حجت الاسلام والمسلمین حسین انصاری در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری «حوزه»، با اشاره به موضوع عوامل حسرت در قیامت، گفت: حسرت در لغت به معنای کشف و آشکار شدن و معنای دیگر آن به معنای تأسف و دریغ و افسوس نیز هست که برای از دست دادن چیزی افسوس می‌خورد، پس پشیمانی نتیجۀ حسرت است که چرا تلاش نکرده است.

مدیر حوزه علمیه استان گیلان افزود: براساس آیات قرآن روز قیامت روز حسرت است، زیرا وقتی پرده ها کنار می رود و حقایق آشکار می شود، شخص افسوس و دریغ می خورد و پشیمان می شود که البته دیگر سودی ندارد. در این رابطه خداوند  در سوره مریم آیۀ ۳۹ این تذکر را می دهد: وَ أنذرهم یومَ الحسرةِ  اذقُضِیَ الامُروهم فی غفلهٍ لا یؤمنون. فرمود « آنها را  از روز حسرت بیم ده».

حسرت در دنیا

وی ادامه داد: انسانها در دنیا نیز به خاطر عدم برنامه‌ریزی، حسرت می خورند، منتها فرقش این است که بعضی از حسرت ها  قابل جبران است، مثلاً فلان کار را انجام نداده ایم و بعضی‌ها هم قابل جبران نیست مثلا رفتن عمر و جوانی.

حجت الاسلام والمسلمین انصاری اظهار کرد: نوعی حسرت است که اصلا قابل جبران نیست و آن در ارتباط با روز قیامت یا  روز حسرت است، چرا که در آنجا پشیمانی هیچ سودی نخواهد داشت.

گروهای که حسرت می خورند

 مدیر حوزه علمیه استان گیلان در بیان این سؤال که چه گروه هایی حسرت می خورند، افزود: طبق روایات، افرادی هستند که در روز قیامت بیشترین حسرت و پشیمانی را دارند. که به سه نمونه آنها اشاره می کنم:

نمونه اول کسی است که آخرت خود را برای دنیای دیگران بفروشد. پیامبر اکرم (ص) می فرماید« پشیمان تر از همۀ مردم در روز قیامت مردی است که آخرت خود را به دنیای دیگران فروخته باشد.(کنزالعمال ج ۳ صفحه ۵۱۰)

نمونه دوم کسی که از عدالت بگوید و خود عدالت را رعایت نکند. امام صادق(ع) می فرماید: پشیمان ترین شخص در روز قیامت کسی است که برای مردم از عدالت سخن بگوید اما خودش به دیگران عدالت روا ندارد.(وسائل الشیعه ج ۱ صفحه ۲۹۵ )

 نمونه سوم، حضرت علی(ع) می فرماید: روز قیامت بزرگترین افسوس، افسوس مردی است که مالی را به ناروا گردآورده به دوزخ می رود و آن مال را برای کسی به ارث گذارد که در طاعت خدا خرج کند و به بهشت می رود. در بعضی روایات می‌گویند آنقدر حسرت می‌خورد که انگشتش را تا به بازویش می خورد.

عوامل حسرت از نگاه قرآن

حجت الاسلام والمسلمین انصاری با اشاره به عوامل حسرت در قرآن، افزود: بی تقوایی، مال دوستی، انجام گناه، مجرمان، مستکبران، مشرکان، منافقان، انکار کنندگان معاد، حسرت عدم پیروی از پیامبر اکرم، پیروی از پیشوایان ظالم و کوتاهی در انجام دستورات خداوند از جمله این موارد است.

مدیر حوزه علمیه گیلان افزود: یکی از مواردی که  قرآن یادآور  شده حسرت داشتن رفیق خوب است است، در آیات ۲۷ و ۲۸ سوره فرقان می فرماید «وَ یَوْمَ یَعَضُّ الظّالِمُ عَلی یَدَیْهِ یَقُولُ یا لَیْتَنِی اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِیلاً یا وَیْلَتی لَیْتَنِی لَمْ أَتَّخِذْ فُلاناً خَلِیلاً» به یادآور روزی که ستمگر پشت دست های خود را به دندان می گزد و می گوید ای کاش همراه پیامبر(ص) راهی را پیش می‌گرفتم؛ لَقَدْ أَضَلَّنِی عَنِ الذِّکْرِ حقّا که مرا از یاد خدا منحرف کرد.

