به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت‌الاسلام‌والمسلمین شیخ محمد الکرباسی(الکلباسی) با دغدغۀ حفظ اسناد و مدارک حوزۀ علمیۀ نجف اشرف، اقدام به جمع‌آوری و تصویربرداری از اسناد و مدارک مرتبط با حوزه نجف کرده و به همین منظور، مرکز اسناد نجف یا همان «مرکز النجف الاشرف للتألیف و التوثیق و النشر» را تأسیس کرده است. وی در گفتگو با حوزه نیوز به تشریح چگونگی و اهداف تأسیس و فعالیت‌های این مرکز پرداخته است که ترجمۀ آن بدین شرح است:
«مرکز النجف الأشرف للتألیف و التوثیق و النشر» را معرفی می‌کنید؟
الکرباسی: این مرکز در نجف اشرف قرار دارد. نجف، شهر علم است و از قدیم از همه جا علما به اینجا می‌آمده‌اند و تولیدات علمی و فکری آنها در اینجا رقم خورده است. همۀ این فعالیت‌های علمی و آثار علمی و فرهنگی و اسناد در کتابخانه‌ها باقی مانده و جمع شده است. این مرکز به دنبال جمع این آثار یعنی آثار علما از قبیل دست‌نوشته‌ها، اجازات، نامه‌ها و اسناد شخصی متعلق به علماست و فعالیت آن در دو جنبه است؛ یکی جنبۀ حفظ آثار و اسناد و دیگری جنبۀ انتشار این اسناد که البته برای انتشار این اسناد هم برنامۀ خاصی داریم.
این مرکز در چه سالی و توسط چه کسی تأسیس شده است؟
الکرباسی: در سال ۲۰۱۲ میلادی هنگامی که بنا بود نجف به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام معرفی شود، این مرکز توسط بنده (شیخ محمد الکرباسی) و «شیخ علی مرزه» تأسیس رسمی شده است. اما من این مخطوطات و اسناد را از دهۀ ۹۰ میلادی بطور شخصی جمع می‌کردم. علت آن هم این بود که در جریان انتفاضۀ شعبانیه وقتی هنوز سنّم کم بود، در خیابان راه می‌رفتم و ناگاه دیدم که نظامیان صدام کتاب‌ها، مخطوطات و اسنادی را از مدرسۀ دارالحکمة بیرون می‌آورند و می‌برند تا آنها را بسوزانند و آتش بزنند. همان وقت به این فکر افتادم که چگونه می‌شود این میراثی که زحمت‌های زیادی برای آن کشیده‌اند را جمع آوری کنیم.
این مرکز از چه بخش‌هایی تشکیل شده است؟
الکرباسی: مرکز سه بخش اساسی دارد. یکی بخش مخطوطات و نسخه‌های خطی. دوم، بخش اسناد و مدارک و سوم، بخش تحقیق و نشر. البته بخش‌های فرعی دیگری هم مانند بخش رسانه وجود دارد. به هرحال، بخش مخطوطات شامل مخطوطات و نسخه خطی‌هایی است که در نجف نوشته شده یا نویسندگان و صاحبان آنها در نجف درس خوانده‌اند. در این بخش، بسیاری از نسخ خطی را جمع‌آوری کرده و تصویر برداری کرده‌ایم که بالغ بر ۶۰ هزار تصویر است. در بخش اسناد و مدارک هم برخی از اسناد مکتوب هستند که به نوبۀ خود شامل دوازده تا پانزده نوع سند از قبیل، اسناد سیاسی، نامه‌نگاری‌ها و اجازات علما می‌شود. در زیر مجموعۀ همین بخش اسناد و مدارک، بخش عکس‌ها و تصاویر هم وجود دارد که بیست و دو هزار عکس و تصویر از شخصیت‌ها و مراسم‌هایی که برگزار می‌شده را در بر می‌گیرد. از آنجایی که ما از تأسیس این مرکز دو هدف را دنبال می‌کنیم، یکی اینکه این میراث را حفظ کرده و هدف دیگر اینکه آن را به دست نسل‌های بعد برسانیم و بگوییم که چگونه در این شهر این تولیدات علمی صورت گرفته، برای همین باید مخطوطات مهم را تحقیق و منتشر کنیم تا این اسناد و مخطوطات منبعی و مصدری برای پژوهش‌ها و بحث‌های علمی و تاریخی قرار بگیرد. پژوهشگرانی هم که می‌خواهند دربارۀ تاریخ نجف بنویسید، بتوانند به اسناد و مدارک دسترسی پیدا کنند. ما در بخش تحقیق و نشر این هدف را دنبال می‌کنیم که تاریخ سیاسی نجف را نشان داده و بگوییم نجف فقط فقه و اصول نبوده، بلکه نجف در سیاست و اجتماع هم دخیل بوده است. به همین دلیل اسنادی را در قالب دو مجموعۀ «نجف و مسئلۀ فلسطین» و همچنین «نجف و فتاوای جهاد» منتشر کرده‌ایم و اینها نشان می‌دهد که نجف فقط فقه و اصول نبوده است. همچنین به دنبال نشان دادن نقش نجف در متحد کردن مسلمان بوده‌ایم و به این منظور، مجموعۀ «نجف و وحدت اسلامی» را منتشر کردیم تا نشان دهیم که نجف از قدیم در این مسئله نقش مهمی داشته است.
