حجت الاسلام والمسلمین بنیادی، نائب رئیس مجمع عمومی جامعه مدرسین در گفتگو با خبرگزاری «حوزه»، به پیرامون ماه رمضان، فرصت ها و دستاوردهای آن پرداخت مشروح سخنان این استاد حوزه به این شرح است:

از عنایات پروردگار متعال، گشودن درب‌های رحمت به سوی بندگان خود است؛ مانند قرار دادن انسان ها در اقسام نعمت‌ها و مهم‌ترین وظیفه بندگی، شناخت و قدرشناسی از این الطاف الهی است که در آن رحمت و حکمت با یکدیگر همراه گشته است؛ از طرفی مبنای تکامل و تعالی، شناخت و معرفت انسان‌ها به خدای متعال و آگاهی از نفس انسانی و ظرفیت‌های آن است که در این راستا باید نقص و ضعف خود را شناخته و در صراط مستقیم و طریق حق گام بر دارد.

عرفان و شناخت از فرصت های مهیا شده در جهت خداشناسی، خداباوری، خودشناسی و خودسازی به عنوان نردبانی برای صعود به نهایت کمال و برطرف کردن نواقص بندگی و رذائل اخلاقی و استحکام اصول و مبانی اعتقادی، امری اساسی است؛ چراکه فرصت‌هایی مانند ماه مبارک رمضان هم زمان و هم زمینه های رشد و کمال را در اختیار مؤمنین قرار می‌دهد.

امام زین العابدین (علیه السلام) در دعائی که در طلیعه این ماه عظیم دارند اینگونه بیان می‌فرمایند:

«الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَ مِنْ تِلْکَ السُّبُلِ شَهْرَهُ شَهْرَ رَمَضَانَ‏، شَهْرَ الصِّیَامِ، وَ شَهْرَ الْإِسْلَامِ، وَ شَهْرَ الطَّهُورِ، وَ شَهْرَ التَّمْحِیصِ، وَ شَهْرَ الْقِیَامِ‏ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ، هُدىً لِلنَّاسِ، وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدى‏ وَ الْفُرْقانِ‏/ و ستایش خدایى را سزاست که یکى از راه هاى رضوانش را ماه خودش یعنى ماه رمضان قرار داد، ماه روزه، ماه اسلام، ماه طهارت، ماه پاکسازى درونى و ماه قیام، ماهى که در آن قرآن به عنوان کتاب راهنمایى مردم همراه با حجت هاى روشن هدایت و براهین جدا کننده حق از باطل نازل شده است».

با این بیان معنای این فراز از خطبه شریف شعبانیه بیشتر معلوم و به عبارت بهتر ملموس می‌گردد:

« فَإِنَّ الشَّقِی مَنْ حُرِمَ غُفْرَانَ اللَّهِ فِی هَذَا الشَّهْرِ الْعَظِیمِ/ به درستی که شقی و بد عاقبت، کسی است که از آمرزش خدا در این ماه بزرگ محروم شود».

مفهوم این کلام نبی اکرم(صلی‌الله علیه وآله) آن است که ماه مبارک رمضان، ماهی است که برای عارفان به فضائل معنوی و عاملان به اعمال واجب و مستحب، مسیر سعادت است؛ چنانکه برای غافلان ضلالت و شقاوت را در بر دارد.

علاوه بر فضائل ماه مبارک رمضان، برکات آن نیز بیشمار است که قبل از ورود به اصلی‌ترین برکت این ماه عظیم به برخی از برکات مهم و تأثیر گذار در رسم بندگی اشاره‌ای دارم.

ماه مبارک رمضان ماه آشتی با خدا و قرب الی الله است؛ لذا توبه، دعا، مناجات و از همه مهم‌تر، قرائت قرآن و تدبر در آیات آن در جهت به کارگیری مضامین آنها در سبک زندگیِ همراه با نشاط و سلامت معنوی است، که تأثیر فراوانی در ارتقاء و سلامت جان و جامعه دارد؛ لذا این ماه با برکت، علاوه بر ماه تمرین بندگی برای خداوند، ماهی است که زمینه‌های فراگیری سبک زندگی فردی و اجتماعی در بُعد دینی را به انسان ها می‌آموزد؛ روشی که در آن سه حق مهم یعنی حق‌الله، حق‌الناس و حق‌النفس باید مورد توجه قرارگیرد.

