به گزارش خبرنگارخبرگزاری «حوزه»، در ابتدای کرسی ترویجی «واکاوی روند رو به افزایش نشانه های ظهور در منابع روایی» که در دفتر تبلیغات اسلامی برگزار شد، حجت الاسلام خدامراد سلیمیان مدیر گروه مهدویت و آینده‌پژوهی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: روایات، مهمترین منبع برای شناخت مهدویت هستند.
وی افزود: البته در طول تاریخ جعل و تغییر در آن صورت گرفته است از جمله اینکه در کتاب ۲۵۰ نشانه ظهور روایات زیادی نقل کرده که به استناد به کتب غیرمعتبر، روایات مرسل و بدون استناد و یا نقل سخن بزرگان در قالب روایت است.
مدیر گروه مهدویت و آینده پژوهی با ذکر این مطلب که نشانه‌های ظهور برای بسیاری جذاب و پرسش برانگیز بوده است تصریح کرد: در میان روایات مهدویت همواره از برجستگی خاصی برخوردار است و در نگارش منابع روایی نیز بدان اهتمام شده است.
این محقق و پژوهشگر مهدویت گفت: نخستین گام در نقل گسترده روایات نشانه های ظهور، در کتاب الفتن نعیم بن حماد مروزی یکی از منابع اهل سنت برداشته شده اما آنچه مسلم است شماری از منابع روایی شیعه و به خصوص الغیبه نعمانی، کمال الدین صدوق و الغیبه شیخ طوسی نیز به نقل این روایات پرداخته‌اند.
وی افزود: درنگ در تاریخ تحول روایات نشانه‌های ظهور این سؤال را به ذهن متبادر می‌کند که برخی دگرگونی‌ها در روایات و شماره آن در هر دوره نسبت به دوره پیش روند افزایشی داشته است و چرایی آن جای پرسش دارد.
حجت الاسلام سلیمیان ادامه داد: با توجه به بررسی منابع روایی در دوره‌های گوناگون به روشنی می‌توان گفت نقل روایات نشانه ها فراز و فرودهای پردامنه‌ای را پشت سر گذاشته است که برخی بر پایه انگیزه هایی به نقل این روایات اقدام و برخی روایات را نقل نکرده‌اند و تفاوت در شمار روایات نقل شده در این آثار گویای این مدعا است.
این محقق تصریح کرد: عده‌ای بدون توجه به اعتبار مولف و استناد روایات آن را نقل می‌کنند البته ما قصد توهین به نویسندگان این کتب را نداریم اما مسامحتا سبب بروز این مشکلات شده‌اند.
وی اظهار کرد: حدود ۲۲۰ روایت از پیامبر در بحث نشانه‌های ظهور در این کتاب یعنی ۲۵۰ نشانه ظهور وجود دارد و وقتی این روایات را بررسی می‌کنیم بیش از ۸۵ روایت، روایاتی است که در ان قید شده که اسنادی به پیامبر(ص) ندارد.
این محقق مهدویت تصریح کرد: در بررسی مابقی این روایات نیز بیش از نیمی از آن‌ها مستقیم و یا غیرمستقیم به دجال اشاره دارد زیرا اهل سنت به مقولات اشراط الساعه و دجال و ... اهتمام زیادی دارند و مطالب آنان بیش از ده برابر مطالبی است که در شیعه نقل شده است.
وی اظهار کرد: بیشتر این روایات نیز از فتن ابن حماد است که اهل سنت و شیعه در مورد اعتبار این کتاب و روایات آن نظر خوبی ندارند.
حجت الاسلام سلیمیان بیان کرد: آنچه منسوب به پیامبر است کمتر از ۵۰ روایت می‌شود و بعد از ایشان نیز نوبت به امام علی(ع) می‌رسد که قریب به ۴۰ روایت از ایشان در بحث نشانهها مطرح است که ۱۹ روایت این کتاب از الفتن گرفته شده است، یعنی نیمی از روایات امام علی(ع) قابل تامل است.
وی اظهار کرد: در بحش نشانهها از امام حسن(ع) جز یک روایت چیزی نقل نشده است و آن هم در بحث دجال است؛ از امام حسین(ع) نیز روایتی نداریم و از امام سجاد(ع) نیز دو روایت در مورد خروج سفیانی و شعیب بن صالح نقل شده که باز قابل بحث است.
