خبرگزاری «حوزه» اشاره/ بیست و یکم تیرماه به مناسبت قیام مردمی علیه کشف حجاب رضاخانی، در تقویم جمهوری اسلامی به عنوان روز «عفاف و حجاب»نامگذاری شده است؛ گوهری که رفته رفته با أفول و کم رنگی آن در جامعه مواجه هستیم؛ به نحوی که بدحجابی در برخی از شهرها و جاده های خارج از شهر از مرز هشدار گذشته و به نحوی به صورت ابتذال در آمده است؛ به همین دلیل سراغ حجت الاسلام والمسلمین محمد حسن زمانی، مسئول دفتر اجتماعی-سیاسی حوزه های علمیه رفتیم تا گفتگویی با این شخصیت حوزوی در این رابطه داشته باشیم.

مطالب مهم این مصاحبه :

*تمام ادیان آسمانی بالاتفاق دارای شریعت حجاب بوده اند

*زنان محجبه ایران اسلامی به جایگاه های رفیعی دست پیدا کرده اند

*از عوامل پیشرفت غربی ها، تلاش مردم و همراهی حاکمان بوده؛ نه عریان شدن زنان

* در مدیریت مسئله حجاب در جامعه ایرانی اشتباه کرده ایم

*دولتمردان و مسئولان فرهنگی باید از مردم متدین ایران عذرخواهی کنند

*برنامه های حوزه برای حل معضل بدحجابی در ایران

* ضمن تشکر؛ از فلسفه حجاب در اسلام و وجود آن در مکاتب دیگر برای ما بفرمایید.

تمام ادیان آسمانی بالاتفاق دارای شریعت حجاب بوده اند؛ اگرچه به مرور زمان تعدادی از این ادیان دارای تحریف در احکام شدند؛ اما تکلیف حجاب در اکثر أدیان به شکل های گوناگون باقی مانده است.

به عنوان مثال حجاب در میان یهودیان هنوز هم واجب بوده و در میان مسیحیان نیز با سه نماد باقی مانده است. نماد نخست، تصویر حضرت مریم(س) با حجاب؛ نماد دوم حجاب و پوشش شرعی چند میلیون زن و دختر راهبه مسیحی به همراه لباسی با رنگ تیره و نماد سوم، موظف بودن زنان مسیحی بر داشتن روسری هنگام ورود به کلیسا می باشد.

در ادیان دیگر بشری نیز نمادهای گوناگونی از حجاب به شکل های مختلف وجود دارد.

در آثاری که از تصاویر منقوش برکوه ها و قطعات سنگی هزاره های سنگی هزاره های گذشته تاریخ بشری نسبت به زنان باقی مانده، چه در کرمانشاه؛ چه در اهواز و چه در کشورهای دیگر، تصاویر زنان غالبا همراه با حجاب بوده و به این صورت کشیده شده است.

در ایران پیش از اسلام نیز حجاب زنان سابقه داشته است؛ تا جایی که جواهر لعل نهرو، نخست وزیر اسبق پاکستان در کتاب «نامه های پدری به دخترش» ضمن تجلیل از دین اسلام، این نکته را مطرح می کند که حجاب در اسلام تأثری است که دین اسلام از فرهنگ ملی حجاب ایرانیان قبل از اسلام گرفته است.

*چرا زنان ما باید حجاب داشته باشند؟

خداوند متعال در نهاد زن و مرد، سرمایه و جاذبه ای به نام غریزه جنسی برای تشکیل خانواده و تداوم نسل قرار داده و قانون ازدواج را با این هدف تشریع نموده است.

بشریت به صورت طبیعی اگر این مسیر را بپیمایند، به برکات تداوم نسل و سلامت اجتماعی دست پیدا خواهند کرد؛ اما شکستن این مرز و قاون منجر به فساد اجتماعی و از هم پاشیدگی نظام و نهاد خانواده در جوامع خواهد شد.

پدیده بی حجابی زمینه جذب جوانان دختر و پسر را به یکدیگر فراهم کرده و کثرت نگاه و احیانا فراوانی دیگر مهیج ها همانند موسیقی، خودنمایی، طنازی و ... شعله غریزه جنسی را برافروخته نموده؛ مهار غریزه از دست عقل رها شده و جامعه به پرتگاه فساد اخلاقی سقوط خواهد کرد.

