برای دومین سال متوالی نمایشگاه کتاب تهران در فضایی دور از شهر و در مجموعه نمایشگاهی شهر آفتاب و در جوار حرم امام راحل(ره) برگزار می‌شود. پیش از این، نمایشگاه کتاب به عنوان مهمترین رویداد فرهنگی سال در مصلای امام خمینی(ره) برگزار می‌شد.

بُعد مسافت و وجود مترو شهر آفتاب به عنوان تنها وسیله نقلیه برای افرادی که بدون استفاده از خودرو قصد عزیمت به این مکان را دارند،‌ مشکلی است که مخاطبان این رویداد فرهنگی با آن روبرو هستند. بسیاری از افرادی که در اتوبوس‌های حامل مسافران برای انتقال از پارکینگ به فضای نمایشگاه حضور دارند،‌ از دوری مسافت گلایه دارند و می‌گویند «اگر می‌دانستیم که نمایشگاه تا این حد از شهر دور است،‌ نمی‌آمدیم.»

شاید در نگاه نخست تعجب‌آور باشد تعداد زیادی از والدین را به همراه فرزندان کوچکی که در آغوش آنان یا در کالسکه جای گرفته‌اند یا گروهی که همراه با فرزندان به صورت خانوادگی راهی نمایشگاه کتاب شده‌اند را می‌بینی. برایت سئوال می‌شود، در این هوای گرم و دوری مسافت،‌ چرا این افراد به خود زحمت داده و فرزندان را به سختی انداخته‌اند که به این فضا بیایند.

مدت زمان زیادی نمی‌گذرد، جواب سئوالت را می‌گیری. با ورود به بخش‌های کودک نمایشگاه کتاب به ویژه بخشی که برای خردسالان و کودکان در نظر گرفته و به کوشش شهرداری تهران و مناطق 22 گانه و فرهنگسراها برپا شده است،‌ دلیل این فعالیت را با وجود سختی‌ها در می‌یابی.

*استقبالی از جنس تفریح

متوجه می‌شوی دلیل این استقبال، اگر چه فراوان و چشمگیر نیست،‌ چیست. در بخشی از این نمایشگاه بیشتر مناسب حال خردسالان و کودکان بود،‌ غرفه‌های متعددی با بازی‌های مختلف به چشم می‌خورد که متناسب با این گروه سنی است، شاید در میان بازی‌هایی که در این بخش در نظر گرفته شده بود،‌ فقدان هیچ بازی دیگری مشاهده نمی‌شد. استخر توپ، قلعه و سرسره بادی، غرفه پرتاب دارت،‌ بخش مربوط به گریم صورت کودکان، نقاشی، تیراندازی، چرخ و فلک، تشک پرواز، قطار،‌ بخش بازی تیر و کمان و... در این بخش جای داشتند، علیرغم گرمای هوا با استقبال خوبی از سوی خانواده‌ها و فرزندان روبرو بود.

بخشی از غرفه‌های این فضا توسط سازمان ورزش شهرداری تهران و برخی دیگر به کوشش مناطق مختلف شهرداری و فرهنگسراها برپا شده بود. جالب‌ آن که این بازی‌ها برای کودکان، خردسالان و نوجوانان در نظر گرفته شده بود،‌ ولی جوانان نیز به دلیل فضای نشاط‌آور و شور و هیجانی که بر آن حاکم بود در آنجا حضور پیدا کرده و مشغول بازی بودند. نکته‌ای که در این میان نباید از نظر دور داشت،‌ حضور والدین در کنار فرزندان و هم‌بازی شدن با آنان بود که شاید در فضای شهر و منازل کمتر به چشم بخورد، این موضوع در روزگار کنونی که والدین از این حس و حال دور هستند خود نکته مثبتی به شمار می‌آید.

*گذران وقت یا بازدید

اما از این فضا که خارج می‌شوی و به سراغ بخش ناشران عمومی،‌ دانشگاهی و بین‌الملل می‌روی،‌ با شمار بسیاری از افراد مواجه می‌شوی اغلب برای تفریح و سرگرمی یا بهتر بگویم گذران وقت به این مکان آمده‌اند. برخی از افرادی که در راهروها و میان غرفه‌ها پرسه می‌زنند،‌ به دنبال کتب دانشگاهی می‌گردند و آثاری را جستجو می‌کنند که اساتید آنها سفارش کرده‌اند.

