به گزارش خبرگزاری حوزه چهل و هفتمین شماره فصلنامه علمی پژوهشی «روانشناسی و دین» ویژه پاییز ۱۳۹۸ به صاحب‌امتیازی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، مدیر مسئولی محمدناصر سقای بی‌ریا و سردبیری محمدرضا احمدی منتشر شد.
در این شماره از فصلنامه «روانشناسی و دین» مقالاتی با عناوین «نقش واسطه‌ای راهبرد تنظیم شناختی هیجان در رابطه بین توکل به خدا و سرسختی روان‌شناختی» نوشته قوام ملتفت، ناصر نوشادی و فاطمه رفیعی‌منش؛ «ساخت پرسش‌نامه اولیه شجاعت بر اساس منابع اسلامی» تألیف مصطفی خوشخرام، محمدرضا احمدی و حمید رفیعی‌هنر؛ «اثربخشی آموزش مثبت‌اندیشی مبتنی بر آموزه‌های دینی بر سازگاری زناشویی، تاب‌آوری و کیفیت زندگی زوجین» به قلم سیدمرتضی احمدی تبار، بهنام مکوندی و منصور سودانی؛ «روابط بین فردی درون خانواده و دینداری نوجوانان: ارائه یک مدل ساختاری» نوشته محمد خدایاری‌فرد، باقر غباری بناب، الهه حجازی و رامین هاشمی گشنیگانی؛ «مقایسه رضایت از زندگی، امید و عملکرد تحصیلی دانش آموزان مرتبط و غیرمرتبط با جنس مخالف» نوشته محمد زارعی توپخانه، سیده خدیجه مرادیانی، حدیث چراغیان و مسعود جان بزرگی؛ «نقش پیوند والدینی و عزت نفس در پیش‌بینی سبک‌های هویت دینی نوجوانان» تألیف رقیه شیرچی، حسین رضائیان بیلندی و جواد مصلحی و «نقش واسطه‌ای جهت‌گیری مذهبی در رابطه با نیاز به شناخت و تاب‌آوری» به قلم حسن آب‌روشن و راضیه شیخ الاسلامی منتشر شده است.
نقش واسطه‌ای راهبرد تنظیم شناختی هیجان در رابطه بین توکل به خدا و سرسختی روان‌شناختی
نویسنده مقاله «نقش واسطه‌ای راهبرد تنظیم شناختی هیجان در رابطه بین توکل به خدا و سرسختی روان‌شناختی» در چیکده نوشتار خود آورده است: سرسختی مجموعه‌ای از ویژگی‌های است که به‌عنوان مقابله با رویدادهای استرس‌زا تعریف شده است که تحت تأثیر متغیرهای فردی همچون شخصیت، انگیزش و متغیرهای اجتماعی همچون بافت خانواده قرار می‌گیرد. این پژوهش، با هدف تبیین سرسختی روان‌شناختی بر اساس توکل به خدا با واسطه‌گری راهبردهای شناختی تنظیم هیجان، در میان دانشجویان انجام گرفته است. بدین‌منظور، نمونه‌ای مشتمل بر ۳۸۱ نفر از بین دانشجویان دانشگاه یاسوج، به شیوه نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب گردید و به مقیاس‌های از قبیل مقیاس سرسختی اهواز، راهبردهای شناختی تنظیم هیجان و مقیاس توکل به خدا پاسخ دادند. برای تحلیل داده‌ها، از روش تحلیل مسیر استفاده شد. نتایج حاکی از این بود که سرسختی روان‌شناختی، تحت تاثیر توکل به خدا و راهبردهای شناختی تنظیم هیجان قرار دارد. بدین‌صورت که مولفه‌های توکل به خدا اثر مستقیم و غیرمستقیم به واسطه راهبردهای تنظیم هیجان بر سرسختی داشتند. با توجه به نتایج، پیشنهاد می‌شود زمینه افزایش توکل به خدا در دانشجویان فراهم شود و مشاوران نیز به این مهم اهتمام ورزند.
