به گزارش خبرگزاری «حوزه»، مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم به معرفی علما و بزرگان شیعه پرداخته که این خبرگزاری در شماره های گوناگون به بازنشر معرفی این شخصیت ها خواهد پرداخت.
* آیت الله العظمی محمد فاضل لنکرانی
- ولادت تا مرجعيت
عالم رباني و مرجع بزرگ تقليد شيعيان حضرت آية الله العظمي حاج شيخ محمد فاضل لنکراني در سال 1310 هجري شمسي در شهر مقدس قم و در خانواده علم و فضيلت و عمل چشم به جهان گشودند. والد معظم ايشان، مرحوم آية الله حاج شيخ فاضل لنکراني از علماي صاحب نام و از اساتيد بزرگ حوزه علميه و از معتمدان و مصاحبان آية الله العظمي بروجردي مرجع بزرگ شيعيان جهان و از اصحاب استفتاء ايشان، و والده مکرمه شان از فرزندان سادات معروف مبرقع از طوايف اصيل و پاک و خدوم قم بودند. ايشان بعد از پايان تحصيلات ابتدائي و دبستاني، ورود به حوزه علميه را بر هر چيز ديگري ترجيح داده و مشتاقانه براي برآوردن خواست دروني خود که بهره مند شدن از علوم ديني و معنويت بود، به تلاش بي امان و درخشاني در زمينه درس و بحث و مصاحبت بزرگان حوزه پرداختند. بدين ترتيب در حالي که فقط 19 سال از عمر خود را پشت سر گذاشته بود وارد آخرين مرحله تحصيلات حوزه يعني درس خارج گرديد. در سالهاي دهه 40 که آية الله فاضل لنکراني دوران جواني را به کمال ميرساندند و فاصله بين سي تا چهل سالگي را سپري مي کردند، از مدرسان معروف، برجسته و کاملا شناخته شده اي بودند که فضلاي آن روز حوزه علميه قم سطوح عاليه را در محضر ايشان ميخواندند و حوزه هاي درس مکاسب و کفايه ايشان بسيار پرجاذبه و مجمع اهل فضل بود. در همين سالهاي دهه 40 بود که ايشان به درخواست جمعي از شاگردان کفايه خود، درس خارج اصول را آغاز کردند و در جمع علماي والامقام حوزه علميه قم که در صراط هدايت حوزه در عرصه علم و عمل و فضيلت و معنويت حرکت مي کردند، درخششي فوق العاده داشتند. نقش آية الله العظمي فاضل لنکراني در نهضت اسلامي از آغاز نهضت امام رضوان الله تعالي عليه وجهه غالب بر حوزه علميه، از طلاب گرفته تا فضلا و اساتيد و بزرگان حوزه وجهه ارادت به امام و حمايت از او بود اما اين طور نبود که همه در اين راه خطر و زحمت را هم تحمل کنند بلکه کساني که بخصوص هنگامي که طاغوتيان فشار را زياد کرده بودند به استقبال خطر هم مي رفتند، معدود و محدود بودند و بيشترين آنها از طلاب و افراد بي اسم و رسم بودند و در اين ميان آنچه هم مبارزان را تقويت مي کرد و هم به طاغوت مي فهماند که حاميان امام فقط طلاب مبتدي نيستند اقدام افرادي از مدرسان معروف حوزه مانند آية الله فاضل بود و طاغوت هم به اين افراد خيلي بيشتر حساس بود و ضمنا شخصي مانند آية الله فاضل، در طرز فکر طلاب و اينکه آنها هم اهل مبارزه و حمايت از امام و نهضت باشند بسيار موثر بود. از روزي که امام امت رضوان الله تعالي عليه نهضت خود را شروع کرد آية الله فاضل وظيفه خود مي دانست که در راه امام و خواسته هاي او تلاش و اقدام کند. مي