صحنه های فاجعه بار روابط جنسی امروز غرب مانند قانونمند شدن همجنس بازی، روابط آزاد جنسی، بی حیثیت شدن اکثر دختران قبل از ازدواج، روابط نامشروع زنان همسردار، فراوانی طلاق و جدایی، پناهندگی زنان و مردان بیوه، انس گرفتن با سگ ها و گربه ها و ... شواهد صدقی بر خطر عظیم بی حجابی و بدحجابی در جوامع غربی می باشد.

بر اساس این فلسفه است که قرآن کریم در آیات متعدد، آموزه های حجاب را بیان کرده و در آیه 30 و 31 سوره نور فرموده است: «قُلْ لِلْمُؤْمِنينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ وَ يَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذلِکَ أَزْکي‏ لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبيرٌ بِما يَصْنَعُونَ * وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ يَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لا يُبْدينَ زينَتَهُنَّ إِلاَّ ما ظَهَرَ مِنْها وَ لْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلي‏ جُيُوبِهِنَّ وَ لا يُبْدينَ زينَتَهُنَّ إِلاَّ لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبائِهِنَّ أَوْ آباءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنائِهِنَّ أَوْ أَبْناءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوانِهِنَّ أَوْ بَني‏ إِخْوانِهِنَّ أَوْ بَني‏ أَخَواتِهِنَّ أَوْ نِسائِهِنَّ أَوْ ما مَلَکَتْ أَيْمانُهُنَّ أَوِ التَّابِعينَ غَيْرِ أُولِي الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذينَ لَمْ يَظْهَرُوا عَلي‏ عَوْراتِ النِّساءِ وَ لا يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ ما يُخْفينَ مِنْ زينَتِهِنَّ وَ تُوبُوا إِلَي اللَّهِ جَميعاً أَيُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ/ به مؤمنان بگو چشمهای خود را (از نگاه به نامحرمان) فرو گیرند، و عفاف خود را حفظ کنند این برای آنان پاکیزه تر است خداوند از آنچه انجام می دهید آگاه است! * و به آنان با ایمان بگو چشمهای خود را (از نگاه هوس آلود) فروگیرند، و دامان خویش را حفظ کنند و زینت خود را- جز آن مقدار که نمایان است- آشکار ننمایند و (اطراف) روسری های خود را بر سینه خود افکنند (تا گردن و سینه با آن پوشانده شود) ، و زینت خود را آشکار نسازند مگر برای شوهرانشان، یا پدرانشان، یا پدر شوهرانشان، یا پسرانشان، یا پسران همسرانشان، یا برادرانشان، یا پسران برادرانشان، یا پسران خواهرانشان، یا زنان هم کیششان، یا بردگانشان [کنیزانشان]، یا افراد سفیه که تمایلی به زن ندارند، یا کودکانی که از امور جنسی مربوط به زنان آگاه نیستند و هنگام راه رفتن پاهای خود را به زمین نزنند تا زینت پنهانیشان دانسته شود (و صدای خلخال که برپا دارند به گوش رسد) . و همگی بسوی خدا بازگردید ای مؤمنان ، تا رستگار شوید!».

هرکدام از این آیات، یک یا چند آموزه حجاب را بیان کرده و شایسته است که طلاب، فضلا و محققین علاقمند به فراگیری آموزه حجاب قرآن به تفاسیر ارزشمند این کتاب آسمانی مراجعه نموده و با گردآوری مطالب، نظام حجاب در اسلام را تدوین نمایند.

این فلسفه مهم را می توان از آیه 32 سوره احزاب الهام گرفت که خداوند متعال فرموده است: «يَا نِسَاءَ النَّبِيِّ لَسْتُنَّ كَأَحَدٍ مِنَ النِّسَاءِ ۚ إِنِ اتَّقَيْتُنَّ فَلَا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَيَطْمَعَ الَّذِي فِي قَلْبِهِ مَرَضٌ وَقُلْنَ قَوْلًا مَعْرُوفًا/ ای همسران پیامبر! شما همچون یکی از زنان معمولی نیستید اگر تقوا پیشه کنید؛ پس به گونه‌ای هوس‌انگیز سخن نگویید که بیماردلان در شما طمع کنند، و سخن شایسته بگویید!».