ساخت پرسش‌نامه اولیه شجاعت براساس منابع اسلامی
در طلیعه نوشتار «ساخت پرسش‌نامه اولیه شجاعت بر اساس منابع اسلامی» آمده است: این پژوهش، با هدف ساخت پرسش‌نامه اولیه شجاعت بر اساس منابع اسلامی با استفاده از روش توصیفی تحلیل محتوا انجام شده است. ازاین‌رو، مفهوم شجاعت و مفاهیم مرتبط در منابع معتبر اسلامی مورد شناسایی، دسته‌بندی و تحلیل مفهومی قرار گرفت. با بررسی آنها پنج مولفه انگیزه مقاومت، قوی‌دل بودن، اقدام و ورود در ناملایمات، دفاع کردن و ایستادگی و مقاومت انتخاب شدند. برای تحلیل داده‌ها از شاخص‌ها و روش‌های آماری متناسب با سوال‌های پژوهش استفاده شده است که شامل شاخص نسبت روایی محتوایی (CVR)، شاخص روایی محتوایی (CVI)، همبستگی پیرسون، اسپیرمن، گاتمن و آلفای کرونباخ است. برای تعیین روایی محتوایی، از نظرات ۱۲ تن از کارشناسان علوم اسلامی روانشناسی استفاده شد. روایی ملاکی با محاسبه ضریب همبستگی مقیاس حاضر و مقیاس هم‌ارز ۶۶۱/۰ بوده و در سطح ۰۱/۰ معنادار است. در بررسی اعتبار پرسش‌نامه، ضریب آلفای کرونباخ در دو مرحله آزمایشی و نهایی به ترتیب ۹۰۲/۰ و ۸۵۸/۰ و همبستگی بین دونیمه مقیاس ۶۰۲/۰ است. بنابراین، با استفاده از منابع اسلامی، امکان ساخت ابزاری برای سنجش موضوع شجاعت وجود داشته و این ابزار از اعتبار و روایی مطلوب برخوردار است.
اثربخشی آموزش مثبت‌اندیشی مبتنی بر آموزه‌های دینی بر سازگاری زناشویی، تاب‌آوری و کیفیت زندگی زوجین
در ابتدای مقاله «اثربخشی آموزش مثبت‌اندیشی مبتنی بر آموزه‌های دینی بر سازگاری زناشویی، تاب‌آوری و کیفیت زندگی زوجین» آمده است: هدف این پژوهش، بررسی تأثیر آموزش مثبت‌اندیشی مبتنی بر آموزه‌های دینی بر سازگاری زناشویی، تاب‌آوری و کیفیت زندگی زوجین بود. روش پژوهش، نیمه‌آزمایشی از نوع پیش‌آزمون ـ پس‌آزمون با گروه گواه و انجام پیگیری بود. جامعه آماری پژوهش، ۲۴۰ نفر (۱۲۰ زوج) بودند که فرزندانشان در سال تحصیلی ۹۷ – ۹۶ مشغول به تحصیل بودند و بر اساس نمونه‌گیری در دسترس انتخاب و سپس، به صورت تصادفی ساده در گروه آزمایشی (۲۰ زوج) و گروه گواه (۲۰ زوج) گمارده شدند. گروه آزمایشی، به صورت ۱۰ جلسه ۹۰ دقیقه‌ای مورد آموزش مثبت‌اندیشی مبتنی بر آموزه‌های دینی قرار گرفتند. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسش‌نامه‌های سازگاری‌زناشویی، تاب‌آوری و کیفیت زندگی استفاده شد. تحلیل داده‌ها با استفاده از آزمون تحلیل کواریانس چندمتغییری (مانکوا) و تک‌متغییری (آنکوا) انجام شد. نتایج به‌دست‌آمده نشان داد که آموزش مثبت‌اندیشی مبتنی بر آموزه‌های دینی بر سازگاری زناشویی، تاب‌آوری و بهبود کیفیت زندگی زناشویی تأثیر داشته و این اثر تا مرحله پیگیری یک ماهه ماندگار بوده است.
