حجت الاسلام والمسلمین ابراهیم اکبری، مدیر مرکز خدمات حوزه علمیه استان تهران و امام جماعت برگزیده و نمونه مسجدالنبی(ص) کوی دانشگاه تهران، معتقد است: مسجد هر محله بايد پناهگاه مردم و خصوصاً جوانان آن محل فارغ از تيپ و قيافه ظاهري آنان باشد، تا بتواند در همه ابعاد مختلف به مردم محله خدمات ارایه دهد. او فعالیت و کار در مسجد را همچون نماز و روزه برای خود وظیفه می داند . او معتقد است یک امام جماعت باید در همه عرصه‌ها یک قدم از مردم جلوتر باشد.
مشروح گفتگو با امام جماعت مسجدالنبی(ص) را در ادامه بخوانید:
* به عنوان اولین سؤال جایگاه مسجد در فرهنگ اسلامی را توضیح داده و علت اهمیت آن را بیان کنید؟
در جامعه مسلمین سه کنگره عظیم داریم که این‌ها از برکات جامعه اسلامی هستند و از صدر اسلام تاکنون همواره دشمن با این سه کنگره مبارزه کرده است. یکی کنگره روزانه یعنی اقامه نمازهای جماعت در مساجد است. دومی کنگره هفتگی یعنی اقامه نماز جمعه در مصلی‌ها و مساجد است و سومی کنگره سالانه تجمع حجاج بیت الله الحرام در کعبه است. بر این اساس مسجد مکان مشترک در برگزاری این سه کنگره عظیم است که محور وحدت مسلمین می‌باشد.
در صدر اسلام مسجد هم مکان تبلیغ دین و یادگیری احکام شرعی بود، و هم خانه بی پناهان، دانشگاه تشنگان علم، مکان مطمئن برای همسریابی دختران و پسران جوان، و محلی برای تأمین نیازهای عموم مردم بود. یعنی در مساجد صدر اسلام، در حالیکه نماز جماعت برگزار می‌شد، در کنار آن کلاس‌های تعلیم علوم قرآنی، احکام، تفسیر و... و مباحث اجتماعی و خانوادگی هم مطرح و پیگیری می‌شد. به عقیده من، چنانچه خانواده‌ها مسجدی باشند، همه اعضای خانواده و دوستان آن‌ها نیز از افراد مؤمن و مسجدی خواهند بود و این حضور با برکت منجر به مستحکم‌تر شدن بنیان خانواده‌ها می‌شود.
همچنین نباید نقش مؤثر و حیاتی مسجد در فرآیند پیروزی انقلاب و تامین نیروی انسانی و منابع مالی برای جبهه‌های حق علیه باطل در طول 8 سال دفاع مقدس را فراموش کرد.
بنابراین علت هجمه هایی که امروز از طرف دشمنان به مساجد و مراکز فرهنگی و دینی انجام می‌شود، کاملا روشن می‌شود و آن‌ها در صدد هستند با اسبابی مثل ماهواره و مشغولیت‌های زودگذر دنیوی افکار جوانان را به لهو و لعب و بی دینی سوق دهند، البته با کمال تاسف تا حدودی موفق شدند از حضور پررنگ جوانان در مساجد بکاهند و مثلا از هزار جوان محله شاید صد نفرشان به مسجد بیایند. به عبارتی زرق و برق‌هایی که در کنار مساجد ایجاد کردند، را‌ه‌های ورود جوانان به مسجد را محدود کرده است. در چنین شرایطی فعالیت دینی و فرهنگی برای مدیران فرهنگ و ائمه جماعات خیلی دشوار خواهد بود. و ادامه این وضعیت پیام‌های ناخوشایندی برای دلسوزان دین و خادمان مساجد دارد، و مسئولیت آن‌ها را در قبال مسجد و جوانان سنگین‌تر و بیشتر می‌کند.