مدیر گروه مهدویت و آینده‌پژوهی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه عمده روایات ما از امامین صادقین(ع) است عنوان کرد: یعد از صادقین نقل روایات نشانهها را در بیانات ائمه بعدی به آن صورت نمی‌بینیم؛ امام رضا ۵ روایت در بخش نشانه ها دارند و برخی ائمه نیز روایتی ندارند و اگر توقیع پایانی امام زمان نبود از ایشان هم سخنی نداشتیم.
این محقق و مهدویت پژوه تصریح کرد: کسانی گاهی هم با انگیزه مقدس بحث‌هایی مانند اینکه نشانه‌های ظهور ۱۲۰۰ عدد است و همه رخ داده جز ۵ عدد را مطرح می‌کنند که این نوع مطالب آشفته در فضای مجازی جای نگرانی دارد و در هم آمیختگی نادرستی در جامعه ایجاد کرده و می‌کند.
سلیمیان بیان کرد: بالاترین نقل روایت نشانهها را در کتاب الغیبه نعمانی و بعضی از کتب بعد از آن شاهد هستیم؛ این کتاب تلاش و جدیت به خرج داده است تا روایات غیبت و نشانه ها را جمع‌آوری کند اما همین اثر نیز با مشکلاتی در این عرصه روبروست اما در دوره‌های بعدی، می‌بینیم در آثار روایات زیادی نقل شده که نمی‌توان به آن استناد کرد و آن را معتبر دانست.
مدیر گروه مهدویت و آینده‌پژوهی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی عنوان کرد: حدود ۷۰ منبع روایی را بررسی کرده‌ایم تا شمار روایات را به صورت نمودار استخراج کنیم که در یک گزارش اجمالی در کتاب سلیم بن قیس به عنوان اولین نگاشته در دست شیعه یک روایت وجود دارد؛ در وسایل الدرجات دو روایت، در تنزیه الاحکام نیز دو روایت، در تفسیر عیاشی، سه روایت، در تفسیر قمی سه روایت و در کافی کلینی که ۲۰۰ روایت مهدوی نقل کرده است تنها ۹ روایت در مورد نشانهها وجود دارد.
این محقق عنوان کرد: در الغیبه نعمانی به عنوان شاخص روایات مهدویت نیز ۸۹ روایت داریم که برخی تکراری است و اگر تحقیق بیشتری کنیم مقدار آن کاهش خواهد یافت و بعد از نعمانی نیز منبع قابل توجه، کمال‌الدین صدوق با ۲۹ روایت، عیون با ۳، الارشاد با ۲۰ روایت است همچنین کشف القمه نیز بیش از ۵۰ روایت نقل کرده است.
وی اظهار کرد: این اتفاق در کتبی مثل روزگار رهایی، جامعه آماری فوق‌العاده فراوانی ایجاد کرده است که دلایل آن متعدد است ولی احتمال اصلی، روایات بدون عقبه استنادی است که می‌توانیم آن را معرفی و تبیین کنیم تا جریاناتی نادرست با تکیه بر این روایات غیرمعتبر ایجاد نشود.
مدیر گروه مهدویت و آینده‌پژوهی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تاکید کرد: متاسفانه برخی به استناد به روایاتی که اعتبار آن قابل اثبات نیست و با تحلیل‌هایی که نمی‌توان پشتوانه علمی برای آن ایجاد کرد و عقبه مستندی ندارند مباحثی مانند وجود هزار و ۲۰۰ نشانه ظهور و یا غیبت صغری و ... را مطرح می‌کنند که این مسایل موجب نگرانی است و ممکن است ذهن مردم را نسبت به روایات مهدویت و حضرت حجت(ع) مخدوش کند.
در بخش دیگری از این نشست، حجت‌الاسلام جواد جعفری، در مقام منتقد گفت: گاهی ما در مورد کتب معاصر مهدوی یعنی آثار ۲۰۰ ساله اخیر دغدغه بررسی و تحقیق داریم که دغدغه خوبی است و باید نقد شوند از جمله همین اثر ۲۵۰ نشانه ظهور است که نقل‌های آن باید مورد مداقه قرار گیرد.