در این آیه به همسران پیامبر(ص) توصیه شده که با مردان نامحرم با صدای نازک سخن نگویید که موجب دلربایی بیماردلان گردد و شاید از منظر متد فقهی بتوانیم از بخش دوم این آیه، حکمی کلی فقهی را استناط کنیم که هرگونه پوشش و رفتار زنان در جامعه که زمینه طمع بیماردلان را نسبت به آنان ایجاد نماید، حرام و از موارد نهی قرآن کریم است.

*از فوائد حجاب برای دختران و زنان جامعه بفرمایید

فائده نخست حجاب، مصونیت دختران و زنان از تعرض جوانان عیاش، هرزه و متجاوز است. برخی از دخترانی که با بی حجابی و بدحجابی، زیبایی های خود را در کوچه و بازار نشان داده اند، شکار افراد متجاوز شده و هستی آنان تباه می شود.

هیچ دختر بدحجابی نمی تواند ادعا کند که از تعرض متجاوزین مصون خواهم بود؛ حتی قساوت قلب برخی از متجاوزین سبب شده که جنازه بعضی از این دختران شکار شده در زیر پل ها یا لابلای جنگل ها پیدا شده و بلاهای عجیبی بر سر آنان آمده است.

فائده دوم بقای کانون خانواده می باشد؛ چراکه انگیزه برخی از طلاق ها اظهار علاقه مردان غریبه به زن همسردار بوده است که متأسفانه غالبا این مردها غریبه نیز نبوده و ارتباطات کاری یا خانوادگی سبب این دیدارها شده است.

فائده سوم حفظ ارزش گوهر زن است. معمولا زرگری ها جواهرات کم ارزش خود را جلوی ویترین به نمایش گذاشته و جواهرات پرقیمت را در گاوصندوق و دور از چشم افراد نگاه می دارند.

اگر اسلام توصیه به پنهان داشتن زیبایی زن می کند، به این دلیل است که ارزش زن همانند همان گوهری است که زرگر آن را از دید همگان مخفی نگاه می دارد.

آرامش زنان و مردان جامعه، فائده چهارم برای حجاب است. بی حجابی همیشه ذهن افراد جامعه را ملتهب نگاه داشته و آرامش را از همگان سلب می کند.

*از عفاف و حجاب و تفاوت میان آن دو برای ما نکاتی را بفرمایید.

عفاف ملکه و صفتی روحی است که برخاسته از تقوا، پاکدامنی، سلامت نفس و روان، عزت و پاکیزگی روحی است.

یک انسان عفیف ذاتا از هرگونه پلیدی و آلودگی پرهیز می کند؛ اما حجاب نماد آن عفاف روحی است که در ظاهر، پوشش، رفتار و گفتار خود را نشان خواهد داد.

پوشش اعم از پوشش همه بدن و یا نوع پوشش و مدل های پوشانندگی یا رنگ لباسی که جاذبه نگاه نامحرمان داشته باشد و یا حجاب گاهی به غیر پوشش مثل گفتار یا رفتار اشاره دارد.

*آیا عفاف و حجاب فقط مختص به زنان است؟

عفاف و حجاب مشترک میان مردان و زنان است؛ اگرچه تاکنون مباحثی درباره زنان مطرح شده است؛ اما آیات قرآن، عفاف و حجاب را مشترک میان هر دو می داند.

درباره عفاف مردان باید به داستان حضرت موسی(ع) اشاره کرد که وقتی دختران حضرت شعیب(ع) او را نزد پدر می بردند، جلوتر حرکت کرده تا موسی(ع) بیاید؛ اما او به دختران شعیب(ع) دستور داد پشت سر او حرکت کرده و راهنمای مسیر باشند؛ این عفاف مرد است و در آیه 30 سوره نور نیز که در بالا ذکر کردیم، به موضوع عفاف مردان اشاره شده است.