نقش دوست در سرنوشت انسان

وی عنوان کرد: دوست و رفیق، نقش مهمی در سعادت و شقاوت هر فردی می تواند ایفا ء کند و اساسا انسان افکار و اعتقادات خود را از طریق دوستانش می گیرد و خداوند به این نکته تاکید دارد که باید در انتخاب دوست دقت کرد.

مدیر حوزه علمیه استان گیلان افزود: در حدیثی امام جواد(ع) می فرماید« از هم نشینی با فرد بد بپرهیز که همچون شمشیر برهنه است ظاهرش زیبا و تأثیرش بسیار زشت است».

سه عامل مهم حسرت

وی افزود: مهمترین عوامل اصلی حسرت عبارت از جهل، تنبلی و غفلت است. اما جهل: مانند جهل، نسبت به ارزش زندگی دنیا برای کسب توشه آخرت، آنقدر که برای دنیا تلاش می‌کند، اگر یک دهم آن را برای آخرت تلاش می‌کرد موفق می‌شد. یا جهل نسبت به ارزش عمر و اینکه نباید در این فرصت کوتاه عمر خود را تضییع کند.

حجت الاسلام والمسلمین انصاری اضافه کرد: تنبلی عامل دوم است . مثلا کسی از روی تنبلی نماز نمی‌خواند. می‌داند ستون دین است. می‌داند همه اعمال به آن وابسته است ولی در اقامۀ آن سستی می کند.یا مثلاً صدقه ندادن با وجودی که توانایی مال دارد «وَأَنْفِقُوا مِنْ مَا رَزَقْنَاکُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَأْتِیَ أَحَدَکُمُ الْمَوْتُ فَیَقُولَ رَبِّ لَوْلَا أَخَّرْتَنِی إِلَی أَجَلٍ قَرِیبٍ فَأَصَّدَّقَ وَأَکُنْ مِنَ الصَّالِحِینَ وَلَنْ یُؤَخِّرَ اللَّهُ نَفْسًا (سوره منافقون آیات 10 و 11)»، یا در آیات سوره مدثر می فرماید «إِلَّا أَصْحَابَ الْیَمِینِ فِی جَنَّاتٍ یَتَسَاءَلُونَ عَنِ الْمُجْرِمِینَمَا سَلَکَکُمْ فِی سَقَرَقَالُوا لَمْ نَکُ مِنَ الْمُصَلِّینَوَلَمْ نَکُ نُطْعِمُ الْمِسْکِینَ» معلوم می شود می دانستند که باید نماز بخوانند ولی نمی خواندند یا می‌توانستند اطعام کنند. ولی نمی‌کردند.

نزدیک شدن به خدا با دستگیری از نیازمندان

مدیر حوزه علمیه استان گیلان اظهار کرد: امسال ماه مبارک رمضان به دلیل ویروس کرونا، ویژه است و بسیاری در مضیقه مالی قرار دارند و می توان با دستگیری از دیگران خود را به خدا نزدیک کرد.

حجت الاسلام والمسلمین انصاری ادامه داد: عامل سوم،  غفلت است. غفلت از ماه مبارک رمضان می تواند خسارت زیادی به همراه داشته باشد و حتی می تواند غیر قابل جبران باشد. مقام معظم رهبری در یکی از سخنرانی‌هایشان در ماه مبارک رمضان فرمود« وقتی انسان می‌بیند همین عمل کوچکی که می توانست انجام بدهد، انجام نداد، قدمی که می شد بردارد، بر نداشت، وقتی روز قیامت شد، می بیند دیگری، همه کارهایی که تو می‌توانستی انجام بدهی و انجام ندادی، انجام داده و به دست آورده های عظیمی رسیده حسرت می‌خورد.

وی افزود:  این حسرت آنقدر سخت و درد آور است که در مقابل آن آتش جهنم کوچک است، به تعبیری حسرت مثل سرب گداخته درون انسان سرازیر می شود.«فتنادی فی ذلک الیوم مع الخاسرین النّادمین یا حسرتی علی ما فرّطت فی جنب الله».

مدیر حوزه علمیه استان گیلان با بیان این که چه عواملی سبب غفلت می‌شود، عنوان کرد: یکی از چیزهایی که موجب غفلت می‌شود آرزوهای دراز است. حضرت علی (ع) می فرماید: بدانید ای بندگان خدا، آرزوهای دراز عقل انسان را می برد و وعده قیامت را دروغ می شمارد و انسان را بر غفلت ترغیب می کند و سرانجام حسرت به بارمی آورد.