روابط بین‌فردی درون خانواده و دینداری نوجوانان: ارائۀ یک مدل ساختاری
در چکیده مقاله «روابط بین‌فردی درون خانواده و دینداری نوجوانان: ارائۀ یک مدل ساختاری» آمده است: این پژوهش با هدف ارائۀ الگوی معادلۀ ساختاری دینداری نوجوانان، بر اساس روابط بین‌فردی درون خانواده انجام شد. برای دستیابی به این مهم، تعداد ۷۲۲ دانش‌آموز دبیرستانی (۴۹ درصد دختر و ۵۱ درصد پسر)، با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای چندمرحله‌ای از شهر تهران انتخاب و به مقیاس دینداری نوجوانان، سیاهۀ سبک‌های دلبستگی (AAI)، مقیاس ادراک از سبک‌های فرزندپروری والدین (POPS) و پرسش‌نامه‌های محقق‌ساختۀ تقویت دینداری و الگوگیری از دینداری والدین پاسخ دادند. روش پژوهش در طرح‌های توصیفی ـ همبستگی، از نوع الگوی معادلات ساختاری قرار گرفت. یافته‌ها نشان داد که اثرات مستقیم سبک‌های دلبستگی ایمن، اضطرابی / اجتنابی، اضطرابی / دوسوگرا و تقویت دینداری بر دینداری نوجوانان معنادار است. همچنین، اثرات غیرمستقیم سبک‌های دلبستگی ایمن، اضطرابی / اجتنابی، تقویت دینداری، مشارکت‌جویی والدین و حمایت از خودمختاری، از طریق میانجی‌گری الگوگیری از والدین با دینداری نوجوانان معنادار است. در نتیجه می‌توان گفت: نحوۀ تعامل والدین با فرزندان، به شیوه‌های مستقیم و غیرمستقیم، رشد دینداری در نوجوانان را دستخوش تحول می‌سازد و نقش پویایی در شکل‌گیری و رشد باورهای دینی، عواطف دینی و رفتارهای دینی آنان ایفا می‌کند.
مقایسه رضایت از زندگی، امید و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان مرتبط و غیرمرتبط با جنس مخالف
نویسنده مقاله «مقایسه رضایت از زندگی، امید و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان مرتبط و غیرمرتبط با جنس مخالف» در چکیده مقاله خود آورده است: این پژوهش، به بررسی تفاوت رضایت از زندگی، امید و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان مرتبط و غیرمرتبط با جنس مخالف پرداخته است. حجم نمونه مورد پژوهش، ۳۱۶ نفر از دانش‌آموزان دبیرستان‌های شهرستان رباط‌کریم است که با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای تصادفی انتخاب شدند. پژوهش از نوع مطالعه همبستگی است. ابزار پژوهش، پرسش‌نامه ۱۳ سؤالی ارتباط با جنس مخالف، پرسش‌نامه ۵ سؤالی رضایت از زندگی و پرسش‌نامه ۱۲ سؤالی امید اشنایدر است. داده‌ها بر اساس آزمون خی‌دو، آزمون T مستقل و آزمون کروسکال ـ والیس تحلیل شد. یافته‌ها حکایت از این دارد که پسران بیش از دختران وارد ارتباط با جنس مخالف می‌شوند. همچنین، ارتباط با جنس مخالف با کاهش رضایت از زندگی و امید، همبسته است. یافته دیگر اینکه، بین عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان مرتبط و غیرمرتبط با جنس مخالف، تفاوت معناداری وجود دارد. بنابراین، خودمهارگری مورد تأکید قرار گرفته است.