دانيد هر مدرسي حاضر نبود درس عمومي آنچناني را فداي نهضت امام کند، بودند افرادي که اين طور فکر مي کردند که در پيروي از امام نبايد تا آنجا پيش رفت که برايشان ايجاد زحمت کند وا ز درس و بحث محروم شوند. اما آية الله فاضل زحمات و مشکلات، تبعيدهاي بسيار سخت را تحمل کرد. و با اينکه با خطر مواجه شد دست از امام و همراهي با امام برنداشت و در آن دوران که بايد بگويم امام غريب بود و فداکاري افرادي مانند آية الله فاضل بسيار موثر بود بنده يادم هست که برخي از علما در آغاز با امام امت همراهي کردند اما ادامه پيدا نکرد، و آية الله فاضل از مدرسان و چهره هاي علمي شناخته شده اي بود که در اين راه تا پيروزي انقلاب به خدمات و فداکاري هاي خود ادامه داد. انقلاب پيروز شد از نهادهاي بسيار موثر در مسائل مربوط به انقلاب جامعه مدرسين حوزه علميه قم بود. آية الله فاضل از مؤسسان اين نهاد و از شخصيتهاي طراز اول اين نهاد بود و سالها نيز در رأس جامعه مدرسين و به اصطلاح دبير جامعه بود جهت عمده اين وجاهت، همان جنبه هاي علمي و اخلاقي و نيز سوابق مبارزاتي ايشان بود که بطور طبيعي در رأس جامعه قرار مي گرفت. از آغاز تأسيس جامعه و بخصوص پس از پيروزي انقلاب تا زمان مرجعيت از افراد بسيار فعال و مؤثر جامعه مدرسين بودند و از زمان مرجعيت هم همواره جامعه مدرسين را مورد لطف خود قرار داده اند.
- فضائل و ويژگي هاي آيت الله العظمي فاضل لنکراني
1 ـ ايشان در سايه پدري مجتهد و مادري از بيت صالحان پرورش يافت که هرگز نبايد از تأثير اين بيوت و برکت آنها نسبت به فرزندي که در اين خانه به دنيا مي آيد و پرورش مي يابد غافل بود والد آية الله فاضل از مجتهدان عالي مقدار و مورد توجه خاص آية الله العظمي بروجردي بود و صداقت و علاقه به اسلام و روحانيت در زندگي او نمايان بود فراموش نمي کنم هنگامي که رئيس شهرباني وقت به برخي از طلاب اهانت کرده بود، اين بزرگوار عکس العمل بسيار مناسبي نشان داد که هر که آگاه شد تحسين کرد و آفرين گفت بله غيرت ديني و حساس بودن نسبت به مسائل دين و روحانيت يکي از امتيازات اين پدر بود که بحمدالله بأَبه اقتدي عدي في الکرم.
2 ـ آية الله فاضل در سايه استعدادي خدادادي به حدي بودند که بتوانند از درس استادي مانند آية الله العظمي بروجردي استفاده و درس ايشان را تقرير کند و آية الله بروجردي با اينکه بسيار مشکل پسند بود تقرير ايشان را تاييد کرد.
3 ـ درس سطح آية الله فاضل از آغاز تا انجام مورد توجه و استقبال طلاب و فضلا بود چرا؟ براي اينکه عوامل يک تدريس خوب و قابل قبول در ايشان جمع بود يعني تسلط بر محتواي کتاب، بيان بسيار واضح و منظم، با طمأنينه و آرامش تدريس کردن، بطوري که شاگرد پس از تمام شدن درس احساس کند گرفتار سردرگمي و ابهام نشده است اينها خصوصيات درس ايشان بود. شما اگر پياده شده درس کفايه الاصول راکه توسط يکي از فضلا تنظيم و چاپ شده ملاحظه کنيد تصديق خواهيد کرد که اين سبک تدريس بايد با استقبال طلاب و فضلا روبرو شود.