* از صدر اسلام تاکنون مخصوصاً در دوران انقلاب اسلامی، هر موقع به مساجد به عنوان کانون اصلی حرکت‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی توجه شده، موفقیت‌های چشمگیری نصیب مسلمانان گشته است، به عنوان کسی که در این عرصه فعال هستید چه راهکارهایی برای ادامه این روند یا رونق بخشیدن به این امر پیشنهادی کنید؟
دو رکن اصلی مسجد عبارتند از امام جماعت خوب و مؤمن، و امت خوب و با ایمان. بنابراین شما در تاریخ اسلام می‌بینید ائمه معصومین(علیهم‌السلام) آنجا که امت خوب و آگاه با آنان همراه نبود در پیشبرد اهداف‌شان نیز موفق نبودند و متاسفانه غالباً نیز همینگونه بود. از این رو ائمه جماعات حتی اگر خوب، مؤمن و متعهد باشند، چنانچه همراهی مردم نباشد نمی‌توانند در مساجد موفق عمل کنند و در نتیجه به اهداف مد نظرشان نیز نخواهند رسید.
همچنین به این موضوع توجه داشته باشید که در حقیقت پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی(ره) و استقرار نظام ولایت فقیه، اجرای قانون اساسی بر اساس موازین اسلام، ایجاد نهادهایی مثل شورای نگهبان و... همگی در سایه حضور امتی مومن، مسجدی و همراهی خوب آنان با نهضت امام(ره) بود.
بدون تردید وجود و حضور علمای بزرگی همچون آیت الله حق شناس در مساجد تهران نقش بسزایی در هدایت جوانان به دین و حضور در فعالیت‌های فرهنگی و مذهبی داشته است، و هم‌اکنون مساجد ما به همچین علمایی نیازمند است تا به آن رسالت اصلی خویش بازگردند.
بنابراین اگر می‌خواهیم یک مسجد قوی و با نشاط داشته باشیم، باید توجه داشت که مسجد صرفاً برای اقامه نماز جماعت نیست، بلکه مسجد باید مکانی باشد برای تفسیر قرآن، تفسیر نهج البلاغه، محل اجتماع جوانان برای کارهای فرهنگی، عقیدتی، تفریحی، اردوهای زیارتی و ورزشی و... تا بدین گونه نیازمندی مردم به مسجد را افزایش داد و مردم همواره احساس کنند به مسجد نیاز دارند و کارهای‌شان در مسجد پیگیری و حل و فصل می‌شود.
باید تدابیری اندیشیده شود تا نقش مساجد در محله‌ها، محوری و اثرگذار باشد. اوایل انقلاب خیلی از امور مردم از طریق مساجد انجام می‌شد. هم‌اکنون هم برخی امور اجتماعی و سیاسی از طریق مساجد برنامه ریزی و اجرا می‌شود، ولی ظاهراً با ایجاد مراکز موازی درصدد کمرنگ کردن نقش مسجد هستند. مثلا در ایام انتخابات مسجد یکی از مراکز اصلی رای‌گیری است، ولی کم‌کم این برنامه‌ها که نماد دینی و ملی کشور می باشد به مدارس، فرهنگسراها و سرایای محله واگذار می‌شود و این گونه اقدامات موجب تضعیف نقش مساجد خواهد شد.
* راهکارها و شیوه‌های پیشنهادی شما برای جذب مردم به ویژه جوانان و کودکان به مسجد چیست؟
مسجد مثل دانشگاه‌ها یا مراکز حوزوی نیست که طبق برخی ملاک‌های سِنّی و مدارج علمی اقدام به پذیرش کند، بلکه عموم مردم اعم از فقیر و غنی، باسواد و بی سواد، کوچک و بزرگ و همه و همه می‌توانند در مسجد حضور یابند و از محیط و برنامه‌های آن بهرمند شوند.
علت تأکید به حضور پرشور جوانان در مساجد به دلیل چند مسئله است. یکی این که جوانانی که در مسجد حضور می‌بایند کمتر در معرض خطرات و انحرافات واقع می‌شوند، و به خانواده‌هایی که جوانان آن‌ها دچار معضلات اخلاقی و عقیدتی هستند، می‌گویم راه حل تمام این مشکلات و اصلاح تربیت فرزندانشان با حضور در مسجد امکان پذیر خواهد بود.
