دکتر زهرا روح اللهی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری «حوزه»، ضمن تسلیت سالروز شهادت امام سجاد(ع) با اشاره به این که روشنگری امام سجاد(ع) در کنار شجاعت و بصیرت والای عمه بزرگوارشان حضرت زینب کبری(س) باعث ماندگاری نهضت عاشورا برای همیشه تاریخ شد، اظهار داشت: با توجه به این که حضرت سجاد(ع) در ماجرای کربلا و مسایل پس از آن واقعه بس تلخی را پشت سر گذاشتند و مصیبت بزرگی بر ایشان وارد شد و از سویی این مصیبت ها همه برای شیعه و هم برای خود اهل بیت (ع) بسیار تلخ و جانسوز بود، لذا حضرت می بایست سیاست خاصی را در پیش می گرفتند تا جامعه شیعی از این مرحله سخت عبور می کردند.

وی افزود: از سویی باید خود اهل بیت(ع) نیز از این مرحله دشوار به ویژه در دوران بسیار پرخفقان بنی اُمیه عبور می کردند به ویژه آن که حکومت جبار اُموی نشان داده بود که هیچ ابایی از برخورد شدید با اهل بیت پیامبر ندارد.

هدایت معنوی جامعه در دوران پرخفقان اُموی

عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) ادامه داد: از این حیث حتماً باید سیاست خاصی برای ادامه این مسیر به منظور هدایت جامعه اتخاذ می شد به خصوص برای امام شیعه که وظیفه مهمی بر عهده او گذاشته شده و این وظیفه همانا هدایت معنوی جامعه به سمت تربیت الهی است.

وی اضافه کرد: بی شک روش و سیره امام سجاد(ع) در این مقطع حساس تاریخی برای همه ما می تواند الگو باشد که اگر در شرایط سختی قرار گرفتیم و هجمه های سنگینی بر ما وارد شد چگونه باید رفتار کنیم.

مانیفست اعتقادی شیعه در مضامین ادعیه امام سجاد(ع)

روح اللهی همچنین با اشاره به این که امام سجاد(ع) با توجه به چنان اوضاع و احوالی چند راهکار را برای جامعه شیعه دنبال می کردند، گفت: نخست آن که جامعه شیعه یک مانیفست اعتقادی از لابلای دعاهای امام سجاد(ع) می تواند در قبال حکومت داشته باشد ، هر چند که به ظاهر زین العابدین(ع) تعامل منفی و چالش و تنشی با حکومت ندارد اما به واسطه دعا و نیایش و ادعیه راه مبارزه با دستگاه ظالم را به همه شیعیان و محبان نشان می دهد.

وی خاطرنشان کرد: در واقع حضرت در ساختار و ساز و کاری که از طریق این شیوه به ما نشان می دهند در درجه نخست بیان می دارند که اساساً جایگاه امام چیست و وظیفه مهم امام کدام است و مردم در تبعیت از امام چگونه باید باشند که همه این مقولات در بحث مهم و مبنایی امام شناسی می گنجد.

این استاد و محقق حوزوی همچنین بیان داشت: شاید در آن زمان خیلی ها عظمت حرکت فکری، فرهنگی و سیاسی امام سجاد(ع) را درک نکردند اما ایشان با فعالیت های فرهنگی دست به تربیت نسل هایی زد که در آینده بتوانند هدف حزب سازی و کادر سازی برای تشیع را تامین کنند.

تقویت حزب شیعه به برکت فعالیت های زین العابدین(ع)

وی گفت: در واقع ایشان با اقدامات و سیره نورانی خود حزب شیعه را تقویت کردند که این مساله در دوره امام حسین (ع) خیلی منسجم نبود چرا که اگر بود امام حسین (ع) آن طور مظلومانه به شهادت نمی رسید.

وی اضافه کرد: از این رو ما در تاریخ شیعه می گوییم که حزب شیعه پس از شهادت سیدالشهدا(ع) شکل گرفت و با تلاش های امام سجاد(ع) و دوران طولانی امامت ایشان این مهم سر و سامان یافت.

عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) در ادامه با اشاره به این که حضرت سجاد(ع) در پیام رسانی نهضت عاشورا و دفاع از تشیع و حفظ آرمان های آن با سختی ها و دشواری ها و محدویت های بسیاری روبرو بودند، اظهار داشت: به همین خاطر هم است که در در آغاز ورود اهل بیت(ع) به مدینه مشاهده می کنیم که به جهت رفتار ظالمانه و جبارانه دستگاه اُموی اساساً کسی جرات نمی کرد که به غیر از بنی هاشم آن هم به صورت محدود کسی اطراف امام سجاد(ع) برود اما به جهت فعالیت های روشنگرانه ایشان، وقتی امام باقر(ع) به منصب امامت می رسد می بینیم که این همه شیعه در مدینه و کوفه هوادار امام معصوم است.

مهیا نمودن بستر رونق علمی در دوران امام باقر(ع) و امام صادق(ع)

وی افزود: در واقع در این مقطع تاریخی کادرسازی و تقویت حزب شیعه خیلی ملایم و گاه نامحسوس انجام شد و با تلاش های علمی و فرهنگی حضرت زمینه ای آماده شد که در دوران امام باقر(ع) و امام صادق(ع) شاهد یک نهضت بسیار فراگیر علمی در جهان اسلام بودیم.

 عضو انجمن تاریخ پژوهان حوزه علمیه قم در بخش دیگری از سخنان خود در خصوص وضعیت فرهنگی و اجتماعی دوران امام سجاد(ع) گفت: در آن دوره به طور خاص از یک سو جامعه به سمت

تجمل گرایی گرایش پیدا کرده و از سوی دچار دچار معضل انحطاط فرهنگی و بی اخلاقی شده بود و لذا مدل رفتاری امام در جامعه مدینه به گونه بسیار سخت و دشواری بود که در آن فضا باعث هدایت بخشی از مردم شد.

تلاش های فرهنگی در اوج انحطاط فرهنگی جامعه اسلامی

وی افزود: اهمیت کار امام سجاد(ع) را وقتی درمی یابیم که بدانیم بنا بر منابع معتبر تاریخی یکی از دوران بی بند و باری و فساد در جامعه اسلامی در همان زمان است که انواع ناهنجاری های اخلاقی و فرهنگی و بازی های نامناسب و لهو و لعب ها زیاد شده است.

روح اللهی بیان داشت: در این میان ، نوع زندگی و الگوی رفتاری امام سجاد(ع) برای جامعه اسلامی و حتی غیر شیعه یک مدل عالی را نشان می دهد که حضرت هم در زمینه هدایت فرهنگی و اخلاقی جامعه و هم میل و گرایش به سمت علم و معنویت فعالیت کردند و نتیجه اش را در زمان دو امام بعدی می بینیم .

وی در خاتمه گفت: در واقع نوع مواجهه زین العابدین (ع) با ولنگاری فرهنگی که جامعه اسلامی دچارش شد و بعد حرکت از آن وضعیت به سمت نور و معنویت با علم گرایی دستاورد بسیار مهم دوران سیدالساجدین (ع) است.

گفتگو از: سید محمد مهدی موسوی