از کجا شروع کردید؟
الکرباسی: ابتدا با تصویربرداری از مخطوطاتی که در کتابخانه‌های نجف بود، شروع کردیم. سپس به سراغ اسنادی که بصورت پراکنده در خانه‌های نجف بود، رفتیم. این اسناد و مدارک در صندوقچه‌هایی در سرداب‌ها بود که من شخصا به این خانه‌ها و سرداب‌ها می‌رفتم و از این اسناد و مخطوطات تصویربرداری می‌کردم. مثلا از اسنادی که در بیت العامری، بیت الکرمانی و بیت الکرباسی بود، تصویربرداری کردم. به علاوۀ اسنادی که در کتابخانۀ بیت و مؤسسۀ کاشف‌الغطاء یا کتابخانۀ الامام الحکیم و یا کتابخانۀ الامام امیرالمؤمنین وجود داشت. با این حساب، از نجف شروع کردیم و بعد به جمهوری اسلامی سفر کردیم و به اصفهان رفتیم و از اسنادی که در آنجا بود تصویربرداری کردیم. سپس به کتابخانه‌های مهم سر زدیم و مثلا از طریق جمهوری اسلامی آرشیو قاجاری را بدست آوردیم. همچنین آرشیو عثمانی و آرشیو بریتانیایی را بدست آوردیم. بسیاری از این اسناد را هم از استان‌های دیگر عراق و دیگر کشورها بدست آورده‌ایم.
الآن چه تعداد تصویر از اسناد و مخطوطات تهیه کرده‌اید و چه مجموعه‌هایی را منتشر کرده‌اید؟
الکرباسی: در بخش مخطوطات، شصت هزار مخطوطه وجود دارد و در بخش اسناد و مدارک بالغ بر سه میلیون سند بصورت تفصیلی وجود دارد که شامل اسناد سیاسی، اجازات، دستخط علما و بیست و دو هزار قطعه عکس می‌شود. حدود سی و یک مجموعه را هم منتشر کرده‌ایم که مثلا یکی از مجموعه‌ها دوازده جلد دارد و در هر مجلد ۵ رسالۀ علمی با موضوعات گوناگون، تحقیق و منتشر شده است. همچنین اسناد نقش نجف در مسئلۀ وحدت اسلامی و اسناد نقش نجف در مسئله فلسطین و مسائل سیاسی منتشر شده است. هدف هم این بوده که زمینه برای پژوهشگران فراهم شود و تاریخ جدیدی بر اساس اسناد برای نجف نوشته شود، نه اینکه تاریخ نجف صرفا بر اساس فهم مؤرخان نگاشته شود. ما اسناد را منتشر می‌کنیم و استنباط و قضاوت را برای خواننده باقی می‌گذاریم که نکتۀ خیلی مهمی است.
چگونه و از چه راه‌هایی این اسناد و مدارک را به دست می‌آورید؟
الکرباسی: اسناد و مدارک یا بطور شخصی به دست ما می‌رسد و شخصا به بیوتات علما می‌رویم و به مراکز و شخصیت‌ها مراجعه می‌کنیم و یا از طریق تبادل و یا با با خریدن آنها را بدست می‌آوریم. بسیاری از اسناد و تصاویر و عکس‌ها را هم از کتابخانه‌های کشورهای عربی و جمهوری اسلامی بدست آورده‌ایم.
راه‌های ارتباطی با شما چیست و چگونه اسناد را منتشر می‌کنید؟
الکرباسی: تا الآن دو تا کانال، یکی در واتساپ و دیگری در تلگرام ایجاد کرده‌ایم و اسناد را در آنجا منتشر می‌کنیم. به تازگی هم اسنادی که مهم و برای جوانان جالب و تأثیرگذار است را در قالب ویدئوهای تصویری ضبط و منتشر می‌کنیم، مثل سندی که دربارۀ برنامۀ اصلاح حوزه از مرحوم شیخ محمدحسین کاشف‌الغطاء منتشر کردیم. همچنین سندی داشتیم که عشایر فرات از علمای حوزۀ نجف خواسته بودند که حقوقشان را از حکومت مطالبه کنند که این سند را هم در قالب ویدئو منتشر کردیم. سندی نیز در زمینۀ رابطۀ حوزۀ نجف با اکراد عراق وجود داشت و نامه‌نگاری‌هایی بین مرحوم آیت‌الله سید محسن حکیم و ملا مصطفی بارزانی صورت گرفته بود که آنها را هم در قالب ویدئویی منتشر کردیم. همچنین به دنبال انجام پژوهشی هستیم که در آن جایگاه و موضع حوزۀ نجف در قبال هجوم وهابیت به مدینه منوره را نشان دهیم. در این پژوهش نامه‌های اهالی مدینه به علمای نجف و چگونه دخالت نجف در جریان حملۀ وهابیت نشان داده خواهد شد. در این زمینۀ به اسناد بسیار مهمی دست یافته‌ایم که تا الآن نبوده و مورد توجه قرار نگرفته است.
نکتۀ پایانی؟
الکرباسی: این مرکز از جایی حمایت نمی‌شود و وابسته به حکومت و هیچ حزب و کسی نیست، بلکه شخصی اداره می‌شود.
گفتگو و ترجمه: محمدجواد حسین‌زاده
نظر شما