرآن کریم است، آنجا که می فرماید: «وَ مِنْ آياتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْواجاً لِتَسْكُنُوا إِلَيْها وَ جَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً إِنَّ في‏ ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ؛ و از نشانه های او این است که همسرانی از جنس خود شما آفرید تا در کنار آنها آرامش یابید، و در بیان شما مودّت و رحمت قرار داد. به درستی که در این امر نشانه هایی است برای گروهی که فکر می کنند».[2] و در سوره اعراف نیز به موضوع مهم سکونت و آرامش اشاره می فرماید: «هُوَ الَّذي خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ وَ جَعَلَ مِنْها زَوْجَها لِيَسْكُنَ إِلَيْها‏؛ او است خدایی که شما را از نفس واحدی آفرید و همسرش را نیز از جنس او قرار داد تا در کنار او بیاسائید».[3]

* سکونت و آرامش در نظام خانواده بسیار مهم است

بدون شک این سکونت و آرامش از جهات جسمی، روحی، فردی و اجتماعی، برای هر دو نقش آفرین است و همین مسأله در نظام خانواده بسیار مهم است. زیرا هرجا سکونت و آرامش باشد انجام وظیفه و ادای تکلیف به بهترین شکل انجام می پذیرد. آیه شریفه پس از سکونت، به مودّت و رحمت اشاره می کند؛ زیرا در مودّت ارتباط مناسب و دقیق در آغاز زندگی پدید می آید. و هرگاه این انس و ارتباط در مسیر ضعف قرار گیرد، با رحمت به یکدیگر جبران می شود. تعبیر به مودّت به این جهت است که بیشتر در بزرگترها و در این سطح معنی پیدا می کند که خدمت و کمک به یکدیگر می شود و معمولاً دو طرفه است؛ امّا رحمت یک جانبه و ایثارگرانه است.

بر این اساس ارکان خانواده(زن و شوهر) سعی می کنند حقوق قانونی و اخلاقی را رعایت کنند. حقوق قانونی مانند: نفقه زن بر شوهر که عبارت است از  غذا، مسکن، لباس، که شوهر باید آن را مورد توجه قرار دهد. چه این­که یک سری حقوقی است که شوهر نسبت به زن دارد، که باید آنرا رعایت کند. البته باید ضمن رعایت حقوق قانونی، برای گرمی کانون خانواده و صفا و صمیمت و حاکمیت عشق و محبت و مودت، به حقوق اخلاقی که زوجین نسبت یکدیگر دارند، توجه بسیاری شود.

* مسئولیت ها میان زن و شوهر تقسیم شود

یکی از مسائلی که در نظام خانواده بسیار مهم است، تعیین مسئولیت ها است که باید میان زن و شوهر تقسیم شود. همچنین رعایت شئوون اخلاقی و نیکی کردن و خوش خلقی به همدیگر است. چراکه در بیانی از رسول اکرم(ص) آمده است که فرمود: «خَيْرُكُمْ خَيْرُكُمْ لِأَهْلِهِ وَ أَنَا خَيْرُكُمْ‏ لِأَهْلِي؛ بهترین شما بهترین شماست نسبت به اهل خانواده اش و من بهترین شما هستم نسبت به خانواده ام».[4]

* کمک کردن به زن در خانه نوعی عبادت به حساب می آید

و حتی سفارش شده که کمک کردن به زن در کارهای خانه، نوعی عبادت به حساب می آید. لذا نبی مکرم اسلام(ص) در بیانی به حضرت علی(ع) می­فرمایند: «يَا عَلِيُ‏ خِدْمَةُ الْعِيَالِ‏ كَفَّارَةٌ لِلْكَبَائِرِ وَ يُطْفِئُ غَضَبَ الرَّبِّ وَ مُهُورُ حُورِ الْعِينِ وَ يَزِيدُ فِي الْحَسَنَاتِ وَ الدَّرَجَات‏؛ ای علی خدمت کردن به همسر کفاره گناهان کبیره محسوب می شود، و غضب پروردگار را خاموش ساخته، و صداق و مهریه حوران بهشتی است، و در افزایش حسنات و مقامها نقش مهمی را ایفاء می کند».[5]

این احترام و تکریم به زن باعث رونق و شکوفایی نظام خانواده خواهد بود. لذا شوهر هیچگاه نباید بر زن سختگیری کند و بلکه باید آسایش و آرامش را برای او فراهم کند. به همین جهت در بیان نورانی پیامبراکرم(ص) آمده است: «لَيْسَ مِنَّا مَنْ وَسَّعَ اللَّهُ عَلَيْهِ ثُمَّ قَتَّرَ عَلَى عِيَالِهِ‏؛ از ما نیست کسی که در وسعت مال و ثروت قرار دارد و بر همسرش جفا نموده، و او را در تنگی معیشت قرار دهد».[6]

و در جای دیگری فرموده اند: مبادا مردی بر همسرش دست دراز کند که در این صورت خدا و رسولش را نافرمانی کرده است: «مَنْ ضَرَبَ امْرَأَةً بِغَيْرِ حَقٍّ فَأَنَا خَصْمُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ لَا تَضْرِبُوا نِسَاءَكُمْ فَمَنْ ضَرَبَهُمْ بِغَيْرِ حَقٍّ فَقَدْ عَصَى اللَّهَ وَ رَسُولَه‏؛ هر كس زنى را به ناحق بزند، در روز قيامت، من طرفِ دعواى او خواهم بود. زنانتان را كتك نزنيد؛ زيرا هر كه آنها را به ناحق بزند، از خدا و پيامبرش، نافرمانى كرده است».[7]

* آثار رعایت حقوق در نظام خانواده

پر واضح است که اگر حقوق متقابل زوجین چه قانونی و چه اخلاقی، که در اسلام مورد تأکید قرار گرفته مورد توجه هر دو باشد، در زندگی زناشوئی با هیچ مشکلی مواجه نخواهند شد. به همین جهت است که امام سجاد(ع) در بیان حق همسر به موضوع خوش رفتاری و مدارا کردن و انس با او و نیز توجه به آسایش می پردازد. و شکرگزاری برای این نعمت بزرگ را واجب می شمرد تا نظام خانواده جایگاه واقعی خود را پیدا کند.

منابع:

[1]. ابن شعبه حرانى، حسن بن على، تحف العقول، ص262، قم، جامعه مدرسين، چ دوم، 1404ق.

[2]. الروم/21.

[3]. الاعراف/189.

[4]. ابن بابويه، محمد بن على، من لا يحضره الفقيه، ج3، ص555، ح4908، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چ دوم، 1413ق.

[5]. شعيري، محمد بن محمد، جامع الأخبار، ص102، نجف، مطبعة حيدرية، چ اول، بى تا.

[6]. ابن أبي جمهور، محمد بن زين الدين، عوالي اللئالي، ج1، ص255، ح15، قم، دار سيد الشهداء للنشر، اول، 1405ق.

[7]. ديلمى، حسن بن محمد، إرشاد القلوب إلى الصواب، ج1، ص175، قم، الشريف الرضي، چ اول، 1412ق