به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، آیت الله مصباح یزدی عصرگاه امروز پنجشنبه 7 آذرماه در آیین اختتامیه پنجمین کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی که در موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینِی(ره) برگزار شد، با تجمید و تجلیل از مجاهدت های امام راحل و مقام معظم رهبری، گفت: در چنین شرایط سخت و سنگین علیه اسلام و انقلاب، دستیابی به پیشرفت های عظیم علمی و صنعتی و نظامی شده است که دوست و دشمن را متعجب کرده است.

ایشان افزود: پیشرفت هایی در ایران اسلامی و در این شرایط حاصل شده است که دوستان را نیز متعجب کرده است؛ تحول عظیمی که در حوزه های علمیه و موضوع و گستره تحقیقات و توسعه مراکز علمی و پژوهشی و افزایش مراودات اساتید حوزه و اساتید دانشگاه های ایران و سراسر جهان رخ داده است، قابل توجه است.

آیت الله مصباح یزدی اظهارکرد: استفاده از امکانات و بهره گیری از شرایط از نکات مهمی است که باید نسبت به این موضوع پاسخگو باشیم که متاسفانه آنگونه که باید و شاید از این نعمات بی نظیر برای پیشرفت ها به خصوص در زمینه های علمی و فرهنگی و علوم اسلامی و دینی بهره نگرفتیم.

ایشان گفت: به طور کلی به نظر می رسد که هنوز برای بسیاری از کسانی که می بایست در حرکت علوم انسانی اسلامی حرکت جدی داشته باشند، موضوع اصلی از این فعالیت ها به درستی روشن نشده است؛ این افراد هم در حوزه و هم در دانشگاه حضور دارند که می گویند منظور شما از علوم انسانی اسلامی چیست؟

رئیس موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره) بیان کرد: اطلاع رسانی در حد وسیع در عرصه ارایه فعالیت های علوم انسانی اسلامی لازم و ضروری است؛ وقتی از اسلامی کردن علوم انسانی سخن می گوییم، باید مفردات و واژه های آن را در حوزه تصوری به خوبی تبیین کنیم.

ایشان گفت: وقتی حوزه تصوری انجام شد به عرصه تصدیق می رسیم و روابط آن را تنظیم خواهیم کرد؛ پس از تشکیل نظام اسلامی، اسلامی کردن دانشگاه ها و علوم انسانی مطرح شد ولی این مبحث هنوز در سطح عموم، تبیین نشده است.

استاد حوزه علمیه قم تصریح کرد: درست است که علوم و موضوعات خاص داریم که در چارچوبه های خود بحث می کنند، ولی حتی در تشخیص و شناخت موضوع نیز باهم اختلاف داریم؛ ما که می گوییم موضوع این علوم انسان است، باید مشخص کنیم که از چه انسانی سخن می گوییم؟ آیا از انسان به مثابه یک موجود زنده با شاخص های فیزیکی بحث می کنیم یا اینکه در خصوص ماهیت انسان بحث می کنیم.

ایشان افزود: انسان هیچگاه نمی گوید که این هیکل، انسان است، بلکه کودکی نیز مرحله ای از وجود انسانی است ولی انسان حقیقی از منظر اسلام آنی است که به قول قرآن کلیت این انسان مبعوث می شود؛ زنده شدن، ماهیت و کارکرد قطعی انسان نیست بلکه انسان مبعوث می شود و این بعثت تا ابد ادامه دارد.

آیت الله مصباح یزدی اظهارکرد: این تعریف اسلام را در کنار تعریف انسان در دانشگاه های غربی در کنار هم بگذارید تا مشخص شود که تعریف انسان در چه مرتبه و جایگاهی قراردارد؛ اینکه انسان و وجود انسانی او پس از مرگ و تا ابد ادامه یابد، انسانی را سوای انسانی که در مراکز غربی معرفی می شود، تعریف می کند.

ایشان گفت: پس از این تعریف می توانیم به عوامل محیطی پیش از انعقاد نطقه و در حین باداری و پس از تولد و عوامل محیطی و خانواده و... به بحث اختیار و اراده بپردازیم؛ وقتی این مباحث مطرح شود می توانیم از مسئولیت و وظیفه نیز سخن بگوییم ولی اگر این تعاریف را قبول نداشتیم قطعا به چنین جایگاهی نمی رسیم.