در این میان باید گفت؛ بخش غالب بازدید کنندگان را افراد جوان تشکیل می‌دهند. جمع دوستانی که به نمایشگاه آمده‌اند تا در کنار بازدید از تازه‌های نشر به گذران وقت با یکدیگر در فضای نشاط و شادی بپردازند یا معلمان و مسئولان آموزش و پرورش که همراه با دانش‌آموزان مقاطع ابتدایی،‌ متوسطه و دبیرستان به این مکان آمده‌اند و حلقه‌هایی را در فضای سبز این مکان تشکیل داده و به تبادل آنچه خریداری کرده‌اند می‌پردازند.

*عدم مکان مناسب برای استراحت بازدیدکنندگان

نکته‌ای که در این میان باید به آن توجه داشت،‌ نبود مکانی برای استراحت بازدیدکنندگان از نمایشگاه است. اغلب مخاطبان در گوشه و کنار راهروهای منتهی به سالن‌ها یا در فضای سبزی که حکم باغچه این سالن‌ها را دارند، جا خوش کرده‌اند. برخی نیز که با کمبود فضا روبرو شده‌اند،‌ سایه درختان را در آفتاب نیم‌روزی برگزیده‌اند تا دقایقی خستگی به در کنند و در سایه بیارامند. برخی نیز به دکه‌های فروش نوشیدنی‌ها روی آورده و پس از خرید، جداول حاشیه خیابان را به عنوان محل نشستن انتخاب کردند.

 دیدن این صحنه‌ها اگر چه در رویدادی همچون نمایشگاه کتاب تهران غیر عادی نیست،‌ ولی با توجه به بُعد بین‌المللی آن دور از شأن است. تصور اینکه مهمانان نمایشگاه که از ایتالیا در ایران حضور یافته‌اند با این فضا روبرو شوند،‌ چندان خوشایند نیست و متاسفانه مسئولان همچون سال‌های گذشته تمهیدات مناسبی را برای این بخش از نمایشگاه در نظر نگرفته‌اند.

*آموزش مهارت های زندگی

در بخش دیگری از نمایشگاه، ورکشاپ‌های آموزش مهارت‌های زندگی همچون دوخت کیف، طراحی و دوخت کفش،‌ آموزش ساخت الگامی، خمیرسازی و هنرمندانی که کاریکاتور بازدید کنندگان را می‌کشند به چشم می‌خورد، اغلب از سوی فرهنگسراها و زیر نظر شهرداری در این مکان حضور یافته‌ بودند تا به کارآفرینان علاقه‌مند خدمات‌رسانی کنند.

*حجاب و عفاف

بخش حجاب و عفاف،‌ دیگر سالن تعبیه شده برای نمایشگاه است که آثارش را با تخفیف‌های متفاوت به مخاطبان عرضه می‌کند. در این بخش 12 غرفه که به عرضه پارچه چادر مشکی و رنگی، روسری، شال، ساق دست و ... پرداخته‌اند حضور دارند.

*پاسخ گویی به سئوالات دینی

بخشی نیز به کوشش طلاب حوزه علمیه به منظور پاسخ‌گویی به سئوالات مخاطبان اختصاص پیدا کرده است که علیرغم آنچه که در نمایشگاه قرآن دیده می‌شد، استقبال چندانی از آن به عمل نیامده بود.

سالنی از این نمایشگاه نیز به فروشگاه شهروند و بازار میوه و تره‌بار اختصاص داده شده بود که خود برای بازدیدکنندگان تازگی داشت و البته جای طرح این سئوال که آیا بازدیدکنندگان می‌توانند وسایل مورد نیاز خود را از این محل خریداری کنند و با توجه به سنگینی بارها،‌ آنها را تا پارکینگ به همراه ببرند یا خیر. شاید لازم بود این بخش که خود نوعی نوآوری محسوب می‌شود،‌ در کنار پارکینگ یا مترو برپا شود تا حمل و نقل کالاهای خریداری شده برای بازدیدکنندگان راحت‌تر شود.