به گزارش خبرگزاری «حوزه»، آیت الله محسن اراکی، دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، در پاسخ به سوال مرکز ارتباطات و بین الملل حوزه های علمیه ضرورت شکل‌گیری نگاه جهانی در حوزه‌های علمیه را تشریح کرد.
خبرگزاری «حوزه» متن سئوال مرکز ارتباطات و بین الملل حوزه و پاسخ دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی را منتشر می کند.
* ضرورتي حضور اساتيد و مراكز آموزشي حوزه برای رصد نيازهاي مردم جهان در خارج از ايران را بیان فرمایید؟
با توجه به تحولات جهاني و شبكه اطلاعاتي موجود در دنیا و شرائط خاصي كه در تكنولوژي ارتباطات به‌وجود آمده است همه كشورها باهم مرتبط شده و از هم تأثير مي‌پذيرند، حوزه بايد نيروهایي را تربيت كند كه از جهان امروز باخبر باشند؛ طلبه امروز با طلبه 50 سال پيش كاملاً متفاوت است؛ اگر چه طلبه آن زمان نيز اين مأموريت را داشت.
امروز سياست‌گذاران جهاني ذوب شدن فرهنگ‌هاي بومي را مطرح مي‌كنند و مي‌گويند: اين تهاجم فرهنگي نيست؛ بلكه پيشرفت فرهنگي است. منظور آن‌ها از فرهنگ واحد فرهنگ خودشان است؛ لذا بايد توان مقابله در بعد نظريه و اجرا را داشته باشيم.
* از چه راه‌هايي مي‌توان در بعد آموزش حوزه، موضوعات مورد نياز جهاني را گنجانيد و لحاظ كرد؟
به چند صورت مي‌شود اين كار را انجام داد: اول این‌که آموزش حوزه را از لحاظ محتوا و روش تقويت كنيم؛ نه این‌که آن‌چه بوده است را لغو كنيم؛ بلكه بر آن‌ها بيفزایيم تا طلبه‌اي جهان‌شناس داشته باشيم؛ مثلاً در بعد فقه، بايد مسایل فقهي مطرح در جهان را بالاخص در جوامع خارج از جامعه اسلامي خودمان را بتواند پاسخ‌گو باشد، مسایلی مانند: نكاح معاطاتي، ازدواج‌هاي عرفي، تغيير جنسيت، نماز در فضا، ارتباطات از راه دور در اجراي عقد و امثال اين‌ها مسایلي است كه از قبل مطرح بوده و الآن بيشتر مطرح است.
ما به اصول فقهي نياز داريم كه پاسخ‌گوي فقه كلان هم باشد، اگر فقيهي از مجموعه فقهي خرد، يك نظريه‌اي در فقه كلان به‌دست آورد و بعد فقه كلان با فقه خرد تضاد پيدا كرد چه بايد كرد؟ كاري كه استاد شهيد علامه محمدباقر صدر در استنباط نظام اقتصادي انجام داد كه با استفاده از احكام خرد يك سيستم استنباط كرد؛ لذا در جایي شايد فقه كلان با فقه خرد تعارض پيدا بكند؛ اما طلبه بايد در مسير علمي‌اش طوري تربيت شود كه پاسخ‌گوي اين مسایل باشد.
راه دوم: ايجاد ارتباط بين حوزه علميه با جهان معاصر است. متأسفانه حوزه رابطه‌اي با مراكز علمي جهان ندارد و محصولاتش به آنان عرضه نمي‌شود. تحقيقات ما در حوزه محبوس‌اند و جهان از فعاليت‌هاي ما مطلع نمي‌شوند؛ اطلاع علماي ما از جهان از طريق روابط شخصي است.
بايد حوزه طوري با مراكز فرهنگي جهان ارتباط برقرار كند كه آن‌ها حوزه را بشناسند؛ به‌طوری که اگر يك مقاله در حوزه منتشر شود، همه دنيا مطلع شوند و... اگر چنین شود، هم حوزه توان پاسخ‌گویي‌اش بالا مي‌رود و هم پاسخ‌گویي حوزه مورد بهره‌برداري دنيا قرار مي‌گيرد.
دانشمندان ما باید به مراكز علمي دنیا معرفی شوند. ما در فلسفه اسلامي حرف اول را در دنيا مي‌زنيم حتي از كشورهاي اسلامي مثل مصر و... هم جلوتر هستیم.
اصول فقه ما را دنيا ندارد و بخش عظيمي از اصول فقه ما قواعدي است براي استنباط معنا و...