پیامبراسلام(صلی الله علیه وآله) در همین رابطه فرمایشی دارند که مختصر است؛ اما از محتوا و معانی ژرفی برخوردار بوده و درحقیقت نسخه بهره گیری از برکات ماه مبارک رمضان می‌باشد.

ایشان می‌فرمایند: در ماه رمضان باید:

۱- «أن یَحفَظَ دینَهُ»، دینش را حفظ کند

۲- «وَ یَصُونَ نَفسَه»؛ خودش را کنترل کند.

۳- «وَ یَصِلَ رَحِمَهُ»؛  صله رحم داشته باشد.

۴- «وَ لا یوذیَ جَارَهُ»؛ همسایه اش را اذیت نکند.

۵- «یَرعَی إخْوانَهُ»؛ حقوق مردم را رعایت کند.

۶- «وَ یَخزُنَ لِسَانَهُ»؛ زبانش را کنترل کند. (مستدرک الوسائل ج۷/ ص ۳۷۰)

گرچه موارد فوق احتیاج به توضیح و شرح دارد؛ ولی اصل معنا مشخص است.

اما مهم ترین لحظات این ماه عظیم و مبارک، شب‌های احیاء می‌باشد که به احتمال قوی شب قدر یکی از این شب‌های پرفضیلت است که خود مقارن با مناسبت‌هایی است؛ ضربت خوردن شمشیر جهل توسط جاهلان در شب نوزدهم و شهادت امیرالمؤمنین امام علی(علیه‌السلام) به دست اشقی الاشقیا در شب بیست ویکم، مناسبت دیگر شب قدر است، شبی که مقدرات الهی برای خلائق رقم می‌خورد.

توجه و تدبر در سوره مبارکه قدر و عظمت شب قدر روشن و ثابت می‌شود؛ توجه به آیاتی  مانند” و ما أدراک ما لیلة القدر ” و یا ” لیلة القدر خیر من الف شهر ” و یا ” تنزل الملائکة و الروح فیها باذن ربهم من کل امر ” و یا ” سلام هی حتی مطلع الفجر ” بزرگی و اهمیت این شب را برای اهلش مشخص می‌کند که شب قدر شب سلام است؛ شبی که انسان ها در امنیت از عذاب و عقوبت‌های الهی می باشند؛ در این شب، شیاطین در غل و زنجیر و از طرفی رحمت‌های بی پایان پروردگار بر اهل زمین و آسمان فرود می‌آید.

نکته اساسی که در این مجال قصد پرداختن به آن است، مسأله نزول قرآن می باشد؛ قرآن کریم خود در دو سوره قدر و دخان با دو تعبیر ” انا انزلناه فی لیلة القدر ” و ” انا انزلناه فی لیلة مبارکه ” به این امر تصریح دارد؛ مفسرین گرانقدر بر این باورند که منظور از نزول در این دو آیه، نزول دفعی قرآن بر نبی اکرم( صلی الله علیه و آله) می‌باشد؛ توجه به اسامی قرآن نشانگر آن است که این کتاب آسمانی در تمام ابعاد کامل بوده و کمال داشته و مخاطبش همه انسان ها در تمام ازمنه و امکنه می‌باشند؛ از این رو معارف قرآن پایان ناپذیر و غوامض آن برای غیر معصومین(علیهم السلام) هم‌چنان پوشیده است.

از نکات جالب اینکه قرآنی که در شب مبارک نازل گردیده، خود نیز مبارک است؛ خداوند تبارک و تعالی می‌فرماید: ” هذاکتاب انزلناه مبارک مصدق الذی بین یدیه/انعام۹۲ ” و در آیه دیگر می‌فرماید ” هذا کتاب انزلناه مبارک فاتبعوه/انعام۱۵۵ ” به تعبیر بهتر کتابی مبارک در شبی مبارک بر پیامبر(صلی الله علیه وآله) نازل گردیده که این خود نشانگر عظمت این معجزه خالد دارد و اهل معرفت را به انس واقعی با قرآن وا می‌دارد.

اگر بگوییم ماه مبارک رمضان، ربیع و بهار قرآن است، انس گیرندگان با این کتاب آسمانی، میوه‌های آن را باید در زندگی و امورشان مشاهده و بکاربرند.

