مجتبی فرهنگیان مدیر اداره امور محصولات پژوهشی حوزه در گفتگو با خبرگزاری «حوزه»، با تشریح فعالیت های دبیرخانه کرسی های آزاداندیشی حوزه گفت: آزاداندیشی مقوله‌ای همزاد خرد و اندیشه است. اندیشه، به جولان و تردد بین مجهول و معلوم و دست‌یابی به یافته‌های جدید ذهنی –عینی می‌پردازد. آزاداندیشی نیز به عنوان لازم امر ذاتی و ضروری، با برداشتن حجاب‌های خواسته و ناخواسته و برای دست‌یابی به کنه معرفت، در گستره دانش وزیدن می‌گیرد که ثمره آن، در دوگانه تولید دانش حقیقت نمایان و هویدا می‌شود. هر جامعه و اندیشه‌ای که حریت در اندیشه را پیشه خود ساخته است، نتیجه آن را در تولید و بازتولید تمدنیآن در عرصه فرهنگ و اندیشه آشکارا خواهد دید.

اسلام بر مبنای ذات اندیشگی  فرهنگی‌اش، آزاد اندیشی را در جوهره خود غنابخشی کرده است. بررسی آیات و روایات و سیره معصومین علیهم السلام این نکته را تأیید می‌کند. مضافاً به اینکه، پیگیری و کندوکاو تمدن اسلامی، خصوصاً در دوران و عصر زرین معصومین علیهم السلام حکایتگر نقش کانونی آزاداندیشی در پیشبری و پیشروی جامعه دینی داشته است.

انقلاب اسلامی، به عنوان مدل الگوی یک حاکمیت دینی تمام‌عیار در هزاره سوم و نیز در رویارویی با نظریه‌های رقیب که دارای نوعی هژمونی تمدن در دنیای غرب هستند، با تغذیه از سنت‌های کهن اندیشگی، نگاهی ویژه و عمیق به آزاداندیشی دارد. ضرورت این مقوله بدان‌سان مهم بود که رهبر معظم انقلاب دام ظله سالها است آهنگ این حرکت علمی را به صدا درآورده است و خیزش عظیمی در جامعه فکری بر همین مبنا سامان گرفته است.

حوزه‌های علمیه، به عنوان پایگاه‌های تولید دانش دینی و استخراج‌کننده دانش هنجاری مسلمین، با توجه به نقش فربه و مسلمی که در بافت اندیشگی جامعه دارند، مسئولیت بسیار مهم‌تر و مؤثرتری از دیگر مراکز علمی، در این عرصه برعهده دارند.

مباحثه و محاجه علمی در حوزه‌های علمیه، میراث گران‌بهایی است که سده‌ها است در حوزه‌های علمیه ساری و جاری است؛ زیرا بررسی نظام اندیشگی حوزه و روش‌های غالب آن در نظم آموزشی، نشان‌دهنده همان روح آزاداندیشی در حوزه‌ها است؛ اما آزاداندیشی در حوزه‌های علمیه، به صورت سیستماتیک و سازماندهی شده، از سال 1393 آغاز شد. به تبع آن، دبیرخانه کرسی‌های آزاد‌اندیشی در معاونت پژوهش با قالبی جدید راه‌اندازی و شورای کرسی‌ها نیز فعالیت خود را آغاز کرد.

ضرورت و اهداف راه‌اندازی دبیرخانه

حرکت به سمت تمدن نوین اسلامی در بعد نرم‌افزاری نیازمند تبادل و تضارب آرا و اندیشه‌ها است. تبادل اندیشه‌ها، به پیش‌نیاز آزاداندیشی و مدارا و رواداری نسبت به همدیگر وابسته است. بنابراین، آزاداندیشی ضرورت غیرقابل انکار برای تولید علم، توسعه و گسترش فرهنگ دینی و ایجاد ظرفیت‌های عظیم اجتماعی برای تحول به سمت اخلاق- رفتار دینی است. حوزه‌های علمیه، به عنوان پایگاه‌های فکری و ذخیره‌های اخلاقی جامعه باید با بسترسازی و دورنی‌سازی این آموزه مهم، راه شیوع آن را به پیکره اجتماعی در حوزه‌های فکری و رفتاری فراهم آورند. بر همین مبنا، نیازمند سامانه هدفمند مدیریتی در خصوص سیاست‌گذاری و نظارت بر این امر مهم هستیم.

شورای کرسی‌های آزاداندیشی، متشکل از معاونین و شخصیت‌های برجسته حوزه‌های علمیه، از سال 1393 تاکنون، به صورت منظم برگزار شده است. این شورا، در گام‌های اول، با تدوین و تصویب نظام مقررات مرتبط با کرسی‌ها، دبیرخانه را فعال کرده و سپس با تشکیل کمیته‌های علمی مستقر در معاونت‌های حوزه‌های علمیه، گام اساسی را در خصوص اجرایی شدن کرسی‌ها برداشته است. در گام سوم، به بررسی نظام موضوعات در حوزه آزاداندیشی در حوزه‌های مختلف دانشی پرداخته و با توجه به نظام نیازها و واقعیات اجتماعی، الگویی از محورهای مورد بحث آزاداندیشی در حوزه های مختلف به تصویب رساندند.

دبیرخانه کرسی‌ها همزمان فعال شده و در ارتباط با کمیته‌های علمی و شورای کرسی‌ها، به یک فعالیت منسجمی در خصوص کرسی‌‌ها با آهنگ نسبتا پرشتابی دست زد. حاصل این فعالیت، ظرفیت‌سازی برای اجرای کرسی‌ها و رایزنی با مراکز برگزارکننده و ایجاد ظرفیت گفتمانی برای بسط آزاداندیشی در حوزه‌های علمیه و واحدهای آموزشی حوزوی بود.

برنامه‌های آینده این دبیرخانه در خصوص کرسی‌های آزاداندیشی

با توجه به اینکه فعالیت‌های مبنایی کرسی‌های آزاداندیشی انجام گرفته است؛ از جمله: تدوین نظام مقررات مرتبط، تشکیل شورای کرسی‌ها، فعال‌سازی کمیته‌های علمی، تعیین نظام موضوعات، شناسایی مراکز و نهادهای برگزارکننده و آماده‌سازی ظرفیت اجرایی. بنابراین، برگزاری مستمر و فعال کرسی‌های آزاداندیشی در مراکز، واحدهای آموزشی و نهادهای پژوهشی حوزوی در دستور کار این دبیرخانه قرار دارد.