نمونه دیگر عفاف مردان، داستان حضرت یوسف(ع) است که داشتن این خصیصه، موجب شد در برابر دلربایی های فریبنده زلیخا نلرزیده و فریاد بر آورد: « وَمَا أُبَرِّئُ نَفْسِي إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلَّا مَا رَحِمَ رَبِّي إِنَّ رَبِّي غَفُورٌ رَّحِيمٌ/ من هرگز خودم را تبرئه نمی‌کنم، که نفس (سرکش) بسیار به بدیها امر می‌کند؛ مگر آنچه را پروردگارم رحم کند! پروردگارم آمرزنده و مهربان است».

*با این تعریف و تفسیری که از عفاف ارائه دادید، چه نسبتی میان عفاف و تقوا وجود دارد؟

عفاف بخشی از تقواست. تقوا ملکه عدالت پرهیز از ورود به گناهان و عفاف   نیز جلوه روحی بازدارنده انسان از آلودگی های جنسی است.

*کسانی که به دنبال ترویج  بی حجابی و بدحجابی  هستند به چه اموری استدلال می کنند ؟

یکی از آن استدلال ها این است که حجاب دست و پا گیر است و جلوی رشد علمی و فعالیت های اجتماعی زنان را می گیرد؛ اما در پاسخ به این سخن باید گفت که اولا زنان در جمهوری اسلامی ایران که بی حجابی در آن ممنوع است، به مقامات عالی رسیده و امروز تعداد دانشجویان خانم بیشتر از آقایان است؛ همچنین در میان فرهیختگان کشور نیز بانوانی را داریم که از مفاخر علمی بوده و یا در سازمان های گوناگون به عنوان رئیس فعالیت داشته و یا به عنوان وزیر در رأس امور بوده اند؛ برخی دیگر نیز از مجتهده ها و مفسران مشهور فعالیت داشته اند.

امروز در فعالیت های اجتماعی کشور نیز بانوانی محجبه در مجلس شورای اسلامی، شورای عالی انقلاب فرهنگی یا مسائل گوناگون دیگر حضور داشته و نقش مؤثری دارند.

از دیگر استدلال هایی که بیان می کنند، آن است که زنان غربی به دلیل عدم حجاب خود، گوی تمدن را ربوده و پیشرفت های بسیاری در این زمینه داشته اند که البته رضاشاه و آتاترک نیز در 50 یا 70 سال قبل این تخیل باطل را داشته و حجاب را از کشور برداشتند و متوجه نبودند که عامل پیشرفت غربی ها، تلاش مردم و همراهی حاکمان با آنان بوده است؛ نه عریان شدن زنان.

یکی دیگر از استدلال های بی حجابی را در مناظره ای با یکی از کشیشان مسیحی شنیدم که استدلال می کرد حجاب، زمینه حرص جوانان نسبت به داخل لباس یکدیگر را تقویت نموده و موجب انحراف خواهد شد که در پاسخ به این استدلال بیان کردیم: اولا آیا روابط جنسی ناسالم و نامشروع در جوامع غربی بیشتر است یا در کشورهای اسلامی دارای حجاب و همچنین گفتیم که غریزه جنسی اشباع شدنی نیست و نمی توان به این مطلب اکتفا کرد که اگر نامحرمی از داخل لباس نامحرم دیگر باخبر شود، به همان اکتفا کرده و یقینا مسائل دیگری را نیز به دنبال دارد.

*از نگاه شما بهترین راه منطقی برای محجبه شدن و محجبه ماندن زنان در جامعه چیست؟ آیا باید به مقابله فیزیکی پرداخت؛ یا از راه فرهنگی وارد شد؟

پاسخ این سوال آن است که نه مقابله فیزیکی همانند زندان یا اعمال قوانین شدید به تنهایی برای حجاب جامعه کفایت می کند؛ نه تربیت فرهنگی و بالابردن سطح علمی و عقیدتی؛ چراکه وجود هر دو موضوع لازم است؛ البته فعالیت های فرهنگی و تربیت اخلاقی نقش بنیادین داشته و اولا باید مورد توجه قرار گرفته و اقدامات قانونی در مرحله دوم برای متخلفین باشد.

برخی شاید در این راه دچار افراط و تفریط شده و قائل به مقابله با بی حجابی باشند و همچنین شاید گروهی نیز به دلیل داشتن عاطفه شدید یا دیدگاه لیبرالیستی، محافظه کارانه و غرب زده، راه تربیت را کافی دانسته و مواجهه قانونی و محدودیت ها را منتفی تلقی کنند که هر دو نگاه غلط بود است .

*به نظر شما آیا در طول این سال ها مدل تبلیغ و برخورد مسئولان فرهنگی و اجرایی نظام با موضوع حجاب مناسب بوده است؟

به نظر بنده مسئولان فرهنگی و اجرایی نظام در مدیریت مسئله حجاب در جامعه ایرانی اشتباه کرده و باید از ملت متدین و مسلمان ایران عذرخواهی نمایند؛ البته مورد قبول است که دشمنان بیرونی در ترویج بدحجابی و فساد اخلاقی در ایران بیکار نبوده و تلاش های بسیاری کرده اند؛ اما اقدامات فعالانه دشمنان، توجیه کننده کم کاری ما نیست و شخصیت های علمی و مدیران حوزه باید با هم اندیشی دولتمردان و مراکز قانون گذاری و با برگزاری نشست های کارشناسانه و واقع بینانه به بررسی زمینه ها، ریشه ها و عوامل بدحجابی و مفاسد اخلاقی جامعه ایرانی پرداخته و به طرح ها و راهکارهای درمان جامعه دست یافته و با تمام قدرت و صلابت اجرا نمایند.

امروز تجربه نشان داده که طرح ها و برنامه های مرتبط با موضوع حجاب در ایران با معیار واقع بینانه و دارای استانداردهای کارشناسی شده نبوده و نیاز است که تمام جریان ها و دستگاه های ذیربط با هم اندیشی به کنکاش مجدد در این موضوع بپردازند.

*نقش حوزه های علمیه به عنوان یکی از دستگاه های فرهنگی جامعه در رفع مشکلات موجود در مسئله عفاف و حجاب چه می باشد؟

یکی از انگیزه های تأسیس دفتر سیاسی-اجتماعی حوزه آن بود که مدیریت حوزه های علمیه و کارشناسان به بررسی علل و زمینه های آسیب های اجتماعی جامعه که یکی از آنها بدحجابی است، پرداخته و به راهکارهایی واقع بینانه برای درمان این دردها دست یابند.

ما در طول چند ماهه تأسیس این دفتر، اقدام به تهیه طرح های اولیه و تشکیل کمیسیون آسیب اجتماعی با عضویت دستگاه های گوناگون نظام و بخش های حوزوی مانند معاونت های تبلیغ، پژوهش، تهذیب، دفتر امور صیانتی و بهره گیری از معاونت جرم شناسی قوه قضائیه، معاونت آمار مفاسد اجتماعی نیروی انتظامی، معاونت پژوهشی جمعیت امر به معروف نموده؛ جلساتی را برگزار کرده و به جمع آوری اطلاعاتی پیرامون مفاسد اجتماعی پرداخته ایم.

همچنین اخیرا طرحی را نیز آغاز کرد ایم که مجموعه مفاسد و آسیب ها در این طرح فهرست شده و چهار مرحله اقدامات حوزه برای آن را طراحی نموده ایم که آن چهار مرحله عبارت اند از:

1. شناسایی انواع آسیب ها و میزان فراوانی هرکدام در جامعه و شناخت ابعاد اهمیت هرکدام

2. شناسایی زمینه ها و عوامل پیدایش و گسترش آسیب های اجتماعی

3. یافتن راه کارهایی برای پیشگیری و درمان آسیب های اجتماعی و تهیه راهکارهای مواجهه فرهنگی

4. تقسیم کار میان بخش های گوناگون حوزه و نهادهای فرهنگی مربوطه نظام

از تمام صاحب نظران حوزوی نیز درخواست می کنیم هرگونه پیشنهادات و نظرات خود را برای موفقیت این طرح به دفتر اجتماعی-سیاسی حوزه ارسال نموده و پیشاپیش دست همه این عزیزان را به گرمی می فشاریم.