به گزارش خبرگزاری «حوزه» از مشهد، حجت الاسلام حمید واسطی، در جلسه دفاعیه سطح۴ خود با عنوان «روش‌شناسی استنباط فقهی در سه محور مسئله‌شناسی، روش دلیل‌یابی و روش قرینه‌یابی»، گفت: یافتن پاسخ به سؤالات «آیا استنباط و اجتهاد فقهی، روش‌بردار است یا یک ذوق و حدس متخصص است که جز با ممارست و به طور ناخودآگاه حاصل نمی‌شود؟! و آیا شبیه‌سازی عملیات استنباط فقهی قابل طراحی است؟» دلیل اصلی نگارش این رساله است.
این محقق حوزوی با اشاره به علم شبیه‌سازی تشریح‌کرد: شبیه‌سازی فرآیندهای طبیعی در رشته‌های مختلف علوم و تولید نرم‌افزارهای هوشمند برای محاسباتی که حجم آنها برای یک هوش انسانی صعوبت دارد، سبب شد تا در علوم انسانی نیز صحبت از هوش مصنوعی و سیستم‌های خبره برای تصمیم‌گیری شود و نرم‌افزارهایی در این خصوص تولید گردد.
وی افزود: در همین راستا در علوم اسلامی نیز این سؤال فعال گردید که آیا می‌توان فرآیندهایی را که در اجتهاد و استنباط توسط یک فقیه به‌طور ناخودآگاه انجام می‌شود، طوری جزئی و دقیق کرد که بتوان الگوریتمی را (روش قدم‌به‌قدم حل مسئله) برای هوش مصنوعی طراحی کرد تا با دریافت مساله و منابع دین، بتواند با ضریب خطای کمی، نظر دین را از منابع به‌دست آورد و به صورت یک فتوا با استدلالش عرضه کند؟
وی تصریح کرد: روش هایی که در این رساله به‌صورت بسته‌های روشی، عرضه شده است، تلاشی برای دقیق‌سازی و شاخص‌سازی در فرآیندهای استنباط در سه محورِ «مسئله شناسی، دلیل‌یابی و قرینه‌یابی» است که در 14 بستۀ روشی که حاوی 120 دستورالعمل علمی برای رسیدن به استنباط روشمند می باشد، ارائه شده است. این روش ها، در یک مصداق که «تعیین حکم هبه زوج به زوجه» می باشد در همین کتاب تطبیق شده و با نتایج استنباطات فقهاء مقایسه و ارزیابی گردیده است.
حجت الاسلام واسطی در ادامه بیان‌داشت: در این رساله، تلاش می‌شود تا تمام مراحل استنباط از مواجه با مساله تا صدور فتوا، به صورت دستورالعمل‌های واضح و با تطبیق بر ابزارهای عملیاتی (نَه مصادیق محتوایی) و با محاسبه حداکثری احتمالات موجَه در هر مرحله و در هر ابزار، ذکر شود، به‌طوری که اگر عملیات به هوش مصنوعی سپرده شود با ضریب بالا منجر به نتیجه موجّه در فقه شود.
وی با بیان این که فقهاء در طول زمان، براساس روش خاصی در استنباط عمل کرده‌اند، ولی به علت عدم برجسته‌سازی مباحث روش‌شناسی، این استنباط ها به‌صورت فرآیندهای ناخودآگاه در لابلای تحلیل‌های آنها نهفته مانده است، گفت: این ارزیابی نشان داد که می‌توان از این روش با اطمینان استفاده کرد و گرچه استنباط نهایی توسط مجتهد صورت می‌پذیرد لکن چک لیست عملیاتی برای انجام عملیات اجتهاد موجّه سبب دقیق‌سازی و جامعیت و مانعیت نظر مجتهد می‌گردد؛ به‌همین سبب عنوان این الگوریتم که به نرم‌افزار نیز تبدیل می‌شود، «نرم‌افزار فقیه‌یار» گذاشته شد.
گفتنی است، چهارمین رساله سطح 4 حوزه علمیه خراسان با عنوان «روش‌شناسی استنباط فقهی در سه محور مسئله‌شناسی، روش دلیل‌یابی و روش قرینه‌یابی»، دفاع شد و امتیاز کامل را کسب کرد که حجت الاسلام واسطی در تدوین این رساله از راهنمایی استاد علی‌اکبر رشاد، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و مشاوره حجت‌الاسلام و المسلمین حمید درایتی، استاد دروس خارج حوزه علمیه خراسان بهره برده‌است.
انتهای پیام/۳۱۳/۲۵