4 ـ معظم له با شرکت چندين ساله در درس سه استاد که هر سه از امتيازات فراوان علمي و اخلاقي برخوردار بودند (آية الله العظمي بروجردي، آية الله العظمي امام خميني و حضرت علامه طباطبائي) کمال استفاده را بردند و استعداد دروني خود را شکوفا ساختند و براي هر سه استاد خود افتخار آفريدند زيرا همانطور که استاد خوب براي شاگرد موجب افتخار است شاگرد خوب هم که بتواند مراتب علمي اساتيد خود را تلقي و به ديگران منتقل کند موجب افتخار استاد است
5 ـ تدريس خارج فقه و اصول ايشان تدريسي است به سبک استادشان آية الله العظمي بروجردي، و حتما مي دانيد امام امت هم سبک تدريس آية الله العظمي بروجردي را پسنديده و همان سبک را دنبال مي کردند و اصولاً بايد گفت آية الله العظمي بروجردي از جهت سبک استنباط تدريس خارج فقه و اصول در حوزه قم و حتي حوزه نجف تحولي ايجاد کرد و اين را هم بايد تذکر بدهم که آية الله فاضل شاگردان خوبي هم داشته و دارند که از افتخارات حوزه مي باشند.
6 ـ مي دانيد خوب درس خواندن و حتي درس سودمند داشتن ملازم با خوب تقرير کردن نيست آية الله فاضل با نگاشتن تقريرات بحث صلاة آية الله العظمي بروجردي و برخي تقريرهاي ديگر، اين امتياز را يعني خوش تقرير بودن را نيز به خوانندگان ارائه داد و تقريرات بحث صلاة آية الله العظمي بروجردي که مورد تحسين آن بزرگوار هم قرار گرفت و آن را ذخيره علمي خود در حوزه ها دانست از کتابهايي است که همواره در حوزه مورد استفاده خواهد بود.
7ـ بنده مدرس خوب و حتي مقرر خوب ديده ام که توان تأليف نداشته و از اين حيث راجل بوده است زيرا ملازمه بين تدريس و تقرير و تأليف نيست اما تاليف موسوعه تفصيل الشريعه که بيش از بيست جلد آن منتشر شده، و نيز تأليفات ديگر مانند کتابي که در قواعد فقهيه و نيز کتابي که در مقدمات تفسير و علوم قرآن نگاشته اند نشان مي دهد که معظم له علاوه بر دو امتياز گذشته يعني بيان خوب، تقرير خوب در بعد تاليف هم از مؤلفان ممتاز بشمار مي آيند ايشان از حدود بيست سالگي تا امروز يعني در حدود پنجاه سال به نوشتن مباحث علمي اشتغال دارند و اين نگارش و تاليف از مشاغل عادي ايشان بحساب مي آيد زيرا بدون هيچ زحمت و تکلف و با نظم و ترتيب خاص مطالب خود را مي نويسند. لازم است اين جمله را هم عرض کنم که علاقه و ارادت آية الله فاضل به امام امت (رحمه الله) موجب شد که براي موسوعه فقه خود تحرير الوسيله امام را متن قرار دهندو ديگران هم شايد به پيروي از ايشان اين کار خوب را انجام دادند تا بدينوسيله هم د ر طول ساليان دراز تدريس همواره نام امام را به زبان داشته باشند و هم عاملي باشد براي اينکه امام و کتاب امام در حوزه ها بيشتر ياد شود.
8ـ کنار اين امتيازات علمي حوزوي، تواضع ايشان، با طلاب و فضلا و دوستان حتي غيرروحاني خود جاذبه خاصي را در ايشان ايجاد کرده بود تواضع و خاکي بودن يکي از عوامل محبوبيت است اما اگر اين تواضع از عالم و مدرس و مجتهدي ديده شود اثرش چندين برابر است مجلس و محفل ايشان با دوستانش بسيار شيرين و با نشاط و خالي از هرگونه تکبر و تکلف و خود بزرگ بيني بود و همين خصلت خوب باعث شده که معظم له اکنون هم که از مراجع تقليد شيعه هستند با دوستان و ارادتمندان قديمي خود گر چه اهل علم و روحاني هم نباشند همان برخورد آن دوره ها را دارند.