به نظر من، بیشتر مشکلات اقتصادی و خانوادگی برخی جوانان این است که چون با دین سازگاری نداشته و با مبانی اسلامی و احکام شرعی ناآشنا هستند، دچار این گرفتاری‌های دنیوی و اخروی می‌شوند و به تبع همین گرفتاری دچار مشکل بیکاری و عدم مدیریت درست در تأمین معیشت زندگی‌شان می‌شوند. از این رو با قاطعیت می‌توان گفت داشتن دانش اقتصاد و عقل معاش در زندگی یکی از برکات دین داری و حضور در مسجد است. و اکثر اهالی مسجد به دلیل تبعیت از سبک زندگی اسلامی دارای بینش توحیدی درست و نظم اقتصادی در تأمین معیشت زندگی‌شان هستند.
* شما به عنوان یکی از ائمه جماعات برگزیده تهران توانسته‌اید مسجد را به عنوان مرکز حل مشکلات اقتصادی و اجتماعی محل تبدیل کنید، راز موفقیت شما در چیست؟
روش خودم برای ارتباط با جوانان محله به این صورت است که با همه آن‌ها رفاقت می‌کنم. حتی جوانانی که مقید به برخی احکام شرعی نیستند و مثلا گردن‌بند طلا هم استفاده می‌کنند، چون معتقدم این عزیزان در دام شیاطین انسی و جنی گرفتارند و من وظیفه دارم با آنان ارتباط بگیرم و بصورت منطقی و با رفاقت و مهربانی با آن‌ها حرف بزنم.
هر جوانی که به مسجد بیاید با حوصله و بدون اخم به صحبت‌های او گوش می‌دهم و سئوالش را پاسخ می‌دهم و خودم را همواره در دسترس جوانان قرار می‌دهم، تا هر موقعی که خواستند به مسجد مراجعه کنند و حرف‌هایشان را بزنند.
در مسجدی که امامت جماعت آن را بر عهده دارم با بیش از 200 جوان؛ از طریق تلفن، پیامک، شبکه‌های اجتماعی، ایمیل و... در ارتباط مستقیم و مستمر هستم، از جوان بی سواد تا جوان دکتری و خارج نشین با بنده در ارتباط هستند. اکثر آنان به کارایی و مفید بودن مشاوره‌هایی که در مسجد برای ایشان می‌دهم کاملا رضایت داشته و معتقدند خوشبختی دنیوی و اخروی، داشتن همسر خوب و فرزند صالح، داشتن مادر و پدر زن متدین و با اخلاق و... به برکت دین اسلام و حضور در مسجد است.
مسجد خانه خداست و ورود به آنجا برای همه بندگان خدا آزاد است. ما باید درهای مساجد را برای همه مردم باز بگذاریم. اگر بخواهیم گروهی، طایفه‌ای، حزبی، جناحی و... با مردم برخورد کنیم قطعاً در جذب آنان به مسجد موفق نخواهیم بود. بنابراین یک امام جماعت خوب هر آنچه از سلایق جناحی و سیاسی دارد، باید کنار بگذارد و تنها مبلغ دین باشد و فقط پرچم اسلام را بالا بگیرد. خود امام جماعت بر طبق سلیقه خود نمی‌تواند محور وحدت مردم باشد، ولی دین و پرچم اسلام می‌تواند محور وحدت مردم از تمام سلایق و احزاب و قبیله‌ها باشد. پس وقتی قبله همه امت مسلمان مسجدالحرام شد، مسجد محور وحدت مردم می‌شود.
شما تاکنون دو بار به عنوان امام جماعت نمونه انتخاب شده‌اید. از این انتخاب برایمان بگویید.
بنده در سال 86 که تا آن موقع در یکی از مساجد شهر ری حضور داشتم، در روز جهانی مسجد به عنوان امام جماعت نمونه از طرف آقای دکتر لاریجانی، رئیس مجلس مورد تقدیر قرار گرفتم. سال 90 به عنوان امام جماعت به مسجدالنبی(ص) آمدم. آن اوایل بیشتر از 10 الی 20 نفر در نمازهای جماعت مسجدالنبی(ص) حاضر نمی‌شدند و حقیقتاً کار را برای بنده سخت کرده بود، ولی با عنایت خداوند متعال و توجهات حضرت ولیعصر(عج) و همراهی خوب اهالی محل کم کم مسجد مورد رجوع مردم واقع شد و هم اکنون این مسجد یکی از مساجد فعال در این منطقه است و همین فعالیت‌ها سبب شد تا برای بار دوم در سال 93 مجدداً به عنوان امام جماعت نمونه از طرف ریاست محترم جمهوری مورد تقدیر قرار بگیرم.