فن معناشناسي غربي‌ها بسيار كوچك است و دانشگاه‌هاي ما معناشناسي غربي‌ها را تدريس مي‌كنند؛ در حالي كه ما در این زمینه بسيار غني هستيم؛ حتي در ادبيات عرب و... توليدات ما بسيار خوب و غني است.
* سيستم آموزشي حوزه‌هاي شيعي را چگونه مي‌توان به سوي جهان‌نگري سوق داد؟
يك بحث جهان‌نگري است و يك بحث جهان‌گرایي که بايد هر دو را مدنظر داشت؛ براي جهان‌نگري بايد اساتيد جهان‌نگر را تربيت كرد. در فرهنگ و ادبيات ديني ما ايراني‌ها، مسئله سير و سفر و آشنایي با ملت‌ها بسيار مهم است. دانشمندان ما بايد از وضع جهان اطلاع داشته باشند؛ اگر ما اساتيد را با جهان آشنا كنيم، خود به خود ديد جهاني پيدا مي‌كنند.
بحث دوم این‌که موادي در دروس حوزه در زمينه جهان‌شناسي قرار دهيم؛ ما در مدرسه خودمان آشنایي با جوامع معاصر اسلامي يا غيراسلامي را گنجانده‌ايم.
يك سيستمي در بسياري از دانشگاه‌هاي دنيا وجود دارد كه دانشجو بعداز كارشناسي، یک‌سال فرصت مطالعاتي پيدا مي‌كند تا در دنيا به سير و سفر بپردازد و با كشورهاي مختلف آشنا شود. ما نيز مي‌توانيم براي طلابي كه به زبان خارجي آشنا باشند، زمینه‌ای فراهم کنیم که بروند و زبان را به‌خوبي بياموزند و دنيا را ببينند.
*چگونه مي‌توان دستاوردهاي آموزشي ديگر كشورها را در علوم انساني و ديني به سيستم آموزش حوزه‌ها منتقل كرد؟
باید در حوزه مراكز نيرومند ترجمه داشته باشيم؛ آن هم نه این‌كه فقط مطالب ديگر كشورها را ترجمه كند و این ترجمه ما براي حوزه‌ها در محدوده نياز ما باشد؛ بعضي مواد علمي را بايد نقد كرد و برخي مواد علمي را مي‌شود استفاده كرد.
راه ديگر استفاده از دستاوردهاي آموزشي دیگر کشورها، برقراري فعاليت‌هاي مشترك علمي است. در عرصه فلسفه حوزه‌هاي مشترك فراواني داريم. كار مشترك علمي حتي در سطح تبادل دانشجو و استاد و... نیز می‌تواند انجام شود؛ همه اين‌ها راه‌هایي است كه ما را با دستاوردهاي علمي آموزشي کشورهای دیگر آشنا مي‌كند.
* نهضت ترجمه و تأليف حوزويان به زبان‌هاي ديگر چگونه مي‌تواند شكل بگيرد؟
وقتي مي‌توانيم اين توان را با آموزش زبان در حوزه به‌صورت عمومي ایجاد كنيم و طوري تنظيم كنيم كه طلبه به یک يا دو زبان مسلط شود. ما در زمينه مكالمه زبان عربي در حوزه مشكل داريم؛ ما علاوه بر آموزش زبان عربي بايد يك زبان ديگر را هم در كنار آن آموزش دهیم.
*مديريت حوزه‌هاي علميه و هر كدام از معاونت‌هاي آن، چه نقشي در جهاني‌سازي آموزش‌هاي حوزويان مي‌توانند داشته باشند؟
جهاني‌سازي دو بعد دارد:
بعد آشنایي و بعد ارتباط و اطلاع که مدیریت و معاونت‌های حوزه باید به این ابعاد توجه داشته باشند.
*كدام يك از دستگاه‌هاي كشور مي‌توانند در موفقيت رويكرد بين‌المللي بخش آموزش حوزه نقش داشته باشند؟
وزارت ارشاد، وزارت علوم و وزارت آموزش و پرورش مي‌توانند نقش داشته باشند؛ اين نهادها مي‌توانند از حوزه پروژه توليد فكر بخواهند؛ در اين‌صورت راه حوزه به سمت جهاني شدن باز خواهد شد. در كنار اين نهادها نهادهاي مرتبط با حوزه مثل دفتر تبليغات و سازمان اوقاف و... نیز مي‌توانند مؤثر باشند.
