به گزارش خبرگزاری «حوزه» حضرت آیت الله مظاهری در تبیین جایگاه مال حلال و سیره اهل بیت علیهم السلام در تشویق مردم به کسب حلال آورده اند:
امام صادق«سلام‌الله‌علیه» میفرمایند که به دست آوردن مال حلال مشکل‌تر از نبرد در جبهه است.
مُجَالَدَةُ السُّيُوفِ أَهْوَنُ مِنْ طَلَبِ الْحَلَالِ.[۱]
کسب مال حلال بسيار مشکل است، اما از اوجب واجبات مي‌باشد. ثوابش هم بالاترین ثواب‌هاست. و کسب مال حرام، مانع بزرگي براي رستگاري انسان به شمار مي‌رود. مال حرام در اين دنیا بی‌برکت است و موجب وزر و وبال است. در آخرت هم خداوند متعال قسم خورده است که از حرام و از مال مردم نمیگذرد. قرآن کريم میفرماید:
«إِنَّ رَبَّكَ لَبِالْمِرْصادِ».[۲]
حقّا كه پروردگار تو در كمينگاه است
از امام صادق«سلام‌الله‌علیه» پرسيدند: این کمین‌گاه یعنی چه؟ فرمودند: «مرصاد پلى بر راه بهشت است و هيچ بندهاى كه مظلمه و حق بندهاى بر گردن او باشد، نمي‌تواند از آن عبور و تجاوز كند».[۳]
امیرالمؤمنین«سلام‌الله‌علیه» در نهجالبلاغه روی حلال و حرام خیلی پافشاری دارند. در یکی از جملات مي‌فرمايند:
«وَ اللَّهِ لَوْ أُعْطِيتُ الْأَقَالِيمَ السَّبْعَةَ بِمَا تَحْتَ أَفْلَاكِهَا عَلَى أَنْ أَعْصِيَ اللَّهَ فِي نَمْلَةٍ أَسْلُبُهَاجُلْبَ شَعِيرَةٍ مَا فَعَلْتُه»[۴]
حق‌النّاس نزد امیرالمؤمنین«سلام‌الله‌علیه» به اندازه‌ای اهمیت دارد که مي‌فرمايد: به خدا قسم اگر عالم هستی را به من بدهند و بگویند حق‌النّاس کن و ظلم کن به یک مورچه و پوست جو را از دهان مورچه بگیر، نمیکنم.
پیامبر اکرم«صلي‌الله‌عليه وآله وسلّم» در يکي از آخرين روزهاي حيات خود به مسجد آمدند و فرمودند: «ای مردم اگر کسی حقی به من دارد بیاید بگیرد. من در روز قیامت نمیتوانم جواب حق‌النّاس را بدهم». بعد روایت ثقلین که مهم‌ترینِ روایات است خواندند و به منزل برگشتند. در آخرين لحظات حيات هم وضع حال آن حضرت وخيم بود، یک دفعه چشم‌ها را باز کردند و فرمودند: عایشه هفت دينار از بیت‌المال نزد توست، نزد علي بفرست تا به مصرف برساند. اين فرمايش پيامبر اکرم«صلي‌الله‌عليه وآله وسلّم» سه مرتبه تکرار شد و در نهايت عايشه هفت دينار را به امیرالمؤمنین«سلام‌الله‌علیه» تحويل داد و ايشان به مصرف رسانيد.[۵]
این مطلب را باید جدی بگیریم و بدانیم حق‌النّاس مشکل است. بدانیم که بدست آوردن مال حلال به خصوص در زمان حاضر خیلی مشکل است. رباخوردن و ربادادن و به خصوص اين‌که مي‌خواهند با حيله‌هاي شرعي موش را آب بکشند و بخورند، امروزه عادي شده است. رشوه‌خواری و رشوه دادن نيز بسيار رايج شده است. فیصله دادن يک پرونده يا گشودن يک گره، بدون پارتی‌بازی یا رشوه مشکل است. لذا در زمان حاضر به دست آوردن حلال بسيار مشکل است، اما لازم است.
قرآن کريم میفرماید: در روز قیامت گروهي از مردم اعمال خويش را نظير گرد و غبار پراکنده مي‌يابند:
«و قَدِمْنَا إِلىَ مَا عَمِلُواْ مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْنَاهُ هَبَاءً مَّنثُورًا»[۶]
يعني حرامخورها هرچه دارند به بستانکارها میدهند و سر خودشان بی‌کلاه میماند. امام سجاد«سلام‌الله‌علیه» میفرمایند: اگر هم بدهکار، حسنه‌اي ندارد یا کمبود دارد، از گناهان بستکار برمي‌دارند و به پروندۀ او اضافه مي‌کنند.[۷]
امروزه وضعيّت بازار بسيار نامطلوب است. گرانفروشی، احجاف و فروش کالاهاي نامرغوب به عنوان جنس خوب، در بازار شیعيان به وفور يافت مي‌شود. شیعه کيست؟ کسي که انصاف دارد. معنای انصاف چیست؟ انصاف این است که همه همان‌طور که دوست دارند با خودشان رفتار شود، با ديگران رفتار کنند. بازار با انصاف بازاري است که در آن احجاف، گرانفروشی، تقلب و حقه‌بازی نباشد، وگرنه کسب آن بازار مخلوط به مال حرام مي‌شود.
شخصي برای امام صادق«سلام‌الله‌علیه» مضاربه میکرد و اتفاقاً در مضاربۀ خود گرانفروشی کرد. وقتی پول‌ها را خدمت امام صادق«سلام‌الله‌علیه» آورد و امام صادق فهمیدند که این گرانفروشی کرده، اصل پول خود را برداشته و سود حاصل از تجارت را در مقابلش ریختند و فرمودند: این پول‌ها به درد ما نمیخورد؛ برای اینکه پولی است که در آن گران فروشی بوده است.[۸]
سعدبن‌عبدالله میگوید در زمان امام حسن عسکری«سلام‌الله‌علیه» با احمدبن اسحاق که از وکلاي آن حضرت بود، بر ايشان وارد شديم و مشاهده کرديم که حضرت مهدي«روحي‌فداه» هم حضور دارند. احمدبن اسحاق، صد و شصت کيسه وجوه برّيه‌اي که شيعيان فرستاده بودند، در مقابل امام حسن عسکری گذاشت. امام يازدهم به فرزند خويش فرمودند: عزیزم اين وجوه را بردار. امام زمان«روحي‌فداه» گفتند: آيا شايسته است که دست پاک من به بعضی از این مال‌های حرام برخورد کند؟ امام«سلام‌الله‌عليه» فرمودند: حلال و حرام را از هم جدا کن. راوي مي‌گويد: حضرت بقيّة الله«روحي‌فداه» صاحبان آن صد و شصت کيسه را نام بردند، مقدار پول موجود در هر کيسه را فرمودند، وجوه حلال را از وجوه حرام جدا کردند و کيسه‌هايي که در آن به سبب گرانفروشی، اجحاف و نظاير آن، مال حرام وجود داشت، برگرداندند و فرمودند: اين وجوه به درد ما نمیخورد.[۹]
منابع:
۱. تهذيب الأحكام، ج 7، ص 13
۲. فجر / 14
۳. مجمع البيان في تفسير القرآن، ج10، ص: 739
۴. نهجالبلاغة، حکمت 224
۵. الطبقاتالكبرى،ج2،ص: 184
۶. فرقان / 23
۷. البرهان في تفسير القرآن، ج4، صص 734-735
۸. تهذيب الأحكام، ج 7، ص 13
۹. بحارالانوار ج 52، صص 81-78