نقش واسطه‌ای جهت‌گیری مذهبی در رابطه با نیاز به شناخت و تاب‌آوری
نویسنده مقاله «نقش واسطه‌ای جهت‌گیری مذهبی در رابطه با نیاز به شناخت و تاب‌آوری» در ابتدای مقاله خود آورده است: هدف این پژوهش، بررسی نقش واسطه‌ای جهت‌گیری مذهبی در رابطه با نیاز به شناخت و تاب‌آوری در قالب مدلی علّی است. بدین‌منظور، ۳۲۰ دانشجو از دانشگاه فرهنگیان فارس با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب شدند. داده‌ها با استفاده از دو پرسش‌نامه نیاز به شناخت، جهت‌گیری مذهبی و مقیاس تاب‌آوری بزرگسالان جمع‌آوری، و با استفاده از روش تحلیل مسیر تجزیه‌وتحلیل شد. یافته‌ها نشان داد که نیاز به شناخت، پیش‌بینی‌کننده مثبت و معنادار (<001/0P) تاب‌آوری است و با جهت‌گیری مذهبی بیرونی رابطه منفی و معنادار (<001/0P) و با جهت‌گیری مذهبی درونی رابطه مثبت و معنادار (<001/0P) دارد. جهت‌گیری مذهبی بیرونی بُعد انسجام خانوادگیِ تاب‌آوری را به صورت منفی و معنادار (<001/0P) و جهت‌گیری مذهبی درونی به طور مثبت و معناداری (<001/0P) ابعاد تاب‌آوری را پیش‌بینی کرد. در نهایت، نیاز به شناخت به طور غیرمستقیم با تاب‌آوری رابطه معنادار (<001/0P) داشت.
نقش پیوند والدینی و عزت نفس در پیش‌بینی سبک‌های هویت دینی نوجوانان
نویسنده مقاله «نقش پیوند والدینی و عزت نفس در پیش‌بینی سبک‌های هویت دینی نوجوانان» در چکیده مقاله خود آورده است: این پژوهش، با هدف بررسی نقش پیوند والدینی و عزت نفس در پیش‌بینی سبک‌های هویت دینی نوجوانان انجام شد. طرح پژوهش، توصیفی و از نوع همبستگی بود. بدین‌منظور، ۳۳۸ نفر از جامعه آماری دانش‌آموزان دبیرستانی شهر قم در سال تحصیلی ۱۳۹۶-۱۳۹۵ به روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای انتخاب و به پرسش‌نامه‌های پیوند والدینی (PBI)، عزت نفس روزنبرگ ((RSES و هویت دینی کراسکیان (ARIQ) پاسخ دادند. در تحلیل داده‌ها، از آزمون همبستگی و تحلیل رگرسیون گام‌به‌گام استفاده شد. یافته‌ها نشان داد که بین عزت نفس و دو مولفه واکنش‌پذیری و گریز عاطفی پیوند والدینی با هویت دینی موفق و هویت دینی کلیشه‌ای ارتباط مثبت و معنادار و با هویت دینی منع شده، هویت دینی آشفته و هویت دینی دیررس ارتباط منفی و معناداری وجود دارد. نتایج تحلیل رگرسیون چندگانه گام‌به‌گام نشان داد که عزت نفس، واکنش‌پذیری عاطفی و جایگاه من به خوبی هویت دینی موفق را پیش‌بینی می‌کنند. مولفه‌های گریز عاطفی، جایگاه من و عزت نفس نیز مهم‌ترین پیش‌بینی‌کننده‌های سبک هویت دینی منع‌شده می‌باشند. همچنین، عزت نفس و گریز عاطفی به صورت منفی و معناداری، سبک هویت دینی دیررس را تبیین می‌کنند. این یافته‌ها نقش مهم پیوند والدین و فرزندان و همچنین ویژگی شخصیتی عزت نفس را در شکل‌گیری سبک هویت دینی نوجوانان نشان می‌دهد.
313/60
