به گزارش سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه» از آنجایی که افزایش نسل و اقتدار بخشی به کشور از طریق ازدیاد جمعیت بدون تغییر نگرش و رفتار مردم در زمینه فرزندآوری امکان پذیر نیست از این رو لازم است به مطالعه متون اسلامی بپردازیم تا جایگاه این سنت ارزشمند را در روایات مورد بررسی قرار دهیم.
حجت الاسلام علی ملکوتی نیا در نوشتاری به اهمیت «فرزندآوری» در سبک زندگی اسلامی پرداخته که تقدیم می شود.
اشاره
فرزندآوری برای بقای نسل و جلوگیری از کاهشِ جمعیت مسلمانان، از گذشته تاکنون از جمله دغدغه های عالمان دینی و کارشناسان خانواده و جمعیت بوده است؛ لیکن امروزه با ورود مردم به دوره زندگی مدرن و خصوصاً آشنایی با آموزه های غربی، این موضوع مورد تردید و بی مهری بسیاری از خانواده ها قرار گرفته است. ازاین رو، برای تبیین موضوع فرزندآوری و کسب نگرش مطلوب نسبت به «تکثیر جمعیت»، مهم ترین کارکرد خانواده (تولید مثل و تکثیر نسل) یادآور می گردد تا به این وسیله زمینۀ تحلیل درست و تصمیم صحیح در فرزندآوری برای همگان فراهم گردد.
مقدمه
در گذشته و پیش از ظهور صنعت در زندگی انسان ها، شاید کسی از خود نمی پرسید که «چرا فرزنددار شوم؟» و حتی کسی به چنین سؤالی فکر هم نمی کرد؛ ولی ورود به دوره مدرن زندگی و آشنایی مردم با آموزه های صنعتی و ماشینی، به ویژه تفکرات غربی، زمینه را برای تغییر سبک زندگی برخی از خانواده ها فراهم ساخت، به گونه ای که بسیاری از مظاهر زندگی غربی - که مغایر با آموزه های اسلامی بوده است - به زندگی مسلمانان راه یافت و در نتیجه، خانواده های امروزی را در فرزندآوری با تردید روبه رو کرد. نمود و آثار این تردید، عدم تمایل برخی از خانواده ها به داشتن فرزند (4/14درصد) یا اکتفا به تک فرزندی (19درصد) است.[1]
به گمان آنها؛ «پُرهزینه بودن فرزندآوری»، «سخت شدن رفاه و تربیت اولاد در شرایط ناگوار امروز» و «مانعیت فرزندان از رشد و پیشرفت فردی» از جمله عوامل بازدارنده ای است که اشتیاق به فرزنددارشدن را از آنان گرفته است؛ لذا این امر تحقّق سیاست جدید جمعیتی کشور را با مشکلات و چالش های فراوانی مواجه ساخته است و به نظر می رسد در مجموع، بی میلی نزدیک به نیمی از خانواده های ایرانی به فرزندآوری در آینده نزدیک، ایران را به دوران «سالمندیِ عمومی» و «بحران پیری» نزدیک خواهد ساخت. دورانی که بیشترین جمعیت کشور را سالمندان تشکیل می دهند.[2]
از آنجایی که افزایش نسل جوان و اقتداربخشی به کشور از طریق ازدیاد جمعیت، بدون تغییر نگرش و رفتار مردم در زمینه فرزندآوری، امکان پذیر نیست، ازاین رو، لازم است به مطالعه متون اسلامی بازگردیم و با مروری بر آموزه های دینی در باب ارزش فرزندآوری و آثار افزایش نسل، نگرش خانواده ها را به سوی «تکثیر جمعیت» معطوف ساخته و اعلام کنیم که در سبک زندگی اسلامی، فرزندآوری، ذاتاً مطلوب است؛ زیرا تکثیر نسل، دستور خدای متعال و سنّت قطعیه پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) و ائمه هدی(علیهم السلام) است و ضرورت آن تابع هیچ شرطی نیست؛ بلکه در تنگدستی و توانمندی و حتی در زمانی که شرایط فرهنگی جامعه نیز مناسب نباشد، باز هم فرزندآوری حُکمی ثابت و لازم الإجراست.