رئیس موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره) با اشاره به دوران جنینی دوم در زندگی انسان بیان کرد: در دوران جنینی دوم، اختیار نقش اساسی را ایفا می کند و همین اختیار تکلیف انسان را برای قرارگرفتن در ابدیت مشخص می کند.

ایشان با ذکر این مطلب که برخی از روانشناسان غربی بدن را تنها در فعل و انفعالات بدن تعریف می کنند، گفت: روان شناسی با این تعریف جزو شاخه ای از زیست شناسی قرار گیرد؛ آیا مساله روانشناسی غربی و مصطلح با روان شناسی اسلامی یکی است؟

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم تصریح کرد: اگر راه تحقیق صحیح را تنها تجربیات عینی منتج به حس بدانیم،بسیاری از علوم اجتماعی از دامنه علم خارج می شوند زیرا این علوم از جمله خداشناسی و... در آزمایشگاه قابل اندازه گیری و طبقه بندی نیستند.
ایشان افزود: ارزش های الهی با تجربه حسی قابل اندازه گیری نیست؛ برخی از فلاسفه مغرب زمین می گفتند که اخلاق نیز یک اصل به اصطلاح «من درآوردی» است زیرا اصل، قدرت است و تمام امورات بر حسب قدرت شکل گرفته است و اصولی چون اخلاقیات و رحم محلی از اعراب ندارد.

آیت الله مصباح یزدی اظهارکرد: اگر معقتد شدیم که در کنار حس، منبعی به نام عقل وجوددارد که حقایقی را درک می کند و بر اساس آن بدیهیاتی شکل می گیرد و در نهایت براهین شکل می گیرد و در نتیجه، نتایج یقینی استحصل می شود همه این امور عینیت پیدا می کند.

ایشان گفت: حس و تجربه، اعتبار خود را از عقل می گیرند، زیرا حس نیز ممکن است به خطا بیفتند؛ تا بدیهیات عقل حاصل نشود، ادراکات حسی نیز محلی از اعراب ندارند؛ وقتی عقل، خدا و پیامبر را اثبات کرد باب دیگری برای مبدا شناخت باز می شود؛ وقتی در دانشگاه ها این مساله حل نشده است که آیا دین یک مقوله علمی حسی یا یقینی است، نمی توانیم نظر درستی در این باب ارایه دهیم.

رئیس موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره) با ذکر این مطلب که هنوز برخی از اساتید دانشگاه تصور می کنند همه علوم باید در حوزه تجربی و حسی خالصه شود، بیان کرد: تصور بسیاری از اساتید محترم دانشگاه های ما در چنین فضایی است ولی این مباحث را بروز نمی دهند؛ اما سوال این است که برای حل این معظل چند کتاب و مقاله نوشته شده و چند نشست تخصصی در زمینه تبیین این موضوع برگزار شده است تا نگاه اساتید در یک آوردگاه علمی نقد و بررسی شود.

ایشان گفت: اصل برای ما یقینیاتی است که پشتوانه آن بدیهیات عقلی است؛ امروزه گرایشی که بیش از 2هزار سال پیش بین گروهی از مردم (شکاکیت) مطرح بود امروز برای برخی از دانشمندان نیز وجود دارد؛ گاهی می بینیم که یک استاد برجسته به دلیل همین شکاکیت نمی تواند به یک نگاه و دلیل روشمند علمی و تحقیقی مشخص برسد.

استاد حوزه علمیه تصریح کرد: برای اینکه برای روش تحقیق انگیزه داشته باشیم باید بدانیم که به دنبال چه چیزی هستیم؛ اگر تمام فعالیت های علمی ما به پیشرفت رفاه و زندگی مادی ختم شود و حتی الزام عدالت نیز به راحتی مردم تعبیر شود، در حقیقت کودکی هستیم که به سن 80 سالگی رسیده ایم.
ایشان  افزود: شناخت موضوعات و مسایل و روش کار و بحث، سه عرصه ای است که می تواند ما را به شناخت ماهیت علم دینی برساند؛ اعتبار سنجی روش ها در این عرصه بسیار مهم و اثرگذار است؛ هیچ چیزی با بی نهایت قابل مقایسه نیست و شناخت این ماهیت بی نهایت را می توان با شناخت های کودکان مقایسه کرد.

313/40