9ـ کساني که با مسائل علمي سر و کار پيدا کنند و به اصطلاح مستغرق در مباحث علمي و درس و بحث مي شوند کمتر حاضر مي شوند به کارهاي شبه اجرايي تن دهند. اما آية الله فاضل به خاطر علاقه به حوزه و حوزويان و ترقي و تعالي آنان سالهاي متمادي در رأس مديريت حوزه علميه قم بودند و براي اين خدمت وقت مي گذاردند و در برنامه ريزي ها و اصلاحاتي که پس از انقلاب تا امروز در حوزه انجام شده سهم بسزايي داشته اند. مجموعه اين ويژگيها باعث شده که معظم له از مقبوليتي خاص نزد مراجع، مدرسان و فضلا و طلاب و نيز نزد همه جناح هاي سياسي علاقمند به نظام اسلامي پيدا کنند و حتي کساني که در پيروزي انقلاب براي خود سهم موثري قائلند و به اين زودي ها هر کسي را نمي پذيرند در مقابل آية الله فاضل کمال خضوع را دارند و نسبت به ايشان اظهار ارادت مي کنند. براينها که گفتم بيفزاييد که ايشان هم اکنون هم با همه اشتغالاتي که دارند گهگاه از راه دلسوزي براي حوزويان از افت تحصيلي طلاب نگرانند و براي جبران اين نقيصه با برنامه هاي خوبي تا آنجا که شرائط به ايشان اجازه مي دهد در صددند که در دروس سطح، طلاب مستعد و کوشا را تشويق وتعدادي از فضلا را به جديت در راه اجتهاد و فقيه شدن سوق دهند. و اين قبيل تشويق ها را ايشان از سالها قبل که هنوز مراجع گذشته رحمه الله در حال حيات بودند به طرق ديگر مانند کمک مالي به تعدادي از فضلا انجام مي داد. کساني که سرگرم درس و بحث و مسائل علمي مي شوند گاهي از حوادث جهان و آنچه در جهان اسلام و شيعه مي گذرد غفلت ورزيده و در موارد لازم احساس وظيفه نکرده و موضع گيري لازم را ندارند اما آية الله فاضل از معدود و محدود مجتهداني است که از آغاز تا امروز و بخصوص امروز که از مراجع بزرگ شيعه هستند به مسائل جهان اسلام و تشيع و نيز انقلاب و نظام اسلامي و مصالح آن توجه لازم را دارند و در مواقع حساس با موضع گيري هاي به موقع خود هم مردم را روشن و هم نظام اسلامي را تقويت مي کنند. همه اين مطالبي که گفتم و آنچه نگفتم يک طرف، و اين جمله اي که الآن عرض مي کنم يک طرف، آنچه بنده را بيش از همه اين بزرگواري ها، امتيازات، ويژگيهاي اخلاقي و علمي و غيره که در ايشان است جلب مي کند علاقه خاص ايشان به اهل بيت و حضرت سيدالشهدا است آري اشک جاري بر گونه هاي ايشان در مجالس مربوط به حضرت امام حسين شاهد و گواه است که با ارتباط با آن رحمت واسعه و سفينه نجات و مصباح هدي به اين همه خيرات و برکات دست يافته است هنيئاًلأر باب النعيم نعيمهم. تأسيس مرکز فقهي ائمه اطهار(عليهم السلام) در جهت ترويج و اعتلاي مکتب تشيع به منظور شناخت نيازهاي فقهي و پاسخگويي به آنها، مرکز فقهي ائمه اطهار به دستور حضرت آية الله العظمي فاضل لنکراني در سال 1376 تأسيس شد اين مرکز که زير نظر فرزند معظم له حجة الاسلام والمسلمين آقاي شيخ محمد جواد فاضل لنکراني است هم اکنون فعاليتهايي در زمينه آموزش، تحقيق و تأليف و... دارد ... ارتحال معظّم له پس از عمري تهذيب نفس، تلاش در راه کسب و ترويج علوم الهي و خدمت در تاريخ 26 خرداد 1386 شمسي برابر با 29 جمادي الاول 1428 به ملکوت اعلي پيوست و با رحلت او ثلمه اي به اسلام وارد آمد که جايگزيني ندارد. در سوم جمادي الثاني (سالروز شهادت حضرت فاطمه(س)) مردم باديانت قم و بعضي شهرهاي ديگر، با حضور کم نظير و ميليوني، در تشييع پيکر مطهر شرکت جستند و پس از نماز آيت الله العظمي حسين وحيد خراساني، در جوار حضرت معصومه(س) آرميد.
نویسنده : پايگاه اطلاع رساني حوزه دات نت