وی با ذکر این مطلب که نشانه‌های ظهور همواره مورد دغدغه علما بوده و هست، تصریح کرد: البته این این مسئله قابل اثبات نیست از جمله در منتهی‌الآمال شیخ عباس که کتابی ۲۵۰ صفحه است، ولی در صفحات اندکی به علائم ظهور پرداخته و در نجم الثاقب نیز اساسا به نشانه‌های ظهور پرداخته نشده است.
پژوهشگر حوزه حج و مهدویت افزود: محدث نوری در نجم الثاقب با اینکه کتاب مفصلی است به صورت خاص به علائم ظهور نپرداخته و یا صدرالدین صدر در ۱۶ صفحه در کتابی به مسئله نشانهها پرداخته است بنابراین در جهان معاصر هم افرادی با انگیزه‌ها و روحیات خاص به این مباحث می‌پردازند و مسئله‌ای نیست که بگوییم بزرگنمایی شده است.
حجت الاسلام جعفری با بیان اینکه نقد این آثار کار خوبی است تاکید کرد: ادعای ارایه‌دهنده بحث در این کرسی، مبنی بر اینکه روایات نشانهها در منابع روایی زیاد شده و بعد از ائمه(ع) به تدریج بر روایات نشانه‌های ظهور اضافه شده است نمی‌تواند قابل اثبات باشد.
این محقق تصریح کرد: منابع روایی دارای افت و خیز بوده است و مثلا در آثار شیخ طوسی روایات ۶۰ عدد بوده است و در برخی آثار بعد از آن حتی کاهش یافته است و این روایات بر خلاف مدعای ارایه‌دهنده بحث، فربه نشده است؛ بنابراین در بررسی منابع روایی، نیازمند سنجه دقیقی هستیم زیرا ابتدا باید روش و ملاکی برای معرفی نشانهها داشته باشیم.
حجت الاسلام جعفری با اشاره به وجود اختلاف مبنایی در بحث نشانه‌های ظهور، عنوان کرد: کسانی که می‌گویند ما ۱۲۰۰ نشانه داریم به دلیل این است که همه اوضاع را نشانه برای ظهور می‌دانند یعنی ملاک آنان با ملاک ما در تعریف نشانه متفاوت است.
استاد حوزه علمیه تصریح کرد: کتاب معجم احادیث امام مهدی را نمی‌توان پایه برای تحقیق و ارایه آمار قرار دهیم و باید تحقیق جامعتر و دقیقتری ارایه کنیم.
حجت الاسلام جعفری عنوان کرد: کتب مهدوی با انگیزه‌های مختلفی نوشته شده است از این رو در کتاب کافی، مرحوم کلینی دنبال ذکر علائم ظهور نبوده است به همین دلیل تعداد روایات مربوطه کم است در حالی که ایشان اساسا در صدد نوشتن و جمع‌آوری این روایات نبوده است.
وی افزود: این طور نیست که هر کسی که می‌خواسته کتاب حدیثی بنویسد حتما باید تمامی علامات ظهور را هم می‌آورده است در حالی که این طور نیست و نمی‌توان آمار را بدون توجه به این نکته ذکر کرد.
همچنین در این نشست علمی حجت الاسلام والمسلمین نصرالله آیتی نویسنده و پژوهشگر مهدویت در سخنانی تصریح کرد: آسیب های زیادی در زمنیه نشانه های ظهور ایجاد شده است لذا تحقیق در این زمینه هرقدر باشد جای کار دارد.
وی افزود: مرحوم کلینی به دنبال بیان تفصیلی روایات نشانه های ظهور نبوده است و در بررسی بقیه آثار از نعمانی به بعد نیز شاهد کاهش روایات در آثار منتشره هستیم.
این محقق و پژوهشگر بیان کرد: برخی مدعی می شوند که احادیث سفیانی آشفته است و این نشانه جعلی بودن این روایات است در حالی که در بررسی روایات مربوط به این مسئله پی می بریم که افراد مدعی این نظر به روایاتی استناد کرده اند که اعتبار ندارد.