* ضرورت و اهمیت فرزندآوری
از مسائل مهم و قابل توجّه عصر حاضر، مسئله جلوگیری از کاهشِ جمعیت و یافتن راهکارهایی معقول برای افزایش آن در کشور است. رهبر معظم انقلاب(حفظه الله) از جمله کسانی است که بارها دیدگاه انتقادی خود را (در طول سال های 1390 تا امروز) در جمع نمایندگان مجلس، مسئولان نظام و عموم مردم مطرح نموده است و با سخنانی روشن و استوار، نگاه خود را به بازنگری در سیاست های مهار جمعیت و ضرورت برنامه ریزی برای رشد جمعیت معطوف داشته و فرموده اند:
«... خانواده ها و جوان ها باید تولیدِ مثل را زیاد کنند. باید نسل را افزایش دهند. این محدود کردن تعداد فرزندان در خانه ها - به این شکلی که امروز هست - خطاست!؛ این نسل جوانی که امروز ما داریم، اگر در ده سال آینده، بیست سال آینده و در دوره ها و مرحله های آینده این کشور بتوانیم آن را حفظ کنیم، همه مشکلات کشور را اینها حل می کنند.»[3]
و نیز تأکید فرموده اند: «مسئله جمعیّت را جدّی بگیرید! جمعیّت جوان کشور دارد کاهش پیدا می کند.یک جایی خواهیم رسید که دیگر قابل علاج نیست؛ یعنی مسئله جمعیّت از آن مسائلی نیست که بگوییم حالا ده سال دیگر فکر می کنیم؛ نه، اگر چند سال بگذرد، وقتی نسل ها پیر شدند، دیگر قابل علاج نیست.»[4]، «مسئله افزایش نسل جزء مباحث مهمی است که واقعاً همه مسئولین کشور، نه فقط مسئولین اداری، روحانیون، کسانی که منبرهای تبلیغی دارند، باید در جامعه درباره آن فرهنگ سازی کنند؛ از این حالتی که امروز وجود دارد - یک بچه، دو بچه - باید کشور را خارج کنند.»[5]
ایشان در جایی دیگر، سیاست کلی نظام اسلامی را این گونه با صراحت اعلام نموده اند که: «من معتقدم که کشور ما با امکاناتی که داریم، می تواند صد و پنجاه میلیون نفر جمعیت داشته باشد. من معتقد به کثرت جمعیتم. هر اقدام و تدبیری که می خواهد برای متوقف کردن رشد جمعیت انجام بگیرد، بعد از صد و پنجاه میلیون انجام بگیرد!»[6]
نکته مهم تر در اینجا اینکه ایشان با تمام وجود باور دارند که دشمنان اسلام در موضوع کاهش جمعیت مسلمانان، ساکت و بیکار ننشسته اند؛ بلکه از دهه های گذشته تا امروز برای مقابله با نظام اسلامی برنامه ریزی و اقدام عملی می کنند. به این دلیل «برای دشمنان ما بهترین چیز این است که ایران یک کشوری باشد با بیست - سی میلیون جمعیّت که نصف این جمعیّت هم کهنسال و میانسال و از کارافتاده باشند. [اگر] برای این برنامه ریزی بتوانند بکنند، حتماً می کنند. پول بتوانند خرج کنند، حتماً خرج می کنند. ما باید حرکتمان در مقابل این حرکت، حرکت صحیح و منطقی و خردمندانه و عالمانه باشد.»[7]
در همین راستا «افزایش فرزند» در کنار «تسهیل و ترویج تشکیل خانواده» از جمله سیاست های کلی نظام جمهوری اسلامی در مقوله جمعیت به شمار می آید که در تاریخ 30/2/1393 از سوی رهبر معظم انقلاب(حفظه الله) به رؤسای قوای سه‌گانه و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام ابلاغ شد.