در حقیقت، قرآن درس و مشق زندگی است و لسانش، لسان عمل است؛ هرچند قرائت قرآن کریم آثار و پاداش خود را دارد.

بطورکلی قرآن مجید، نور هدایت، میزان و ترازوی عدالت، درمان دردهای روحی و معنوی و شیوه‌های سیر و سلوک صحیح مادی و روحانی را در برابر دیدگان انسان ها قرار داده است.

امام سجاد( علیه السلام) در دعای چهل ودوم صحیفه به خدای متعال عرضه می‌دارد: «وَ جَعَلْتَهُ مُهَيْمِناً عَلَى كُلِّ كِتَابٍ أَنْزَلْتَهُ وَ فَضَّلْتَهُ عَلَى كُلِّ حَدِيثٍ قَصَصْتَهُ‏/ و بر هر كتاب كه زين پيش نازل كرده ‏اى گواهش ساخته‏ اى و بر هر سخن كه گفته‏ اى برتريش نهاده‏ اى».

«وَ فُرْقَاناً فَرَقْتَ بِهِ بَيْنَ حَلاَلِكَ وَ حَرَامِكَ وَ قُرْآناً أَعْرَبْتَ بِهِ عَنْ شَرَائِعِ أَحْكَامِكَ‏/ فرقانى است كه بدو حلالت را و حرامت را از هم جدا كرده ‏اى. قرآنى است كه بدو شرايع و احكام خويش آشكار ساخته‏ اى».

«وَ كِتَاباً فَصَّلْتَهُ لِعِبَادِكَ تَفْصِيلاً وَ وَحْياً أَنْزَلْتَهُ عَلَى نَبِيِّكَ مُحَمَّدٍ - صَلَوَاتُكَ عَلَيْهِ وَ آلِهِ – تَنْزِيلاً/ كتابى است كه در او براى بندگان هر چيز را واضح و روشن بيان كرده‏ اى. وحيى است كه بر پيامبرت محمد - صلواتك عليه و آله - نازل كرده‏ اى.

«وَ جَعَلْتَهُ نُوراً نَهْتَدِي مِنْ ظُلَمِ الضَّلاَلَةِ وَ الْجَهَالَةِ بِاتِّبَاعِهِ‏ وَ شِفَاءً لِمَنْ أَنْصَتَ بِفَهَمِ التَّصْدِيقِ إِلَى اسْتِمَاعِهِ‏/ بار خدايا، قرآن را نورى قرار داده ‏اى كه در پرتو آن از تاريكي هاى گمراهى و نادانى برهيم، و شفايى براى هر كه از سر تصديق بر آن گوش نهد».

«وَ مِيزَانَ قِسْطٍ لاَ يَحِيفُ عَنِ الْحَقِّ لِسَانُهُ وَ نُورَ هُدًى لاَ يَطْفَأُ عَنِ الشَّاهِدِينَ بُرْهَانُهُ‏/ و ترازوى عدلى كه زبانه‏اش از حق منحرف نشود، و چراغ هدايتى كه فروغ برهانش را خاموشى نيست».

«وَ عَلَمَ نَجَاةٍ لاَ يَضِلُّ مَنْ أَمَّ قَصْدَ سُنَّتِهِ‏ وَ لا تَنَالُ أَيْدِي الْهَلَكَاتِ مَنْ تَعَلَّقَ بِعُرْوَةِ عِصْمَتِهِ‏/ و رايت نجاتى كه هر كه قدم در پى‏اش نهاد و آيين او پيشه ساخت گمراه نگردد و آن كه چنگ در دست - آويز عصمتش زد دست هلاكت بدو نرسد».

 از خداوند متعال مسئلت داریم ما را از عارفان به این ماه مبارک و عظیم و قدرشناسی از مواهب آن و ازعاملان به آیات قرآن و بهرمندی از معارف این کتاب آسمانی؛ خصوصا در شیوه و سبک زندگی اسلامی همراه با تقوی و پرهیزگاری، قرار دهد؛ چنانکه فلسفه روزه دراین ماه پرفضیلت همان تقوای فکری، گفتاری و رفتاری است، که فرمود: ” يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ ”