خبرگزاری حوزه – تبریز:
مساجد خانه های خدا روی زمین هستند و روحانیون و ائمه جماعات، کلیدداران این خانه ها؛ اما روحانیون و حوزه های علمیه تا چه اندازه به این وظیفه خطیر خود عمل کرده اند؛ اصولا یک مسجد نمونه و یک امام جماعت موفق در عمل چگونه باید باشد؟
همه نیک می دانیم که در یک جامعه اسلامی، باید ارتباط با مسجد تقویت شود و در این زمینه نیز حوزه های علمیه و دستگاه های فرهنگی کشور باید چاره اندیشی کنند، اولین نقشی که حوزه های علمیه می توانند داشته باشند این است که در بخش مدیریت مساجد فعال تر عمل کنند، بسیاری از حوزویان، در جامعه ما نقش مثبتی در مساجد ندارند و بسیاری از مساجد، از این چهره های برجسته خالی هستند در حالی که اگر آنان نقش امام جماعت مسجد را داشتند اقبال به مساجد بیشتر بود. شاهد هستیم که بسیاری از مساجد شهری ما بدون امام جماعت اداره می شوند، فراتر از آن حتی بسیاری از روستاهای ما فاقد روحانی هستند و این زیبنده یک جامعه اسلامی نیست.
همان گونه که در ابتدای انقلاب اسلامی ایران، روحانیون در مساجد نسبت به تربیت نوجوانان و جوانان اقدام کرده و آن ها را به سنگرهای دفاع از نظام و اسلام هدایت کردند، اکنون نیز باید روحانیون با جذب نسل جوان به مساجد، این قشر عظیم جامعه را برای مقابله با تهاجم نرم دشمن آماده کرده و آنان را در مقابل تهاجم فرهنگی دشمن مجهز و به صف کنند.
حوزه علمیه، نقش اصلی در توانمندسازی امام جماعت مسجد را بر عهده دارد، امام جماعت در مسجد، حکم «نخ تسبیح» را دارد که همه دانه های تسبیح را در کنار هم قرار می دهد که اگر بتواند نقش خود را به شکل احسن در مسجد اجرایی کند، به طور یقین ترغیب اقشار مردم به حضور در مسجد نیز بیشتر خواهد شد.
امام جماعت در خط مقدم عرصه فرهنگی مساجد قرار دارد و اگر امام جماعت در مسجد فقط به اندازه یک پیش نماز فعالیت داشته باشد، آن امام جماعت مطلوب و در شأن مدیریت مسجد نخواهد بود، امام جماعت اگر آگاه و به روز و نزدیک به فضای ذهنی نوجوانان و جوانان باشد، قطعا موجب جذب بیشتر نوجوانان و جوانان را به مسجد فراهم می کند.
امام جماعت در مسجد، اگر امام جماعت موفقی باشد، سایر مجموعه های فعال در مسجد، مثل بسیج، هیئت امنا، انجمن اسلامی و کانون فرهنگی هنری به او احساس نیاز می کنند و بر اساس این نیاز به سراغش آمده و در برنامه ها و موضوعات مختلف از امام جماعت مشورت و صلاحیت می گیرند.
نقش اصلی در توانمندسازی امام جماعت را حوزه علمیه برعهده دارد که با برگزاری برنامه ها و دوره های مورد نیاز برای امام جماعت در مدیریت مسجد می تواند در این زمینه ایفای نقش کند.
مسجد با برخورداری از منابع انسانی متخصص چه در بخش ائمه جماعت و چه در بخش هیئت امنا و خدام می تواند در این مسیر، گام های بلندی بردارد به ویژه حوزه علمیه می تواند نقش تأثیرگذاری در تربیت ائمه جماعات مساجد به صورت تخصصی داشته باشد.
حوزه علمیه باید در کنار تربیت نیروهای انسانی متخصص تحت عناوین مختلف، ائمه جماعت متخصص مساجد را نیز تربیت کند که این افراد با گذراندن دوره های آموزشی، مخاطب شناسی را نیز فرابگیرند تا بدانند چگونه یک امام مسجد می تواند با جوانان، بازاریان، کارگران، بانوان، کودکان و... برخورد کند.
حتی خدام و هیئت امنا نیز باید در این زمینه تخصص داشته باشند و اگر چنین اطلاعاتی ندارند دوره های آموزشی مناسبی برای آنها برپا شود و زمینه آموزش و ارتقای آگاهی آنها را فراهم کنیم.
باید برخی مساجد تخصصی شود یعنی در کنار انجام کارکردهای مختلف عبادی، مناسکی، فرهنگی و... خود مثلا در حوزه قرآن، نماز، جنگ نرم، مباحث فقهی و... متخصص باشد.
البته خوشبختانه یا متاسفانه نهادهای مختلفی در امور مسجد نقش دارند که گاهی موجب دخالت و موازی کاری در کارها نیز می شود و لازم است که نهادهایی مثل اوقاف، سازمان تبلیغات اسلامی، کانون های فرهنگی هنری مساجد و مرکز رسیدگی به امور مساجد، همکاری و تعامل بیشتری با هم و سایر نهادهای متولی در مسجد داشته باشند تا این تصور شکل نگیرد که هر یک از این نهادها مغایر و در مقابل هم قرار دارند.
چاره اندیشی حوزه های علمیه برای وضعیت مساجد
حوزه های علمیه با حمایت محتوایی و همچنین تربیت و تامین نیروهای برجسته حوزوی در مساجد می توانند زمینه ساز حضور حداکثری مردم در مسجد باشند.
وضعیت امروز مساجد را نمی توان خوب یا بد ارزیابی کرد چرا که باید توجه داشته باشیم بعد از انقلاب اسلامی مسجد نقش بسیاری برجسته ای پیدا کرد و نسبت به گذشته که تلاش می شد کارکرد مسجد محدود و صرفا به نماز اکتفا شود بعد از انقلاب این رویکرد متفاوت شد و مسجد مرکز بسیاری از فعالیت های دینی، اجتماعی و فرهنگی و حتی سیاسی شد.
اما باید توجه به مسجد را افزایش دهیم، هنوز بخش زیادی از جامعه ما با مسجد فاصله دارند، صبح ها بسیاری از مساجد ما تعطیل هستند در حالی که در بسیاری از کشورهای اسلامی نماز در هر سه نوبت در مسجد برقرار است، اگر امروز آسیب های فرهنگی را در اجتماع می بینیم ناشی از همین فاصله گرفتن از مسجد است.
مسجد قبله شهر اسلامی
مسجد مانند سایر مکان های مقدس در سایر ادیان نیست که مردم فقط بروند و از این اماکن دیدار کنند، بلکه مسجد محل ارتباط با خدا، عبادت، فعالیت های دینی، فرهنگی، اجتماعی، ورزشی و سیاسی است؛ مسجد یک پایگاه چندمنظوره است، چرا که تمامی ابعاد زندگی فردی، اجتماعی و آنچه که نیاز جهان امروز است و در حیات اخروی انسان نقش دارد خاستگاه مسجدی دارد.
مسجد مطلوب اسلامی، هم از لحاظ فیزیکی باید از جاذبه های لازم برخوردار باشد و هم از نظر باطنی، چرا که مسجد، قبله یک شهر اسلامی و کانون و محور همه فعالیت های آن شهر محسوب می شود.
به عنوان مثال با نگاه به میدان امام اصفهان می بینیم مسجد امام در محوریت این میدان قرار گرفته و میدان امام اصفهان نماد یک شهر اسلامی است که سیاست، حوزه، علم، دیانت، تعلیم و تعلم، آموزش، تربیت، تجارت، صنعت، هنر، بازار، تولید، اقتصاد، حکومت، ورزش و حتی بهترین هنرهای اسلامی و مینیاتوری در آن پیش بینی شده و کانون همه نمادها و مراکز حول آن، به سمت خانه خدا و در خدمت مسجد قرار گرفته است.
یا بسیاری از مساجد شهر تبریز در درون بازارها احداث شده که محل رفت و آمد مردم است، مساجدی با معماری بسیار زیبا، درست در کنار حجره های فروش فرش، کفش، میوه وتره بار، طلا و لباس و ... قرار دارد که همین امر، سهولت حضور مردم در مساجد را فراهم می کند. حتی بسیاری از حوزه های علمیه این شهر در درون بازار تاسیس شده و هنوز هم فعالیت دارند.