* تکثیر نسل؛ مهم ترین کارکِرد خانواده
از جمله مهم ترین اهداف و کارکردهای خانواده، حفظ و بقای نسل بشر در یک ساختار و نظام قانونی و مشروع است و شاید بتوان گفت که این کارکِرد، مهم ترین کارکرد خانواده است؛ به گونه ای که برخی مردم شناسان، ماهیت خانواده را منحصر به همین امر دانسته و آن را قراردادی تعریف کرده اند که برای به وجود آوردن فرزندان و حفظ و نگهداری آنان منعقد می شود.
«ویلیام وُلف» معتقد است: «خانواده غیر از یکی - دو سال اول که برای پرورش کودک لازم است، وجودی است مرده، و لذا تنها کارکرد خانواده همین است و بس!»[8]
و در میان دانشمندان مسلمان نیز علامه طباطبایی(ره) تکثیر نسل مسلمانان برای زدودن بنای شرک و فساد توسط آنان را از مهم ترین مقاصد شریعت ذکر کرده و فرموده است: «و من جهة أخری من أهمّ المقاصد عند شارع الإسلام تکثّر نسل المسلمین و عمارة الأرض بید مجتمع مسلم عمارة صالحة ترفع الشّرک و الفساد؛[9] و از جهت دیگر یکی از مهم ترین مقاصد در نظر شارع اسلام، زیاد شدن نسل مسلمانان و آباد شدن زمین به دست آنان است. آبادی شایسته و مخصوصی که ریشه شرک و فساد را می زند.»
به همین خاطر، ایشان «تولید مثل و تربیت اولاد» را علت اصلی ازدواج برشمرده و می نویسد: «عامل نکاح و ازدواج منحصر در تولید مثل و تربیت اولاد است و مسئله اطفای شهوت و یا اشتراک در اَعمال زندگی؛ چون کسب و زراعت و جمع کردن مال و تدبیر غذا و آب و وسایل خانه و اداره آن، اموری است که از چارچوب غرض طبیعت و خلقت خارج است و تنها جنبه مُقدمیّت داشته و یا فواید دیگری غیر از غرض اصلی بر آنها مترتب می شود.»[10]
پاورقی:
[1]. ر. ک. خبرگزاری فارس در تاریخ: 20/6/1393 به نشانی: www.farsnews.com؛ رئیس سازمان ثبت احوال کشور در نشست خبری گفت: 33 درصد خانواده های ایرانی تک فرزند یا بدون فرزند هستند.
[2]. ر. ک. پایگاه خبری آفتاب: aftabnews.ir
[3]. بیانات مقام معظّم رهبری حضرت آیت الله العظمی خامنه ای(حفظه الله)در اجتماع مردم بجنورد، مورخ: 19/7/1391.
[4]. بیانات مقام معظم رهبری(حفظه الله)در دیدار اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی، مورخ: 19/9/1392.
[5]. بیانات مقام معظم رهبری(حفظه الله)در دیدار کارگزاران نظام، مورخ: 3/5/1391.
[6]. بیانات مقام معظم رهبری(حفظه الله)در دیدار مسئولان نظام جمهوری اسلامی ایران، مورخ: 16/5/1390.
[7]. بیانات مقام معظم رهبری(حفظه الله)در دیدار نمایندگان مجلس شورای اسلامی، مورخ: 4/3/1393.
[8]. حقوق زن و خانواده، محمود حکمت نیا، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، قم، اول، 1390ش، ص 78.
[9]. المیزان فی تفسیر القرآن، محمد حسین طباطبائی، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم، 1417ق، ج4، ص 189.
[10]. تفسیر المیزان، ترجمه: سید محمدباقر موسوی همدانی، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم، 1374ش، ج4، ص 285.
منبع: معاونت تبلیغ.