* به نظر شما یک امام جماعت مسجد باید دارای چه ویژگی‌هایی باشد؟ تا هم نسبت به نیازهای اهالی محل پاسخگو بوده، و هم زمینه‌های حضور حداکثری مردم در نمازهای جماعت و مراسمات مذهبی را فراهم کند.
بنده سال 74 همزمان با ولادت حضرت زهرا(س) که خدمت مقام معظم رهبری برای تلبس به لباس روحانیت رسیده بودم، حضرت آقا آنجا برای روحانیون تازه ملبس شده مطالبی را بیان فرمودند. ایشان گفتند "از هم اکنون که شما به عنوان یک روحانی در اجتماع حضور خواهید داشت، مسئولیت دینی، فرهنگی، سیاسی و... شما در قبال مردم سنگین‌تر می‌شود. و از امروز به عنوان امام یک امت وارد جامعه می‌شوید و چنانچه در علم، تقوا و سیاست همواره از مردم یک گام جلوتر باشید، آن‌ها امامت و هدایتگری شما را می‌پذیرند، ولی اگر از مردم عقب ماندید، دیگر مورد قبول آن‌ها نخواهید بود".
* در مورد فعالیت‌های عمرانی و فرهنگی مسجدالنبی(ص) هم توضیحاتی بفرمایید.
در مدت زمانی که اینجا حضور داشتم بیش از سیصد میلیون تومان برای کارهای عمرانی و تجهیز مسجدالنبی(ص) هزینه شده است، و بیشتر تلاش‌مان هم این بود که همه درآمدهای مسجد را برای امور دینی و برنامه‌های فرهنگی هزینه کنیم.
تأسیس صندوق قرض الحسنه یکی از کارهای مهمی بود که با تأمین اعتبار از طرف خیّرین محل راه اندازی شد و هم اکنون بیش از صد میلیون تومان از منابع آن در احتیار مردم قرار داده شده است و در کنار آن یک صندوق خیریه ویژه خانواده‌های نیازمند تأسیس کرده‌ایم و ماهانه یک میلیون تومان بین نیازمندان تقسیم می‌شود. در مناسبت‌های خاص مثل ماه مبارک رمضان، ولادت حضرت امیر(ع)، عید نیمه شعبان و... نیز بین بیش از صد خانواده ارزاق شامل گوشت، مرغ، برنج و... توزیع می کنیم.
همچنین با هماهنگی ستاد دیه و با کمک خیرین محل، سالانه یک الی دو نفر از زندانیان غیرعمد و آن‌ها که بدهی مالی دارند و جزو اهالی این محل هستند را از زندان آزاد می‌کنیم.
برگزاری نشست‌های بصیرت افزایی سیاسی و برگزاری جلسات هفتگی ارتقاء سلامت جسمی برای کودکان، جوانان و سالمندان با حضور پزشکان متخصص و کارشناس تغذیه، از دیگر برنامه‌های مسجد برای اهالی محل است.
از دیگر برنامه‌های مسجد تقدیر از جانبازان در روز جانباز، معلّمین در روز معلم، پاسداران در روز پاسدار می باشد. همچنین از دختران و پسران جوان و نمونه، مکبّرین و مؤذنین نمونه و پیشکسوت‌های مسجد و دیگر قشرها که از اهالی همین محل و منطقه می‌باشند، در مناسبت‌های مختلف تقدیر به عمل آورده و از زحمات آنان تشکر می‌کنیم.
همچنین از بیمارانی که روزی اهل مسجد بودند و به دلیل کسالت امکان حضور در نماز جماعت و برنامه‌های مسجد را ندارند، به همراه جمعی از دوستان مسجدی از آنان عیادت می‌کنیم و از نزدیک جویای احوالات آنان می‌شویم، این کار علاوه بر اینکه موجب خوشحالی و سرور بیمار مومنِ اهل مسجد می‌شود، اهالی محل و مسجد را هم نسبت به یکدیگر مهربان و صمیمی‌تر می‌کند.
به نظرم، مجموعه این اقدامات در فعال بودن اهالی محل، مراجعات مردمی به امام جماعت و مشارکت و حضور جوانان در برنامه‌های مسجد نقش بسزایی داشته است.
گفت و گو: مهدی زارعی