آیا حسرت مخصوص کافران و مشرکان است؟

وی با بیان این که آیا حسرت مخصوص کافران و مشرکان است یا مومنین هم حسرت می‌خورند؟ گفت: از روایات معلوم می‌شود که مومنین هم حسرت می‌خورند که چرا بیشتر توشه جمع نکردند، البته این حسرت وقت حساب و کتاب هست، ولی وقتی وارد بهشت می شوند آنجا دیگر حسرت  جا ندارد و حسرت نمی‌خورند.

حجت الاسلام والمسلمین انصاری به نمونه ای  از حسرت در روز قیامت اشاره کرد و گفت: داستان حسرت در روز قیامت مانند داستان کسانی است که با حضرت خضر در ظلماتی وارد غار شدند. در آنجا به افراد گفته شد هر کس از روی زمین چیزی بردارد و یا برندارد پشیمان می‌شود، برخی گفتند اگر برداریم پشیمان می‌شویم، پس چه لزومی دارد که بار خود را سنگین کنیم و بعضی هم مقداری برداشتند، وقتی معلوم شد، آن چیز گوهر گرانبها بود هر دو گروه پشیمان شدند، هم آنها که برداشته بودند که چرا کم برداشتند و هم آنها که اصلا برنداشته بودند.

مدیر حوزه علمیه گیلان گفت: مسئله ای که قابل دقت و بررسی است اینکه در روز قیامت مؤمن و غیر مؤمن حسرت  می‌خورند شاید به همین علّت «یوم الحسره» می نامند.

چه کسانی حسرت نمی خورند؟

وی با بیان اینکه چه کسانی حسرت نمی خورند؟، اظهار کرد: دسته اول کسانی که به مقام مخلصین برسند، اینها کسانی می باشند که به مقامی رسیده اند که عمل کوچک او پاداش چندین برابری دارد، طرف او خداوند تبارک و تعالی است و چون با حضرت حق معامله کرده، ذات اقدس الهی بهترین ها را برای او انتخاب کرده است. نهایت این که اصلا مخلصین حساب کتاب و در صحنه قیامت توقف ندارند تا حسرت بخورند- یکسره وارد بهشت می شوند.

حجت الاسلام والمسلمین انصاری ادامه داد: دسته دوم کسانی که دائم بر پیامبر خدا صلوات می فرستند. در روایتی از امام صادق (ع) پرسیدند «یوم الحسره» کدام روز است که خدا می فرماید بترسان ایشان را از روز حسرت. حضرت جواب دادند آن روز قیامت است که حتی نیکوکاران هم حسرت می‌خورند که چرا بیشتر نیکی نکردند. پرسیدند آیا کسی هست در آن روز حسرت  نداشته باشد؟ حضرت فرمودند: کسی که در این دنیا مدام بر پیامبر خدا (ص) صلوات فرستاده باشد.

وی تصریح کرد: اگر انسان هر روز دست به دامن امام زمان (عج) بشود و صِله‌ای برای ایشان بفرستد، خداوند نجاتش می‌دهد و در گناه نکردن موفق خواهد شد. 

اظهار پشیمانی مرحوم آیت الله قاضی(ره)!!

حجت الاسلام والمسلمین انصاری اضافه کرد: دسته دیگر، زیارت حضرت سیدالشهدا و خواندن زیارت عاشورا است. از مرحوم حضرت آیت الله بهجت نقل شده است که بعد از رحلت مرحوم قاضی، کسی ایشان را در خواب دید و سؤال کرد چه عملی در آخرت مهمتر است؟، فرمود زیارت عاشورا و من پشیمانم که چرا روزی یک بار زیارت عاشورا را قرائت کردم و دو بار نخواندم. طبق روایت، انجام ندادن افعال زیر موجب حسرت در قیامت می شود که از مهمترین آنها وصیت، احترام به حقوق مردم، خمس و زکات است.

مدیر حوزه علمیه استان گیلان یادآور شد: پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: دو گروه روز رستاخیز از همه بیشتر حسرت می خورند. اول، کسی که در دنیا برای طلب دانش فرصت داشته، ولی به تحصیل آن نپرداخته، و دوم، کسی که دانشی به دیگری آموخته و شاگرد او از آن بهره مند شده، ولی او بی‌بهره مانده است.

313/40