مسجد پناهگاه جوانان با هر تیپ و قیافه
مدیریت محتوایی و معنوی مسجد که بر عهده روحانی مسجد است باید خردمندانه، مسئولانه و عاشقانه باشد؛ اگر مسجد، کیفیت شایسته خود را بیابد، هزینه های مادی و معنوی بسیاری از دوش جامعه و مردم و مسئولان برداشته خواهد شد.
مسجد هر محله باید پناهگاه مردم و خصوصا جوانان آن محل فارغ از تیپ و قیافه ظاهری آنان باشد، تا بتواند در همه ابعاد مختلف به مردم محله خدمات ارایه دهد.
مسجد مثل دانشگاه ها یا مراکز حوزوی نیست که طبق برخی ملاک های سنی و مدارج علمی اقدام به پذیرش کند، بلکه عموم مردم اعم از فقیر و غنی، باسواد و بی سواد، کوچک و بزرگ و همه و همه می توانند در مسجد حضور یابند و از محیط و برنامه های آن بهرمند شوند.
مسجد خانه خداست و ورود به آنجا برای همه بندگان خدا آزاد است؛ ما باید درهای مساجد را برای همه مردم باز بگذاریم. اگر بخواهیم گروهی، طایفه ای، حزبی، جناحی و براساس تیپ و قیافه و... با مردم برخورد کنیم قطعا در جذب آنان به مسجد موفق نخواهیم بود که هیچ در نقش دافعه نیز عمل خواهیم کرد. بنابراین یک امام جماعت خوب هر آنچه از سلایق جناحی و سیاسی دارد، باید کنار بگذارد و تنها مبلغ دین باشد و فقط پرچم اسلام را بالا بگیرد.
آموزش مهارت ها در مساجد
مسجد در صدر اسلام، هم مکان تبلیغ دین و یادگیری احکام شرعی بود، و هم خانه بی پناهان، دانشگاه تشنگان علم، مکان مطمئن برای همسریابی دختران و پسران جوان، و محلی برای تأمین نیازهای عموم مردم بود. یعنی در مساجد صدر اسلام، در حالی که نماز جماعت برگزار می شد، در کنار آن کلاس های تعلیم علوم قرآنی، احکام، تفسیر و... و مباحث اجتماعی و خانوادگی هم مطرح و پیگیری می شد.
امروز اغلب مردم به دلیل مشکلات اقتصادی و فرهنگی و مشکلات روزمره، کمتر مجال حضور در مساجد را دارند و اگر دغدغه ها و مشکلات زندگی در مردم کمتر شود آنان با فراغ بال بیشتری در مساجد حضور می‌یابند و درهای مساجد نیز ساعات بیشتری به روی مردم باز می ماند.
چه ایرادی دارد آموزش مهارت های مختلف زندگی و اقتصادی و ورزشی و علمی در مساجد پررنگ تر شود، تا مردم بدانند با حضور در مسجد، علاوه بر اقامه نماز خود، با مهارت هایی نیز آشنا می شوند که حتی به صورت رایگان می تواند برگزار شود.
علت هجمه دشمنان به مساجد
علت هجمه هایی که امروز از طرف دشمنان به مساجد و مراکز فرهنگی و دینی انجام می شود، کاملا روشن است، آن ها در صدد هستند با اسبابی مثل ماهواره و مشغولیت های زودگذر دنیوی،افکار جوانان را به لهو و لعب و بی دینی سوق دهند، البته باید گفت تا حدودی هم موفق شدند از حضور پررنگ جوانان در مساجد بکاهند.
به عبارتی زرق و برق هایی که در کنار مساجد ایجاد کردند، را‌ه های ورود جوانان به مسجد را محدود کرده است، در چنین شرایطی فعالیت دینی و فرهنگی برای مدیران فرهنگ و ائمه جماعات خیلی دشوار خواهد بود و ادامه این وضعیت، پیام های ناخوشایندی برای دلسوزان دین و خادمان مساجد دارد و مسئولیت آن ها را در قبال مسجد و جوانان سنگین تر و بیشتر می کند.
کلیدداران خانه های خدا در هر لباس و مقامی هستند، باید تمام توان و راهکارهای خود را برای جذاب تر کردن برنامه ها و فعالیت های مساجد به کار بگیرند تا بتوانند از این طریق، قلوب مردم بویژه نسل جوان برای حضور در مساجد را فتح کرده و اخراجی ها را هم به مساجد دعوت کنند...
بیت اله احمدی
